«Παράβαση κράτους μέλους – Έμμεσοι φόροι ? Οδηγία 69/335/ΕΟΚ ? Συγκεντρώσεις κεφαλαίων ? Φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών ? Φόρος επί των παραδόσεων
τίτλων στον κομιστή»
Περίληψη της αποφάσεως
Φορολογικές διατάξεις – Εναρμόνιση τωv νομοθεσιών – Έμμεσοι φόροι που βαρύνουν τις συγκεντρώσεις κεφαλαίων – Εθνική νομοθεσία
επιβάλλουσα φόρο στις προεγγραφές νέων τίτλων και στην παράδοση νέων τίτλων εις χείρας του κομιστή – Δεν επιτρέπεται
(Οδηγία 69/335 του Συμβουλίου, άρθρο 11)
Κράτος μέλος παραβαίνει τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 περί των εμμέσων φόρων των επιβαλλομένων
επί των συγκεντρώσεων κεφαλαίων, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 85/303, το οποίο προβλέπει, μεταξύ άλλων, ότι τα κράτη μέλη
δεν υποβάλλουν σε οποιοδήποτε φόρο τη δημιουργία, έκδοση, εισαγωγή στο χρηματιστήριο ή θέση σε κυκλοφορία ή διαπραγμάτευση
μετοχών, μεριδίων ή άλλων τίτλων ιδίας φύσεως,
– επιβάλλοντας «φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών» στις διενεργούμενες στο οικείο κράτος μέλος προεγγραφές για την απόκτηση
νέων τίτλων εκδιδομένων είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε
κατά την έκδοση δανείου, και
– επιβάλλοντας «φόρο επί των παραδόσεων τίτλων εις χείρας του κομιστή» στην παράδοση εις χείρας του κομιστή τίτλων αφορώντων
δημόσια αξιόγραφα της ημεδαπής ή της αλλοδαπής, όταν πρόκειται για νέους τίτλους εκδιδόμενους είτε κατά τη σύσταση εταιρίας
ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά την έκδοση δανείου.
Πράγματι, καίτοι αληθεύει ότι η εν λόγω διάταξη δεν μνημονεύει ρητώς την πρώτη απόκτηση ή την πρώτη παράδοση των προαναφερθέντων
τίτλων, το να επιτρέπεται η είσπραξη επιβαρύνσεως ή φόρου επί της πρώτης αποκτήσεως νεοεκδοθέντος τίτλου ή επί της παραδόσεως
εις χείρας του κομιστή τίτλου στα πλαίσια της εκδόσεώς του, ισοδυναμεί στην πραγματικότητα με φορολόγηση της ιδίας της εκδόσεως
του τίτλου ως αποτελούσας, της ιδίας και της παραδόσεως του τίτλου, αναπόσπαστο τμήμα συνολικής πράξεως για τους σκοπούς της
συγκεντρώσεως κεφαλαίων.
(βλ. σκέψεις 32, 46-47, 53 και διατακτ.)
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα) της 15ης Ιουλίου 2004(1)
Παράβαση κράτους μέλους – Έμμεσοι φόροι – Οδηγία 69/335/ΕΟΚ – Συγκεντρώσεις κεφαλαίων – Φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών – Φόρος επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή
Στην υπόθεση C-415/02,
Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τους R. Lyal και C. Giolito, με τόπο επιδόσεων στο Λουξεμβούργο,
προσφεύγουσα,
κατά
Βασιλείου του Βελγίου, εκπροσωπούμενου από την A. Snoecx, επικουρούμενη από τον B. van de Walle de Ghelcke, avocat,
καθού,
που έχει ως αντικείμενο να αναγνωριστεί ότι:
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών στις διενεργούμενες στο Βέλγιο προεγγραφές για την απόκτηση νέων
τίτλων εκδιδομένων είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά
την έκδοση δανείου, και
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή στην παράδοση εις χείρας του κομιστή τίτλων αφορώντων δημόσια
αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής, όταν πρόκειται για νέους τίτλους εκδιδόμενους είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας
επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά την έκδοση δανείου,
το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 17ης
Ιουλίου 1969, περί των εμμέσων φόρων των επιβαλλομένων επί των συγκεντρώσεων κεφαλαίων (ΕΕ ειδ. έκδ. 09/001, σ. 20), όπως
αυτή τροποποιήθηκε με την οδηγία 85/303/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985 (ΕΕ L 156, σ. 23),
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα),,
συγκείμενο από τους C. W. A. Timmermans, πρόεδρο τμήματος, C. Gulmann, R. Schintgen (εισηγητή), F. Macken και N. Colneric,
δικαστές,
γενικός εισαγγελέας: A. Tizzano γραμματέας: M.-F. Contet, κύρια υπάλληλος διοικήσεως,
αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 15ης Ιανουαρίου 2004,
εκδίδει την ακόλουθη
Απόφαση
1
Με δικόγραφο που κατέθεσε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 19 Νοεμβρίου 2002, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων άσκησε,
δυνάμει του άρθρου 226 ΕΚ, προσφυγή αιτούμενη να διαπιστωθεί ότι:
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών στις διενεργούμενες στο Βέλγιο προεγγραφές για την απόκτηση νέων
τίτλων εκδιδομένων είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά
την έκδοση δανείου, και
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή στην παράδοση εις χείρας του κομιστή τίτλων αφορώντων δημόσια
αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής, όταν πρόκειται για νέους τίτλους εκδιδόμενους είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας
επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά την έκδοση δανείου,
το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 17ης
Ιουλίου 1969, περί των εμμέσων φόρων των επιβαλλομένων επί των συγκεντρώσεων κεφαλαίων (ΕΕ ειδ. έκδ. 09/001, σ. 20), όπως
αυτή τροποποιήθηκε με την οδηγία 85/303/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985 (ΕΕ L 156, σ. 23, στο εξής: οδηγία 69/335).
Το νομικό πλαίσιο
Η κοινοτική κανονιστική ρύθμιση
2
Το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 προβλέπει:
«Τα κράτη μέλη δεν υποβάλλουν σε οποιοδήποτε φόρο υπό οποιαδήποτε μορφή:
α)
τη δημιουργία, έκδοση, εισαγωγή στο χρηματιστήριο ή θέση σε κυκλοφορία ή διαπραγμάτευση μετοχών, μεριδίων ή άλλων τίτλων ιδίας
φύσεως, καθώς και τα παραστατικά των τίτλων αυτών πιστοποιητικά, όποιος και αν είναι ο εκδότης τους·
β)
τα δάνεια, συμπεριλαμβανομένων των παγίων δανείων, τα οποία συνάπτονται υπό μορφή εκδόσεως ομολογιών ή άλλων διαπραγματευσίμων
τίτλων, όποιος και αν είναι ο εκδότης τους, και όλες τις σχετικές διατυπώσεις, όπως τη δημιουργία, έκδοση, εισαγωγή στο χρηματιστήριο,
κυκλοφορία ή διαπραγμάτευση των ομολογιών αυτών ή άλλων διαπραγματευσίμων τίτλων.»
3
Το άρθρο 12, παράγραφος 1, της οδηγίας 69/335 ορίζει:
«Κατά παρέκκλιση από τις διατάξεις των άρθρων 10 και 11, τα κράτη μέλη δύνανται να εισπράττουν:
α)
φόρους μεταβιβάσεως επί κινητών αξιών, που εισπράττονται κατ’ αποκοπή ή όχι·
[…].»
4
Η αιτιολογική έκθεση της προτάσεως οδηγίας της Επιτροπής της 14ης Δεκεμβρίου 1964 [COM(64) 526 τελικό], η οποία κατέληξε στην
έκδοση της οδηγίας 69/335, είναι διατυπωμένη ως εξής:
«Μεταξύ των [πληττόντων τις κινήσεις κεφαλαίων εμμέσων] φόρων μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ, αφενός, εκείνων που πλήττουν
τις συγκεντρώσεις κεφαλαίων και εκείνων που πλήττουν τις συναλλαγές επί τίτλων. Το παρόν σχέδιο οδηγίας αφορά τους πλήττοντες
τις συγκεντρώσεις κεφαλαίων έμμεσους φόρους, κατηγορία φόρων περιλαμβάνουσα τον φόρο εισφοράς επί των ιδίων κεφαλαίων των
εταιριών, τον φόρο χαρτοσήμου επί των ημεδαπών τίτλων, τον φόρο χαρτοσήμου ο οποίος εισπράττεται επ’ ευκαιρία της εισαγωγής
ή της εκδόσεως στην εγχώρια αγορά αλλοδαπών τίτλων, καθώς και άλλες έμμεσες επιβαρύνσεις που εμφανίζουν τα ίδια χαρακτηριστικά
γνωρίσματα. Όσον αφορά τους πλήττοντες τις συναλλαγές επί τίτλων έμμεσους φόρους, όπως οι φόροι επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών,
πρόκειται να αποτελέσουν μεταγενέστερα αντικείμενο άλλου σχεδίου οδηγίας. Επομένως, η πρόταση δεν τις αφορά.»
5
Κατά το άρθρο 2, παράγραφος 1, της προτάσεως οδηγίας του Συμβουλίου περί των εμμέσων φόρων επί των συναλλαγών επί τίτλων,
την οποία υπέβαλε η Επιτροπή στις 2 Απριλίου 1976 (JO C 133, σ. 1, στο εξής: πρόταση οδηγίας του 1976), συνιστά φορολογητέα
συναλλαγή «η εκχώρηση ή απόκτηση εξ επαχθούς αιτίας που πραγματοποιείται εντός κράτους μέλους ή εντός τρίτης χώρας από κάτοικο
κράτους μέλους. Κάθε εκχώρηση ή απόκτηση τίτλων αποτελεί διακριτή φορολογητέα συναλλαγή».
6
Το άρθρο 4, παράγραφος 1, της προτάσεως οδηγίας του1976 προβλέπει:
«Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να απαλλάσσονται από τον φόρο οι ακόλουθες συναλλαγές:
α)
η έκδοση τίτλων και η πρώτη απόκτηση τίτλων στο πλαίσιο της εκδόσεως,
[…]»
7
Στο μέρος V του παραρτήματος της προτάσεως οδηγίας του 1976 διευκρινίζεται ότι «[κ]ατά την έννοια της παρούσας οδηγίας, νοείται
ως έκδοση τίτλων η εκχώρηση των τίτλων από τον εκδότη, συμπεριλαμβανομένης της προκύπτουσας από την κεφαλαιοποίηση των αποθεματικών».
Η εθνική κανονιστική ρύθμιση
8
Οι βελγικές νομοθετικές διατάξεις που ασκούν εν προκειμένω επιρροή απαντούν στον βελγικό κώδικα των εξομοιουμένων με χαρτόσημο
φόρων (στο εξής: ΚΕΧΦ), προϊόν του νόμου της 14ης Απριλίου 1965, περί τροποποιήσεως του κώδικα των τελών καταχωρίσεως, υποθήκης
και γραμματείας, του κώδικα των τελών χαρτοσήμου και του κώδικα των εξομοιουμένων με χαρτόσημο φόρων (Moniteur belge της 24ης Απριλίου 1965, σ. 4430).
9
Το άρθρο 120 του ΚΕΧΦ ορίζει:
«Υπόκεινται στον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών, οσάκις αφορούν δημόσια αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής, οι
συναπτόμενες ή εκτελούμενες στο Βέλγιο ακόλουθες πράξεις:
1º
οποιαδήποτε πώληση, αγορά και εν γένει εκχώρηση ή απόκτηση εξ επαχθούς αιτίας·
2º
οποιαδήποτε παράδοση στον προεγγραφόμενο κατόπιν προσκλήσεως προς το κοινό μέσω εκδόσεως, εκθέσεως, προσφοράς ή πωλήσεως.»
10
Δυνάμει των άρθρων 120, 2º, και 121, παράγραφος 1, του ΚΕΧΦ, ο φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών πλήττει την παράδοση
στον προεγγραφόμενο μετοχών και ομολογιών. Ο συντελεστής του κυμαίνεται μεταξύ 0,07 και 1 %.
11
Το άρθρο 126-1, 1º, του ΚΕΧΦ εξαιρεί από την καταβολή του φόρου επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών τις πράξεις για τις οποίες
ουδείς ενδιάμεσος επαγγελματίας μεσολαβεί ή συνάπτει είτε για λογαριασμό ενός των μερών είτε για ίδιο λογαριασμό.
12
Το άρθρο 159, πρώτο και δεύτερο εδάφιο, του ΚΕΧΦ έχει ως εξής:
«Υπόκειται στον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή οποιαδήποτε παράδοση τίτλων στον κομιστή οσάκις αφορά δημόσια
αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής.
Λογίζεται ως παράδοση οποιαδήποτε αυτούσια παράδοση του τίτλου η οποία χωρεί κατόπιν:
1º
προεγγραφής,
2º
αποκτήσεως εξ επαχθούς αιτίας,
3ºμετατροπής ονομαστικών τίτλων σε τίτλους στον κομιστή,
4º
αναλήψεως τίτλων που είναι κατατεθειμένοι προς φύλαξη και διαχείριση σε πιστωτικό ίδρυμα, χρηματιστηριακή εταιρία, εταιρία
διαχειρίσεως περιουσιών ή στο Caisse interprofessionnelle de dépôts et de virements de titres [διεπαγγελματικό ταμείο καταθέσεως
και μεταβιβάσεως τίτλων].»
13
Το άρθρο 163, 1º του ΚΕΧΦ, προβλέπει ότι εξαιρούνται του φόρου επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή οι παραδόσεις τίτλων
που πραγματοποιούνται κατόπιν αποκτήσεως εξ επαχθούς αιτίας για την οποία δεν παρεμβαίνει κανένας ενδﾹάμεσος επαγγελματίας
ή την οποία δεν συνάπτει για λογαριασμό ενός των μερών.
14
Τα άρθρα 120, 1º και 2º, καθώς και το άρθρο 159 του ΚΕΧΦ, τα οποία ορίζουν αντιστοίχως το πεδίο εφαρμογής του φόρου επί των
χρηματιστηριακών πράξεων και του φόρου επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή, δεν διακρίνουν μεταξύ των αρχικών εκδόσεων
τίτλων και των μεταγενεστέρων συναλλαγών επί των υφισταμένων τίτλων.
Η προ της ασκήσεως της προσφυγής διαδικασία
15
Εκτιμώντας ότι ο φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών και ο φόρος επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή αντίκεινται
στο άρθρο 11 της οδηγίας 69/335, η Επιτροπή όχλησε, με έγγραφο της 10ης Μαΐου 1999, το Βασίλειο του Βελγίου να υποβάλει τις
παρατηρήσεις του εντός προθεσμίας δύο μηνών.
16
Με έγγραφο της 2ας Αυγούστου 1999, η Βελγική Κυβέρνηση ενημέρωσε την Επιτροπή επί της θέσεώς της ότι οι δύο επίδικοι φόροι
εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335.
17
Επειδή η ανωτέρω απάντηση κρίθηκε ως μη ικανοποιητική από την Επιτροπή, η τελευταία απηύθυνε στις 26 Ιανουαρίου 2000 αιτιολογημένη
γνώμη προς το Βασίλειο του Βελγίου, καλώντας το να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα προκειμένου να συμμορφωθεί προς την αιτιολογημένη
αυτή γνώμη εντός προθεσμίας δύο μηνών από την κοινοποίησή της.
18
Με έγγραφο της 29ης Μαρτίου 2000, η Βελγική Κυβέρνηση γνωστοποίησε στην Επιτροπή ότι ενέμενε επί της αποφάσεώς της και ζήτησε
την πραγματοποίηση συσκέψεως με τους εκπροσώπους της τελευταίας. Επειδή η πραγματοποιηθείσα στις 14 Δεκεμβρίου 2000 σύσκεψη
δεν κατέστησε εφικτή την επίτευξη λύσεως, η Επιτροπή αποφάσισε να ασκήσει την παρούσα προσφυγή.
Επί της προσφυγής
19
Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι, εισπράττοντας επί των νέων τίτλων τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών και τον φόρο της
παραδόσεως τίτλων στον κομιστή, το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335, διάταξη απαγορεύουσα στα κράτη
μέλη να επιβάλλουν επιβάρυνση, υπό οποιαδήποτε μορφή, ιδίως για την έκδοση τίτλων.
Επί της αφορώσας τον φόρο επί των χρηματιστηριακών πράξεων αιτιάσεως
Επιχειρήματα των διαδίκων
20
Κατά την Επιτροπή, ο φόρος επί των χρηματιστηριακών πράξεων αντίκειται στο άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 στο μέτρο που πλήττει
την προεγγραφή νέων τίτλων εκδιδομένων κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίων, κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου
ή κατά την έκδοση δανείου.
21
Η Επιτροπή εκτιμά ότι, σε αντίθεση προς όσα υποστηρίζει η Βελγική Κυβέρνηση, ο ανωτέρω φόρος δεν εμπίπτει στην προβλεπόμενη
από το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 παρέκκλιση, η οποία, ως εξαίρεση από τον κανόνα περί μη φορολογήσεως,
τυγχάνει συσταλτικής ερμηνείας και δεν εφαρμόζεται επί των νεοσυσταθέντων τίτλων. Ασφαλώς, η διάταξη αυτή επιτρέπει στα κράτη
μέλη να εισπράττουν φόρους επί της μεταβιβάσεως κινητών αξιών, πλην όμως ο όρος «μεταβίβαση» προϋποθέτει ότι οι επίδικες αξίες
ανήκαν σε άλλο κύριο πριν από την πράξη μεταβιβάσεως. Την ερμηνεία αυτή επιβεβαιώνει, αφενός, η αιτιολογική έκθεση της προτάσεως
οδηγίας της 14ης Δεκεμβρίου 1964 και, αφετέρου, η νομολογία του Δικαστηρίου (βλ. αποφάσεις της 2ας Φεβρουαρίου 1988, 36/86,
Dansk Sparinvest, Συλλογή 1988, σ. 409, και της 25ης Μαΐου 1989, 15/88, Maxi Di, Συλλογή 1989, σ. 1391), από την οποία προκύπτει
ότι τα κράτη μέλη δεν νομιμοποιούνται να επιβάλλουν στις κεφαλαιουχικές εταιρίες, όσον αφορά τις παρατιθέμενες στο άρθρο 11
της οδηγίας 69/335 συναλλαγές, επιβάρυνση άλλη πλην των προβλεπομένων στο άρθρο 12 της οδηγίας αυτής φόρων και τελών.
22
Όσον αφορά την έννοια της «εκδόσεων κινητών αξιών», η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η έννοια αυτή δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως
καλύπτουσα την πρώτη μεταβίβαση των εν λόγω αξιών, δεδομένου ότι παρόμοια ερμηνεία καθιστά κενή περιεχομένου την προβλεπόμενη
στο άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 απαγόρευση. Η έκδοση τίτλων δεν μπορεί να αποσυνδέεται από την απόκτησή τους εκ μέρους των
προεγγραφομένων, ενώ η απαγόρευση φορολογήσεως της εκδόσεως τυγχάνει εφαρμογής, κατ’ αναλογία προς ό,τι έκρινε το Δικαστήριο
με την απόφαση της 27ης Οκτωβρίου 1998, C‑31/97 και C‑32/97, FECSA και ACESA (Συλλογή 1998, σ. I‑6491, σκέψεις 18 και 19),
στη συνολική πράξη, η οποία εμπεριέχει την απόκτηση των τίτλων εκ μέρους του προεγγραφομένου.
23
Η Επιτροπή αμφισβητεί την εκ μέρους των βελγικών αρχών ερμηνεία του άρθρου 4, παράγραφος 1, της προτάσεως οδηγίας του 1976.
Συγκεκριμένα, σε αντίθεση προς ό,τι ισχυρίζεται η Βελγική Κυβέρνηση, αν η εν λόγω διάταξη προβλέπει την απαγόρευση φορολογήσεως
της εκδόσεως των τίτλων και της πρώτης αποκτήσεώς τους, η σχετική απαγόρευση δεν μπορεί να ερμηνεύεται ως ένδειξη κατατείνουσα
στο ότι οι εν λόγω δύο συναλλαγές είναι διακριτές ή ότι το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 αφορά μόνο την έκδοση. Αντιθέτως, η
επαναλαμβανόμενη σε άλλο σχέδιο οδηγίας απαγόρευση που παρατίθεται στην εν λόγω διάταξη δικαιολογείται από μέριμνα σαφηνείας.
Έτσι, η μνεία «πρώτη απόκτηση τίτλων στο πλαίσιο της εκδόσεως» εξηγεί απλώς το περιεχόμενο της προβλεπόμενης στο εν λόγω άρθρο
11 απαγορεύσεως.
24
Όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής του φόρου επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών, η Επιτροπή ισχυρίζεται ότι το γεγονός ότι ορισμένες
συναλλαγές δεν υπόκεινται στον οικείο φόρο δεν είναι ικανό να δικαιολογήσει την παράβαση του άρθρου 11 της οδηγίας 69/335.
Προσθέτει ότι, σε αντίθεση προς όσα υποστηρίζει η Βελγική Κυβέρνηση, το αντικείμενο του φόρου επί των χρηματιστηριακών πράξεων
δεν περιορίζεται στην πραγματοποίηση συναλλαγής επί των κινητών αξιών σε εκτέλεση χρηματιστηριακής εντολής. Εν πάση περιπτώσει,
ούτε η εμπλοκή ενδιαμέσων επαγγελματιών στις συναλλαγές επί των οποίων επιβάλλεται ο φόρος ούτε η ταυτότητα του οφειλέτη αυτού
μπορούν να λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση της συμβατότητας του φόρου αυτού προς την προαναφερθείσα διάταξη.
25
Η Βελγική Κυβέρνηση θεωρεί ότι η φορολόγηση της πρώτης μεταβιβάσεως των τίτλων η οποία έπεται της συστάσεώς τους δεν προσκρούει
στο άρθρο 11, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335.
26
Κατά την ανωτέρω κυβέρνηση, η προσφυγή στον όρο «διαπραγμάτευση» κατά το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 συνεπάγεται κατ’ ανάγκη
ότι πρέπει να υφίσταται σειρά μεταγενεστέρων μεταβιβάσεων. Η απαγόρευση οποιασδήποτε επιβαρύνσεως των ανωτέρω συναλλαγών έχει
εξαιρετικά ευρεία έκταση, η οποία, πάντως, πρέπει να περιορίζεται από την απαντώσα στο άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄,
της οδηγίας παρέκκλιση περί δυνατότητας φορολογήσεως των μεταβιβάσεων κινητών αξιών.
27
Η Βελγική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η προτεινόμενη από την Επιτροπή ερμηνεία του όρου «έκδοση» και η άποψη ότι η μεταβίβαση
προϋποθέτει την ύπαρξη προηγουμένου κυρίου δεν μπορούν να γίνουν δεκτές. Η έννοια «έκδοση κινητών αξιών» δεν καλύπτει την
πρώτη απόκτηση τίτλων εκ μέρους του προεγγράψαντος αυτούς, αλλά περιορίζεται στη δραστηριότητα της εκδούσας εταιρίας.
28
Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την πρόταση οδηγίας του 1976, ως «έκδοση τίτλων» πρέπει να νοείται η αφορώσα την πρώτη εκχώρηση
των τίτλων αυτών πράξη και δεν περιλαμβάνει την πρώτη απόκτησή τους. Δεδομένου ότι η ανωτέρω πρόταση ουδέποτε υλοποιήθηκε,
είναι θεμιτό τα κράτη μέλη να εισπράττουν φόρους επί της πρώτης αποκτήσεως τίτλων. Εξάλλου, όπως προκύπτει από την απόφαση
της 17ης Δεκεμβρίου 1998, C-236/97, Codan (Συλλογή 1998, σ. I‑8679), η έννοια της «μεταβιβάσεως» του άρθρου 12, παράγραφος
1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 πρέπει να ερμηνεύεται ευρέως και όλες οι μεταβιβάσεις κινητών αξιών, συμπεριλαμβανομένων
των διενεργουμένων χρηματιστηριακώς εκχωρήσεων, πρέπει να υπόκεινται στο αυτό καθεστώς και να απολαύουν της προβλεπόμενης
από την εν λόγω διάταξη παρεκκλίσεως.
29
Η Βελγική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το άρθρο 4, παράγραφος 1, της προτάσεως οδηγίας του 1976 ασφαλώς δεν προσφέρεται για τη
γενικευμένη απαγόρευση της οδηγίας 69/335, αλλ’ όπως προκύπτει από τη διάκριση που χωρεί μεταξύ της εκδόσεως των τίτλων και
της αποκτήσεώς τους μπορεί να απαλλαγεί της φορολογήσεως μόνον η έκδοση. Η δεύτερη συναλλαγή, η οποία εμπίπτει στην προβλεπόμενη
από το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της ιδίας οδηγίας παρέκκλιση εκφεύγει της εν λόγω απαγορεύσεως.
30
Συναφώς, η Βελγική Κυβέρνηση προσθέτει ότι, όπως προκύπτει από τις προαναφερθείσες αποφάσεις Dansk Sparinvest και Maxi Di,
η απαγόρευση φορολογήσεως κατά το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335 αφορά μόνο τις κεφαλαιουχικές εταιρίες, ήτοι τους εκδότες, και
το γεγονός ότι οι επενδυτές ή οι πρώτοι αγοραστές υποχρεώνονται στην καταβολή φόρου δεν αντίκειται προς την οικεία διάταξη.
Στο μέτρο που υπόκεινται στον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών μόνο οι επενδυτές, η βελγική νομοθεσία απαλλάσσει στην
πραγματικότητα την έκδοση τίτλων ως συνολική πράξη.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
31
Προκειμένου να εκτιμηθεί η εν λόγω πρώτη αιτίαση της Επιτροπής, επιβάλλεται η υπόμνηση ότι το άρθρο 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας
69/335 απαγορεύει την υπό οποιαδήποτε μορφή επιβολή επιβαρύνσεως στη δημιουργία, έκδοση, εισαγωγή στο χρηματιστήριο ή θέση
σε κυκλοφορία ή διαπραγμάτευση μετοχών, μεριδίων ή άλλων τίτλων ιδίας φύσεως, καθώς και στα παραστατικά των τίτλων αυτών πιστοποιητικά,
όποιος και αν είναι ο εκδότης τους.
32
Γεγονός μεν είναι ότι, όπως υποστηρίζει η Βελγική Κυβέρνηση, η εν λόγω διάταξη δεν μνημονεύει ρητώς την πρώτη απόκτηση μετοχών,
μεριδίων ή τίτλων της ιδίας φύσεως, πλην όμως, όπως υπογράμμισε ο γενικός εισαγγελέας στο σημείο 14 των προτάσεών του, το
να επιτρέπεται η είσπραξη επιβαρύνσεως ή φόρου επί της πρώτης αποκτήσεως νεοεκδοθέντος τίτλου ισοδυναμεί στην πραγματικότητα
με φορολόγηση της ιδίας της εκδόσεως του τίτλου ως αποτελούσας αναπόσπαστο τμήμα συνολικής πράξεως για τους σκοπούς της συγκεντρώσεως
κεφαλαίων. Πράγματι, η έκδοση τίτλων δεν αρκεί αφ’ εαυτής αλλ’ έχει νόημα μόνον αφ’ ής στιγμής οι εν λόγω τίτλοι ευρίσκουν
αγοραστές.
33
Επομένως, η πρακτική αποτελεσματικότητα του άρθρου 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 συνεπάγεται ότι η «έκδοση», κατά την
έννοια της ανωτέρω διατάξεως, πρέπει να περιλαμβάνει την πρώτη απόκτηση τίτλων που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της εκδόσεώς
τους.
34
Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρείται από τα προβληθέντα από το Βασίλειο του Βελγίου επιχειρήματα.
35
Πρώτον, όσον αφορά το επιχείρημα ότι, εφόσον το άρθρο 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 δεν αναφέρεται ρητώς στην πρώτη
απόκτηση τίτλων εν συνεχεία της εκδόσεώς τους, η συναλλαγή αυτή δεν εμπίπτει στην προβλεπόμενη από την οικεία διάταξη απαγόρευση,
πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, αφενός, αναφερόμενο στην πρώτη απόκτηση τίτλων «στο πλαίσιο της εκδόσεως», το άρθρο 4, παράγραφος
1, στοιχείο α΄, της προτάσεως οδηγίας του 1976 υποδεικνύει ότι η πρώτη απόκτηση τίτλων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γενικότερης
πράξης που συνιστά η έκδοση τίτλων. Αφετέρου, το γεγονός ότι βούληση της Επιτροπής ήταν, λαμβανομένης υπόψη ενδεχομένως της
υπάρξεως διαφορών κατά την ερμηνεία ή την εφαρμογή του εν λόγω άρθρου 11, στοιχείο α΄, να διασφαλιστεί ενιαία εφαρμογή των
οδηγιών που αφορούν τις ίδιες πράξεις, μέσω ακριβέστερου ορισμού της «εκδόσεως τίτλων», δεν είναι ικανό να επηρεάσει τη διαπίστωση
ότι, από οικονομικής απόψεως, η πρώτη απόκτηση τίτλων στο πλαίσιο της εκδόσεώς τους πρέπει να θεωρείται ως αποτελούσα τμήμα
της εκδόσεως αυτής.
36
Δεύτερον, όσον αφορά το επιχείρημα ότι ο φόρος επί των χρηματιστηριακών πράξεων δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας
69/335 με το αιτιολογικό ότι οι φορολογούμενοι δεν είναι οι κεφαλαιουχικές εταιρίες στις οποίες αναφέρεται η εν λόγω οδηγία
αλλά οι επενδυτές, αρκεί η διαπίστωση ότι η απαγόρευση εισπράξεως επιβαρύνσεως άλλης πλην του φόρου εισφοράς, καθώς και τα
μνημονευόμενα στο άρθρο 12 της εν λόγω οδηγίας τέλη και φόροι, αφορά μόνο ρητώς απαριθμούμενες συναλλαγές επί κεφαλαίων, χωρίς
να απαιτείται, για τη διάκρισή τους, η διευκρίνιση της ταυτότητας του οφειλέτη της επιβαρύνσεως.
37
Τρίτον, όσον αφορά το επιχείρημα ότι ο φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών συνιστά φόρο επί της μεταβιβάσεως κινητών
αξιών κατά την έννοια του άρθρου 12, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335, ο οποίος πρέπει ως εκ τούτου να τυγχάνει της προβλεπόμενης
στην εν λόγω διάταξη παρεκκλίσεως, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι, όπως κάθε εξαίρεση, η εν λόγω παρέκκλιση επιδέχεται στενή
ερμηνεία και δεν μπορεί να έχει ως συνέπεια ότι η αρχή από την οποία παρεκκλίνει στερείται οποιασδήποτε πρακτικής αποτελεσματικότητας.
38
Η ερμηνεία του όρου «μεταβίβαση» που απαντά στο άρθρο 12, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 σύμφωνα με την έννοια που της αποδίδει
η Βελγική Κυβέρνηση ισοδυναμεί με στέρηση του άρθρου 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας από την πρακτική αποτελεσματικότητά του,
οπότε η πράξη εκδόσεως η οποία δεν πρέπει, σύμφωνα με την ανωτέρω διάταξη, να υποβάλλεται σε καμία επιβάρυνση ή φόρο άλλο
πλην του φόρου εισφοράς θα μπορούσε εντούτοις να πλήττεται από επιβάρυνση ή φόρο λόγω του γεγονότος ότι οι νεοεκδοθέντες τίτλοι
«μεταβιβάζονται» κατ’ ανάγκη, στο πλαίσιο της εκδόσεώς τους, σε αγοραστές.
39
Επομένως, η πρώτη απόκτηση τίτλων στο πλαίσιο της εκδόσεώς τους δεν μπορεί να θεωρείται ως συνιστώσα «μεταβίβαση» κατά το
άρθρο 12, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 και υπό την έννοια αυτή δεν μπορεί να εμπίπτει στην απαντώσα στην εν λόγω διάταξη
παρέκκλιση ο πλήττων την πρώτη αυτή απόκτηση φόρος.
40
Ενόψει των ανωτέρω σκέψεων, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι, στο μέτρο που πλήττει νέους τίτλους εκδιδομένους είτε κατά τη σύσταση
εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε ακόμη κατά την έκδοση δανείου, ο φόρος επί των χρηματιστηριακών
συναλλαγών συνιστά επιβάρυνση κατά την έννοια του άρθρου 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335, η επιβολή της οποίας απαγορεύεται
από την εν λόγω διάταξη.
41
Έπεται ότι η πρώτη αιτίαση της Επιτροπής είναι βάσιμη.
Επί της αφορώσας τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή αιτιάσεως
Επιχειρήματα των διαδίκων
42
Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι τα επιχειρήματα που προέβαλε σχετικά με τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών ισχύουν mutatis
mutandis και για τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή. Διευκρινίζει, πάντως, ότι ο δεύτερος αντίκειται στο άρθρο
11 της οδηγίας 69/335 μόνο στο μέτρο που πλήττει την παράδοση τίτλων που χωρεί κατά την έκδοσή τους.
43
Η Βελγική Κυβέρνηση ισχυρίζεται κατ’ αρχάς ότι η Επιτροπή δεν αιτιολόγησε αρκούντως την επιχειρηματολογία της σχετικά με το
ασυμβίβαστο του φόρου επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή προς το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335. Η απλή παραπομπή στην επιχειρηματολογία
που ανέπτυξε σχετικά με τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών είναι ανεπαρκής δοθέντος ότι οι δύο αυτοί φόροι είναι
πολύ διαφορετικής φύσεως.
44
Ακολούθως, η Βελγική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι ο φόρος επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή, στόχος του οποίου είναι η αποθάρρυνση
της παραδόσεως των τίτλων αυτουσίως και η ενθάρρυνση της θέσεως των τίτλων προς φύλαξη, πληροί την προβλεπόμενη στο άρθρο
11 της οδηγίας 69/335 απαγόρευση εφόσον υπόκειται σε φορολόγηση μόνον η αυτούσια παράδοση τίτλων. Η συναλλαγή αυτή είναι αυτοτελής
και ανεξάρτητη της εκδόσεως των τίτλων. Συγκεκριμένα, το γεγονός ότι οι εκδιδόμενοι τίτλοι είναι ονομαστικοί, άυλοι ή κατατεθειμένοι
προς φύλαξη σε οικονομικό ίδρυμα δεν οδηγεί στην επιβολή του εν λόγω φόρου. Εξάλλου, η παράδοση τίτλων στον κομιστή δεν μπορεί
περαιτέρω να χαρακτηρίζεται ως «θέση σε κυκλοφορία» ή «διαπραγμάτευση» των εν λόγω τίτλων κατά την έννοια του άρθρου 11 της
οδηγίας 69/335.
45
Τέλος, η Βελγική Κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η φορολόγηση της παραδόσεως τίτλων στον κομιστή εμπίπτει στην παρέκκλιση του άρθρου
12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335, δοθέντος ότι ο όρος «μεταβίβαση», όπως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο με
την προαναφερθείσα απόφασή του Codan, καλύπτει τόσο τη νομική ﾇορήγηση των τίτλων όσο και την αυτούσια παράδοσή τους.
Εκτίμηση του Δικαστηρίου
46
Επιβάλλεται να υπογραμμιστεί ότι η αιτίαση της Επιτροπής περιορίζεται στην είσπραξη του πλήττοντος την αυτούσια παράδοση φόρου
επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή η οποία χωρεί στο πλαίσιο της εκδόσεώς τους.
47
Καίτοι αληθεύει, όπως υποστηρίζει η Βελγική Κυβέρνηση, ότι η έκδοση τίτλων στον κομιστή δεν οδηγεί αφεαυτής στην είσπραξη
του εν λόγω φόρου, γεγονός, πάντως, παραμένει ότι η αυτούσια παράδοση της ανωτέρω μορφής τίτλων στους πρώτους αγοραστές τους
πρέπει να λογίζεται, για τους ίδιους λόγους με τους παρατιθέμενους στη σκέψη 35 της παρούσας αποφάσεως, ότι αποτελούν τμήμα
της εκδόσεως κατά την έννοια του άρθρου 11, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335.
48
Προέχει να προστεθεί ότι η αυτούσια παράδοση τίτλων στον κομιστή στους πρώτους αγοραστές δεν εμπίπτει περαιτέρω στην προβλεπόμενη
με το άρθρο 12, στοιχείο α΄, της οδηγίας 69/335 παρέκκλιση, στο μέτρο που, όπως προκύπτει από τη σκέψη 37 της παρούσας αποφάσεως,
ο όρος «μεταβίβαση» πρέπει να ερμηνεύεται συσταλτικώς και δεν μπορεί, για τους ίδιους λόγους με τους εκτιθέμενους στη σκέψη
38 της αποφάσεως, να καλύπτει την πρώτη αυτούσια παράδοση νεοεκδιδομένων τίτλων.
49
Σε αντίθεση προς όσα υποστηρίζει η Βελγική Κυβέρνηση, η διαπίστωση αυτή δεν προσκρούει στην ερμηνεία του άρθρου 12, στοιχείο
α΄, της οδηγίας 69/335 που έδωσε το Δικαστήριο με την προαναφερθείσα απόφασή του Codan.
50
Πράγματι, όπως υπογράμμισε στο σημείο 38 των προτάσεών του ο γενικός εισαγγελέας, με την απόφαση εκείνη το Δικαστήριο δεν
επέλεξε ευρεία ερμηνεία της εννοίας «μεταβίβαση κινητών αξιών», αλλά περιορίστηκε σε ενιαία ερμηνεία των διαφόρων γλωσσικών
αποδόσεων της οδηγίας 69/335 σε περίπτωση αποκλίσεως μεταξύ τους, εκτιμώντας ότι το άρθρο 12, παράγραφος 1, στοιχείο α΄, αυτής
δεν μπορεί να ερμηνεύεται υπό την έννοια ότι περιορίζει τη δυνατότητα των κρατών μελών να εισπράττουν φόρους αποκλειστικά
και μόνο στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, όπως προβλέπουν η γερμανική και δανική απόδοση της εν λόγω οδηγίας.
51
Ενόψει των σκέψεων αυτών, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι, στο μέτρο που πλήττει την πρώτη αυτούσια παράδοση νεοεκδιδομένων τίτλων
στον κομιστή, ο φόρος επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή συνιστά επιβάρυνση απαγορευόμενη δυνάμει του άρθρου 11, στοιχείο
α΄, της οδηγίας 69/335.
52
Έπεται ότι και η δεύτερη αιτίαση της Επιτροπής είναι βάσιμη.
53
Επομένως, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι:
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών στις διενεργούμενες στο Βέλγιο προεγγραφές για την απόκτηση νέων
τίτλων εκδιδομένων είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά
την έκδοση δανείου, και
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή στην παράδοση εις χείρας του κομιστή τίτλων αφορώντων δημόσια
αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής, όταν πρόκειται για νέους τίτλους εκδιδόμενους είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας
επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά την έκδοση δανείου,
το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335.
Επί των δικαστικών εξόδων
54
Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του Κανονισμού Διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα, εφόσον
υπήρξε σχετικό αίτημα του αντιδίκου. Δεδομένου ότι η Επιτροπή ζήτησε την καταδίκη του Βασιλείου του Βελγίου και το τελευταίο
ηττήθηκε ως προς τους ισχυρισμούς του, επιβάλλεται η καταδίκη του στα δικαστικά έξοδα.
Για τους λόγους αυτούς,
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα)
αποφαίνεται:
1)
–
Επιβάλλοντας τον φόρο επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών στις διενεργούμενες στο Βέλγιο προεγγραφές για την απόκτηση νέων
τίτλων εκδιδομένων είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά
την έκδοση δανείου, και
–
επιβάλλοντας τον φόρο επί των παραδόσεων τίτλων στον κομιστή στην παράδοση εις χείρας του κομιστή τίτλων αφορώντων δημόσια
αξιόγραφα του Βελγίου ή της αλλοδαπής, όταν πρόκειται για νέους τίτλους εκδιδόμενους είτε κατά τη σύσταση εταιρίας ή εταιρίας
επενδύσεων κεφαλαίου, είτε κατόπιν αυξήσεως κεφαλαίου, είτε κατά την έκδοση δανείου,
το Βασίλειο του Βελγίου παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από το άρθρο 11 της οδηγίας 69/335/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 17ης
Ιουλίου 1969, περί των εμμέσων φόρων των επιβαλλομένων επί των συγκεντρώσεων κεφαλαίων, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 85/303/ΕΟΚ
του Συμβουλίου, της 10ης Ιουνίου 1985.
2) Καταδικάζει το Βασίλειο του Βελγίου στα δικαστικά έξοδα.
Timmermans
Gulmann
Schintgen
Macken
Colneric
Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 15 Ιουλίου 2004.