C-453/00 - Kühne & Heitz

Printed via the EU tax law app / web

WYROK TRYBUNAŁU

z dnia 13 stycznia 2004 r.(*)

Mięso drobiowe – Refundacje wywozowe – Pominięcie odesłania prejudycjalnego – Ostateczna decyzja administracyjna – Skuteczność wyroku wydanego przez Trybunał w trybie prejudycjalnym po dacie decyzji – Pewność prawa – Pierwszeństwo prawa wspólnotowego –Zasada współpracy – Artykuł 10 WE

W sprawie C‑453/00

mającej za przedmiot skierowany do Trybunału, na podstawie art. 234 WE, przez College van Beroep voor het bedrijfsleven (Niderlandy) wniosek o wydanie, w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między

Kühne & Heitz NV

a

Productschap voor Pluimvee en Eieren,

orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie wykładni prawa wspólnotowego, a w szczególności zasady współpracy wynikającej z art. 10 WE,

TRYBUNAŁ,

w składzie: V. Skouris, prezes, P. Jann, C.W.A. Timmermans, C. Gulmann i J.N. Cunha Rodrigues, prezesi izb, A. La Pergola, J.P. Puissochet i R. Schintgen, F. Macken i N. Colneric (sprawozdawca), i S. von Bahr, sędziowie,

rzecznik generalny: P. Léger,

sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

rozważywszy uwagi na piśmie przedstawione:

–        w imieniu Kühne & Heitz NV przez A.J. Braakmana, advocaat,

–        w imieniu Productschap voor Pluimvee en Eieren przez C.M. den Hoeda, zastępcę sekretarza generalnego,

–        w imieniu rządu niderlandzkiego przez H.G. Sevenster, działającą w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu rządu francuskiego przez G. de Bergues’a oraz C. Vasak, działających w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez T. van Rijna, działającego w charakterze pełnomocnika,

–        w imieniu Urzędu Nadzoru EFTA przez B. Eiríksdóttir, działającą w charakterze pełnomocnika,

uwzględniając sprawozdanie na rozprawę,

po wysłuchaniu uwag Kühne & Heitz NV, reprezentowanej przez mecenasa A.J. Braakmana, rządu niderlandzkiego reprezentowanego przez H.G. Sevenster oraz J.G.M. van Bakela, działających w charakterze pełnomocników, rządu francuskiego, reprezentowanego przez R. Abrahama oraz C. Isidoro, działających w charakterze pełnomocników, Komisji, reprezentowanej przez T. van Rijna, oraz Urzędu Nadzoru EFTA, reprezentowanego przez B. Eiríksdóttir, podczas rozprawy w dniu 9 października 2002 r.,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 17 czerwca 2003 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wyrokiem z dnia 1 listopada 2000 r., który wpłynął do Trybunału w dniu 11 grudnia 2000 r., College van Beroep voor het bedrijfsleven przedłożył na podstawie art. 234 WE pytanie prejudycjalne w przedmiocie wykładni prawa wspólnotowego, a w szczególności zasady współpracy wynikającej z art. 10 WE.

2        Pytanie to zostało przedstawione w ramach sporu między Kühne & Heitz NV (zwaną dalej „Kühne & Heitz”) a Productschap voor Pluimvee en Eieren (zwanym dalej „Productschap”) w przedmiocie wypłaty refundacji wywozowych.

 Ramy prawne

3        Artykuł 10 WE stanowi:

„Państwa członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one Wspólnocie wypełnianie jej zadań.

Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów niniejszego traktatu”.

4        Jeżeli chodzi o prawo niderlandzkie, art. 4:6 i 8:88 Algemene wet bestuursrecht (ogólnej ustawy administracyjnej) z dnia 4 czerwca 1992 r. (Stb. 1992, nr 315), ostatnio zmienionej w dniu 12 grudnia 2001 r. (Stb. 2001, nr 664), przewidują:

„Artykuł 4:6

1.      Jeżeli wniosek zostaje oddalony w całości lub częściowo, nowy wniosek może zostać złożony wyłącznie pod warunkiem, że wnioskodawca przedstawi nowe fakty lub zmienione okoliczności.

2.      W przypadku braku przywołania nowego faktu lub zmienionych okoliczności organ administracyjny może, bez stosowania art. 4:5, oddalić wniosek, odnosząc się do swojej wcześniejszej decyzji o oddaleniu.

[…]

Artykuł 8:88

1.      Sąd może na wniosek strony dokonać zmiany prawomocnego wyroku, uwzględniając fakty lub okoliczności, które:

a)      wystąpiły przed wyrokiem;

b)      nie były znane i z racjonalnych względów nie mogły być znane skarżącemu przed wydaniem wyroku oraz

c)      mogłyby, gdyby były znane sądowi, doprowadzić do wydania innego wyroku.

2.      W razie konieczności stosuje się odpowiednio rozdział 6 oraz tytuły 8.2 i 8.3”.

 Postępowanie przed sądem krajowym

5        W okresie od grudnia 1986 r. do grudnia 1987 r. Kühne & Heitz dokonała wywozu określonych ilości kawałków drobiu do krajów trzecich. W oświadczeniach złożonych w niderlandzkich organach celnych spółka określiła je jako towar objęty podpozycją 02.02 B II e) 3 („nogi i ich kawałki z innych gatunków drobiu”) Wspólnej taryfy celnej. Na podstawie tych oświadczeń Productschap przyznał refundacje wywozowe odpowiadające tej podpozycji i wypłacił odpowiednie kwoty.

6        Po weryfikacji Productschap przeklasyfikował towar do podpozycji 02.02 B II ex g („Inne”). W wyniku zmiany klasyfikacji nakazał zwrot kwoty 970 950,98 NLG.

7        Ponieważ odwołanie od decyzji nakazującej zwrot zostało oddalone, Kühne & Heitz wniosła skargę na tę decyzję do College van Beroep voor het bedrijfsleven. Wyrokiem z dnia 22 listopada 1991 r. (zwanym dalej „wyrokiem z dnia 22 listopada 1991 r.”) sąd oddalił skargę ze względu na fakt, że rozpatrywany towar nie odpowiadał określeniu „nogi” w rozumieniu podpozycji 02.02 B II e) 3. W tej sprawie Kühne & Heitz nie wystąpiła z wnioskiem o przedłożenie Trybunałowi pytania prejudycjalnego.

8        Później, w wyroku z dnia 5 października 1994 r. w sprawie C‑151/93 Voogd Vleesimport en ‑export, Rec. s. I‑4915, Trybunał orzekł:

„20      Noga, przy której pozostał fragment grzbietu, powinna […] być zaklasyfikowana jako noga w rozumieniu podpozycji 02.02 B II e) 3 dawnej nomenklatury oraz pozycji 0207 41 51 000 nowej nomenklatury, jeżeli ten fragment grzbietu nie jest wystarczająco duży, aby zmienić zasadniczy charakter produktu.

21      Aby ocenić, czy tak jest, wobec braku w owym czasie przepisów wspólnotowych, sąd krajowy powinien uwzględnić krajowe zwyczaje handlowe i tradycyjne metody rozbioru”.

9        W następstwie ww. wyroku w sprawie Voogd Vleesimport en ‑export Kühne & Heitz zwróciła się do Productschap z wnioskiem o wypłatę refundacji, których zwrotu ten ostatni, jej zdaniem, niesłusznie zażądał, domagając się wypłaty sumy odpowiadającej kwocie wyższej niż otrzymałaby tytułem refundacji, gdyby nogi kurcząt wywożone po grudniu 1987 r. zostały zaklasyfikowane zgodnie z tym wyrokiem.

10      Productschap odrzucił te wnioski oraz, rozpatrując złożone odwołanie, podtrzymał swoją wcześniejszą decyzję o oddaleniu decyzją z dnia 21 lipca 1997 r. Kühne & Heitz wniosła wówczas skargę na tę ostatnią decyzję, będącą przedmiotem sporu w postępowaniu przed sądem krajowym.

 Wyrok odsyłający i pytanie prejudycjalne

11      W wyroku odsyłającym College van Beroep voor het bedrijfsleven oddalił drugie żądanie podniesione przez Kühne & Heitz, dotyczące wypłaty sumy odpowiadającej wyższej kwocie, do której spółka ta ma w swoim mniemaniu prawo, jeżeli chodzi o wywóz po grudniu 1987 r.

12      Jeżeli chodzi o pierwsze żądanie podniesione przez Kühne & Heitz, dotyczące wypłaty refundacji wywozowych, których zwrotu musiała niesłusznie dokonać, College van Beroep voor het bedrijfsleven wyjaśnia, że co do zasady w prawie niderlandzkim organ administracyjny zawsze jest uprawniony do zmiany decyzji ostatecznej. Istnienie takiego uprawnienia może, w zależności od okoliczności, oznaczać obowiązek cofnięcia decyzji.

13      College van Beroep voor het bedrijfsleven uważa, że Productschap nie uwzględnił tych uwag, stwierdzając, że Kühne & Heitz mogła wnieść tylko jedną skargę rewizyjną na wyrok z dnia 22 listopada 1991 r. do tego samego sądu. Productschap powołał się zatem na błędną wykładnię prawa.

14      Wspomniany sąd jest jednak zdania, że chociaż zasadniczo można z tego powodu stwierdzić nieważność decyzji z dnia 21 lipca 1997 r., takie stwierdzenie nieważności byłoby użyteczne i sensowne tylko wtedy, gdyby nie było wątpliwości, że Productschap jest nie tylko uprawniony do zmiany wcześniejszej decyzji, lecz ma również obowiązek ponownego rozpatrzenia, czy w odniesieniu do każdego wywożonego towaru istniało uprawnienie do refundacji, a w razie jego potwierdzenia – określenia kwoty tej refundacji.

15      Jeżeli chodzi o obowiązek ponownego rozpatrzenia, College van Beroep voor het bedrijfsleven zauważa, że za punkt wyjścia należy obrać zasadę, zgodnie z którą orzeczenie późniejsze w stosunku do decyzji administracyjnej nie może samo w sobie wpływać na jej ostateczny charakter. Dotyczy to także orzeczeń wydanych przez Trybunał w trybie prejudycjalnym, z takim skutkiem, że – o ile Trybunał nie orzekł inaczej – prawo powinno było być stosowane zgodnie ze wskazaną przezeń wykładnią od dnia wejścia w życie interpretowanego przepisu. Sąd odsyłający stwierdza, że koncepcja uznająca za regułę fakt, iż decyzje ostateczne należy modyfikować w celu dostosowania ich do późniejszego orzecznictwa – w tym przypadku wspólnotowego – stworzyłaby sytuację chaosu administracyjnego, poważnie naruszałaby pewność prawa, a zatem byłaby nie do przyjęcia.

16      Niemniej College van Beroep voor het bedrijfsleven zaznacza, że prawo niderlandzkie dopuszcza w określonych warunkach, by późniejsze orzecznictwo mogło mieć wpływ na sprawy, w których środki odwoławcze zostały wyczerpane. Przypomina w tym względzie orzecznictwo Hoge Raad der Nederlanden (Niderlandy) dotyczące skutków wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dla spraw karnych. Hoge Raad der Nederlanden uznał w wyroku z dnia 1 lutego 1991 r. (Nederlandse Jurisprudentie – NJ – 1991, s. 413), że późniejsze stwierdzenie pogwałcenia prawa podstawowego, o którym mowa w art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, jest przesądzającym powodem mogącym przeszkodzić w wykonaniu niepodlegającego zaskarżeniu orzeczenia wydanego w sprawie karnej.

17      College van Beroep voor het bedrijfsleven ma wątpliwości, czy nie należałoby odstąpić od ostatecznego charakteru decyzji administracyjnej w przypadku takim jak ten, który został do niego skierowany, gdzie, po pierwsze, Kühne & Heitz wyczerpała dostępne środki odwoławcze, po drugie, wykładnia prawa wspólnotowego, której sąd ten dokonał, okazała się sprzeczna z wyrokiem wydanym później przez Trybunał, a po trzecie zainteresowana zwróciła się do organu administracyjnego niezwłocznie po powzięciu wiedzy na temat tego wyroku Trybunału.

18      To pytanie jest uzasadnione zwłaszcza w świetle art. 234 WE, zgodnie z którym sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu, ma obowiązek skierować sprawę do Trybunału w trybie prejudycjalnym. W 1991 r. College van Beroep voor het bedrijfsleven niesłusznie stwierdził, że zgodnie z wyrokiem z dnia 6 października 1982 r. w sprawie 283/81 Cilfit i in., Rec. s. 3415, jest zwolniony z tego obowiązku, i uznał, iż wykładnia odpowiednich podpozycji taryfowych jest bezsporna. Sąd odsyłający zastanawia się zatem, czy skuteczne i pełne wdrożenie prawa wspólnotowego oznacza, że w sprawie takiej jak ta, która została do niego skierowana, zasada ostatecznego charakteru decyzji administracyjnej ulega złagodzeniu.

19      W tych okolicznościach College van Beroep voor het bedrijfsleven postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy prawo wspólnotowe, a w szczególności zasada lojalności wspólnotowej, o której mowa w art. 10 WE, nakłada na organ administracyjny, w okolicznościach przedstawionych w niniejszym wyroku, obowiązek zmiany decyzji ostatecznej, tak aby zagwarantować pełną skuteczność prawu wspólnotowemu interpretowanemu w świetle późniejszego orzeczenia prejudycjalnego?”.

 W przedmiocie pytania prejudycjalnego

20      Zgodnie z wcześniejszym orzecznictwem Trybunału do wszystkich władz państw członkowskich należy zapewnienie przestrzegania zasad prawa wspólnotowego w ramach ich kompetencji (zob. wyrok z dnia 12 czerwca 1990 r. w sprawie C‑8/88 Niemcy przeciwko Komisji, Rec. s. I‑2321, pkt 13).

21      Wykładnia przepisu prawa wspólnotowego, dokonana przez Trybunał w ramach kompetencji przyznanej mu w art. 234 WE, wyjaśnia i precyzuje w miarę potrzeb znaczenie oraz zakres przepisu prawa wspólnotowego, tak jak powinien lub powinien był być rozumiany i stosowany od chwili jego wejścia w życie (zob. w szczególności wyroki: z dnia 27 marca 1980 r. w sprawie 61/79 Denkavit italiana, Rec. s. 1205, pkt 16; z dnia 10 lutego 2000 r. w sprawie C‑50/96 Deutsche Telekom, Rec. s. I‑6743, pkt 43).

22      Z powyższego wynika, że poddany wykładni przepis prawa wspólnotowego winien być stosowany przez organ administracyjny w ramach jego kompetencji nawet do stosunków prawnych powstałych przed wydaniem przez Trybunał wyroku na podstawie wniosku o dokonanie wykładni.

23      Sprawa przed sądem krajowym dotyczy kwestii, czy respektowanie tego obowiązku jest konieczne pomimo ostatecznego charakteru decyzji administracyjnej, który taka decyzja nabyła przed wnioskiem o jej zmianę, aby uwzględnić wyrok Trybunału orzekającego w sprawie wniosku o wykładnię złożonego w trybie prejudycjalnym.

24      Należy przypomnieć, że pewność prawa jest jedną z ogólnych zasad uznanych w prawie wspólnotowym. Ostateczny charakter decyzji administracyjnej, który nabywa ona wraz z upływem rozsądnego terminu na wniesienie środka odwoławczego lub przez wyczerpanie środków odwoławczych, przyczynia się w ten sposób do wspomnianej pewności, z czego wynika, że prawo wspólnotowe nie wymaga, by organ administracyjny miał co do zasady obowiązek zmiany decyzji administracyjnej, która uzyskała taki ostateczny charakter.

25      Sąd odsyłający sprecyzował jednak, że w prawie niderlandzkim, z zastrzeżeniem zakazu działania na szkodę dla interesów osób trzecich, organ administracyjny jest zawsze uprawniony do zmiany ostatecznej decyzji i w zależności od okoliczności istnienie takiego uprawnienia może oznaczać obowiązek cofnięcia takiej decyzji, nawet jeżeli prawo to nie stanowi, iż właściwy organ jest co do zasady zobowiązany zmieniać ostateczne decyzje administracyjne w celu dostosowania się do wydanych po nich orzeczeń. W swoim pytaniu sąd zmierza do ustalenia, czy w okolicznościach takich jak w sprawie przed sądem krajowym obowiązek zmiany ostatecznej decyzji administracyjnej wynika z prawa wspólnotowego.

26      Jak wynika z akt sprawy, okoliczności są następujące: po pierwsze, organ administracyjny zgodnie z prawem krajowym ma kompetencje do zmiany decyzji będącej przedmiotem sprawy przed sądem krajowym; po drugie, decyzja ta stała się ostateczna dopiero w następstwie wyroku sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji; po trzecie, w świetle późniejszego orzeczenia Trybunału wyrok ten został oparty o wadliwą wykładnię prawa wspólnotowego, która została przyjęta bez przedłożenia Trybunałowi pytań prejudycjalnych w trybie art. 234 akapit trzeci WE; po czwarte, zainteresowana zwróciła się do organu administracyjnego niezwłocznie po powzięciu wiedzy na temat orzeczenia Trybunału.

27      W takich okolicznościach właściwy organ administracyjny jest zobowiązany, zgodnie z zasadą współpracy wynikającą z art. 10 WE, do ponownego rozpatrzenia tej decyzji w celu uwzględnienia dokonanej w międzyczasie przez Trybunał wykładni przepisu prawa wspólnotowego. Rzeczony organ powinien określić, w zależności od rezultatów ponownego rozpatrzenia, w jakim zakresie obowiązany jest zmienić rozpatrywaną decyzję, nie szkodząc interesom osób trzecich.

28      Uwzględniając powyższe rozważania, na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że zasada współpracy wynikająca z art. 10 WE nakłada na działający na odpowiedni wniosek organ administracji obowiązek ponownego rozpatrzenia ostatecznej decyzji administracyjnej w celu uwzględnienia wykładni odnośnego przepisu dokonanej w międzyczasie przez Trybunał, jeżeli:

–        posiada on zgodnie z prawem krajowym uprawnienie do zmiany tej decyzji;

–        dana decyzja stała się ostateczna w następstwie wyroku sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji;

–        wyrok taki został opary na błędnej, w świetle późniejszego orzecznictwa Trybunału, wykładni prawa wspólnotowego przyjętej bez przedłożenia Trybunałowi wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w warunkach określonych w art. 234 akapit trzeci WE oraz

–        zainteresowany zwrócił się do organu administracyjnego niezwłocznie po powzięciu wiedzy na temat wspomnianego orzeczenia.

 W przedmiocie kosztów

29      Koszty poniesione przez rządy niderlandzki i francuski, jak również przez Komisję i Urząd Nadzoru EFTA, które przedstawiły swoje uwagi Trybunałowi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach.

Z powyższych względów

TRYBUNAŁ,

rozstrzygając w przedmiocie pytania przedłożonego mu przez College van Beroep voor het bedrijfsleven wyrokiem z dnia 1 listopada 2000 r., orzeka, co następuje:

Zasada współpracy wynikająca z art. 10 WE nakłada na działający na odpowiedni wniosek organ administracji obowiązek ponownego rozpatrzenia ostatecznej decyzji administracyjnej w celu uwzględnienia wykładni odnośnego przepisu dokonanej w międzyczasie przez Trybunał, jeżeli:

–        posiada on zgodnie z prawem krajowym uprawnienie do zmiany tej decyzji;

–        dana decyzja stała się ostateczna w następstwie wyroku sądu krajowego orzekającego w ostatniej instancji;

–        wyrok taki został opary na błędnej, w świetle późniejszego orzecznictwa Trybunału, wykładni prawa wspólnotowego przyjętej bez przedłożenia Trybunałowi wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w warunkach określonych w art. 234 akapit trzeci WE oraz

–        zainteresowany zwrócił się do organu administracyjnego niezwłocznie po powzięciu wiedzy na temat wspomnianego orzeczenia.

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 13 stycznia 2004 r.

* Język postępowania: niderlandzki.