Available languages

Taxonomy tags

Info

References in this case

References to this case

Share

Highlight in text

Go

KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI

SHARPSTON

ippreżentati fit-23 ta’ Ottubru 2008 1(1)

Kawża C-371/07

Danfoss A/S

AstraZeneca A/S

vs

Skatteministeriet

[talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Vestre Landsret, (id-Danimarka)]

“VAT – Tnaqqis tat-taxxa tal-input imħallsa – Applikazzjoni għal użu privat – Ikliet fil-kantin ipprovduti mingħajr ħlas lil kuntatti tan-negozju u lill-persunal fil-kuntest tal-laqgħat tan-negozju – Esklużjonijiet mid-dritt għal tnaqqis”





1.        Tabilħaqq qatt ma tingħata ikla b’xejn, imma tista’ tingħata ikla bla ma tiġi mħallsa l-VAT? Din it-talba għal deċiżjoni preliminari mill-Vestre Landsret (il-Qorti Reġjonali tal-Punent), tad-Danimarka, tikkonċerna t-trattament tal-VAT tal-ikliet fil-kantin tal-kumpannija pprovduti lill-kuntatti tan-negozju u lill-persunal waqt laqgħat tan-negozju. Tali provvista, meta tkun mingħajr ħlas, għandha titqies bħala applikazzjoni għal użu privat li tkun suġġetta għall-VAT tal-input jekk il-VAT tal-output tkun deduċibbli? U, fi sfont ta’ sekwenza pjuttost kumplessa ta’ miżuri amministrattivi u leġiżlattivi nazzjonali, id-Danimarka tista’, skont il-liġi, iżżomm esklużjoni ta’ tali tranżazzjonijiet mid-dritt li titnaqqas it-taxxa tal-input fuq il-bażi ta’ klawżola standstill fil-leġiżlazzjoni Komunitarja?

 Il-leġiżlazzjoni Komunitarja rilevanti dwar il-VAT

2.        Il-kawżi quddiem il-qorti nazzjonali jikkonċernaw ikliet ipprovduti bejn l-1994 u l-2001, u għaldaqstant il-leġiżlazzjoni Komunitarja rilevanti hija s-Sitt Direttiva tal-VAT (2).

3.        Skont l-Artikolu 2(1) ta’ dik id-Direttiva (3), kwalunkwe “provvista ta’ oġġetti u servizzi magħmula bi ħlas fit-territorju tal-pajjiż minn persuna taxxabbli li taġixxi bħala tali” hija suġġetta għall-VAT. Skont l-Artikolu 11A(1)(a) (4), bħala regola ġenerali, l-ammont taxxabbli huwa essenzjalment l-ammont kollu tal-ħlas rċevut.

4.        Madankollu, skont l-Artikolu 17(2) (5), il-persuna taxxabbli għandha d-dritt li tnaqqas mit-taxxa li għandha tħallas (it-“taxxa tal-output”) kwalunkwe VAT dovuta jew imħallsa rigward provvisti li sarulha ta’ oġġetti jew servizzi, li twettqu jew li għad iridu jitwettqu minn persuna taxxabli oħra (it-“taxxa fuq ix-xiri”), sakemm dawk l-oġġetti u dawk is-servizzi jintużaw għall-finijiet tat-tranżazzjonijiet taxxabbli (output) tagħha. Skont l-Artikolu 17(1) (6), id-dritt li titnaqqas it-taxxa tal-input jirriżulta fil-ħin meta t-taxxa deduċibbli tista’ tintalab [jiġifieri, essenzjalment, meta jinkisbu l-affarijiet mixtrija (inputs) iktar milli meta jiġi pprovduti l-affarijiet mibjugħa (outputs)].

5.        L-eċċezzjonijiet għar-regola ġenerali jinkludu dawk ipprovduti fl-Artikoli 5(6) u 6(2), li jirregolaw l-applikazzjoni għall-użu privat – fejn il-persuna taxxabbli tuża l-oġġetti jew is-servizzi (li fir-rigward tagħhom ikollha d-dritt li tnaqqas it-taxxa fuq ix-xiri) hija stess jew tipprovdihom mingħajr ħlas. Tali provvisti jiġu trattati bħala provvisti bi ħlas, u b’hekk ikunu suġġetti għall-VAT, anki jekk effettivament ma jiġi rċevut l-ebda ħlas.

6.        Rigward l-oġġetti, l-Artikolu 5(6) (7) jipprovdi:

“L-applikazzjoni minn persuna taxxabbli ta’ oġġetti li jifformaw parti mill-assi tan-negozju tagħha għall-użu privat tagħha jew tal-persunal tagħha, jew biex issir it-tneħħija tagħhom mingħajr ħlas, jew b’mod iktar ġenerali, l-applikazzjoni tagħhom għal skopijiet barra dawk tan-negozju tagħha, fejn it-taxxa fuq il-valur miżjud fuq l-oġġetti in kwistjoni jew il-partijiet komponenti tagħhom […] setgħet titnaqqas kollha jew parti minnha, għandhom jitqiesu bħala provvisti bi ħlas. Iżda applikazzjonijet biex jingħataw kampjuni jew rigali ta’ valur żgħir għall-iskopijiet tan-negozju tal-persuna taxxabbli m’għandhomx ikunu hekk meqjusa.”

7.        Rigward is-servizzi, l-Artikolu 6(2) (8) jipprovdi:

“Dawn li ġejjin għandhom jitqiesu bħala provvisti ta’ servizzi bi ħlas:

(a)      l-użu ta’ oġġetti li jifformaw parti mill-assi ta’ negozju għall-użu privat ta’ persuna taxxabbli jew tal-persunal tiegħu jew b’mod iktar ġenerali għal skopijiet oħra barra dawk tan-nego[z]ju tiegħu fejn it-taxxa fuq il-valur miżjud fuq dawn l-oġġetti hija deduċibbli kollha jew parti minnha;

(b)      il-provvista ta’ servizzi magħmula mingħajr ħlas minn persuna taxxabbli għall-użu privat tagħha jew għall-persunal tagħha jew b’mod iktar ġenerali għal skopijiet barra dawk tan-negozju tiegħu.

[…]”

8.        Fin-nuqqas ta’ kwalunkwe ħlas effettiv, f’każi bħal dawn l-ammont taxxabbli jiġi kkalkulat skont l-Artikolu 11A(1)(b) u (ċ) (9) bħala:

‘(b)      fir-rigward ta’ provvisti msemmija fl-Artikolu 5(6) […], il-prezz tax-xiri ta’ l-oġġetti jew ta’ oġġetti simili jew, fl-assenza tal-prezz tax-xiri, il-prezz ta’ kemm jiġi, [id]determinat fiż-żmien tal-provvista;

(ċ)      fir-rigward ta’ provvisti msemmija fl-Artikolu 6(2), l-ispejjeż kollha lill-persuna taxxabbli tal-provvediment tas-servizzi.”

9.        Dispożizzjoni oħra li hija rilevanti għal dan il-każ hija l-Artikolu 17(6) (10), li jikkonċerna l-esklużjonijiet mid-dritt għal tnaqqis. Id-dispożizzjoni tipprovdi dan li ġej:

“Qabel perjodu ta’ erba’ snin ta’ l-inqas ikunu għaddew mid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ din id-Direttiva, il-Kunsill, jaġixxi unanimament fuq proposta mill-Kummissjoni, għandu jiddeċiedi liema nefqa m’għandiex tkun eleġġibli għal tnaqqis tat-taxxa fuq il-valur miżjud. It-taxxa fuq il-valur miżjud fl-ebda ċirkustanza m’għandha tkun imnaqqsa fuq spejjeż li mhux strettament nefqa tan-negozju, bħal dik fuq il-lussu, pjaċiri jew divertiment.

Sa kemm ir-regoli ta’ fuq jidħlu fis-seħħ, Stati Membri jistgħu [j]żommu l-esklużjonijiet kollha pprovduti taħt il-liġijiet nazzjonali [tagħhom] meta din id-Direttiva tidħol fis-seħħ.”

10.      Minkejja l-ewwel subparagrafu ta’ dik id-dispożizzjoni, il-Kunsill qatt ma ddeċieda liema tipi ta’ nfiq m’għandhomx ikunu eliġibbli għat-tnaqqis tat-taxxa tal-input. Konsegwentement, il-klawżola standstill fit-tieni subparagrafu tibqa’ valida.

 Ir-regoli rilevanti Daniżi dwar il-VAT

11.      Fuq il-bażi tal-informazzjoni mogħtija mill-qorti nazzjonali fid-deċiżjoni tar-rinviju, is-sekwenza tal-leġiżlazzjoni, tal-miżuri amministrattivi u tar-raġunijiet ġudizzjarji rilevanti fid-Danimarka tista’ tinġabar fil-qosor kif ġej.

12.      Il-VAT ġiet introdotta fid-Danimarka permezz tal-Momslov (il-Liġi tal-VAT) tal-1967. Skont dik il-liġi, bħala regola ġenerali, il-provvisti tal-oġġetti kienu suġġetti għall-VAT filwaqt li s-servizzi kienu suġġetti għall-VAT biss fejn dan kien ipprovdut speċifikatament. Is-servizzi mill-kantins tal-kumpanniji ma kinux suġġetti għall-VAT, u għaldaqstant il-VAT tal-input relatata ma setgħetx titnaqqas (11). Barra minn hekk, l-Artikolu 16(3)(a) u (e) tal-Liġi kien jispeċifika li ma kien hemm l-ebda dritt għal tnaqqis rigward l-infiq għall-ikel għall-persunal jew għar-rappreżentanza. Dawn l-aħħar esklużjonijiet kienu bbażati fuq ir-raġunament li l-ikel li l-kumpannija kienet tixtri biex tipprovdi l-ikliet għall-persunal tagħha għandhom jitqiesu bħala li huma għal użu aħħari (jekk il-kumpannija kienet tħallas salarju akbar minflok ma tħallas lill-persunal in natura, il-persunal kien ikollu jħallas it-taxxa fuq l-ikel mixtri), u li t-tnaqqis tat-taxxa tal-input relatata mar-rappreżentanza u mar-rigali, inklużi l-ikliet għal finijiet ta’ negozju, seta’ jagħti lok għal abbuż. L-Artikolu 11(1) kien jipprovdi li l-ammont taxxabbli kien jinkludi oġġetti u provvisti taxxabbli li kienu jintużaw għall-finijiet li jissemmew fl-Artikolu 16(3).

13.      Il-Liġi tal-1967 kienet emendata b’effett mill-1 ta’ Ottubru 1978, sabiex tiġi implimentata s-Sitt Direttiva tal-VAT. B’mod partikolari, is-servizzi saru suġġetti għall-VAT bħala regola ġenerali. Dak iż-żmien kien intqal li, dan kien ifisser li għadd ta’ provvisti li qabel kienu eżenti mill-VAT magħmula minn negozji rreġistrati għall-finijiet tal-VAT kienu se jsiru taxxabbli, b’mod partikolari “ċerti provvisti min-naħa ta’ […] kantins (fejn jiġi servut ikel u xorb)”. Il-limiti fuq it-tnaqqis għall-ikel u għar-rappreżentanza fl-Artikolu 16(3) tal-Momslov, u r-regoli dwar l-applikazzjonijiet fl-Artikolu 11(1) baqgħu l-istess.

14.      Il-bejgħ tal-ikel u tax-xorb fil-kantins immexxija mill-kumpanniji b’hekk saru suġġetti għall-VAT. F’Novembru 1978, madankollu, il-Momsnævn (il-Bord tal-VAT, l-ogħla awtorità amministrattiva fi kwistjonijiet li jikkonċernaw il-VAT) iddeċieda li l-ammont taxxabbli għal tali bejgħ kellu jkun mhux inqas mill-prezz tal-produzzjoni tal-materja prima flimkien mal-ispiża tal-pagi għall-preparazzjoni, għall-bejgħ u għall-amministrazzjoni. Konsegwentement, il-provvisti tal-ikel u tax-xorb mingħajr ħlas tqies li kienu bi ħlas, li ġie kkalkulat skont dak il-prezz tal-produzzjoni.

15.      Fl-1983 dik id-deċiżjoni ġiet inkluża fiċ-ċirkulari speċifika għall-kantins tal-kumpanniji, li tispeċifika ulterjorment li t-taxxa tal-input fuq l-oġġetti, il-materjali u kwalunkwe servizz ta’ ħidma taxxabbli miksub b’konnessjoni mal-preparazzjoni, mal-bejgħ u mal-amministrazzjoni kellhom ikunu għalkollox deduċibbli.

16.      Il-Momslov reġgħet ġiet emendata fl-1994. Il-limitu fuq it-tnaqqis fl-Artikolu 16(3)(a) u (e) baqa’ essenzjalment l-istess fl-Artikolu 42(1)(1) u (5) tal-liġi tal-1994. Fl-istess ħin, l-Artikolu 5(2) u (3) il-ġdid kien jipprovdi:

“2.   L-applikazzjonijiet tal-oġġetti u tas-servizzi għall-finijiet li jissemmew fl-Artikolu 42(1) u (2) għandhom jiġu ttrattati bħala provvisti bi ħlas, sakemm ikun hemm dritt sħiħ jew parzjali għal tnaqqas fil-każ ta’ xiri, ta’ produzzjoni, eċċ., tal-oġġetti jew tas-servizzi inkwistjoni.

3.     L-applikazzjonijiet tas-servizzi għall-użu privat tas-sid jew tal-persunal tan-negozju jew inkella għal finijiet oħra għajr dawk tan-negozju għandhom jiġu ttrattati bħala provvisti bi ħlas.”

17.      Minħabba l-mod li bih tiġi kkalkulata r-rata tal-ħlas tal-VAT min-naħa tal-kantins, dawk ir-regoli ma kinux applikati għall-provvista ta’ ikliet mingħajr ħlas għall-kuntatti tan-negozju u għall-persunal b’ konnessjoni ma’ laqgħat. Peress li tali ikliet diġà kienu jitqiesu bħala li kienu qed jiġu pprovduti bi ħlas (li b’mod fittizju kienu jiġu stmati skont il-prezz tal-produzzjoni), l-oġġetti jew is-servizzi kkonċernati ma setgħux jitqiesu bħala li kienu applikati għal użu privat, li jippreżumi li ma ngħata l-ebda ħlas (12).

18.      Id-diċitura kurrenti tal-Artikolu 42(1)(5) tal-Momslov kienet introdotta fl-14 ta’ Ġunju 1995. Din iċċarat l-ambitu tal-esklużjoni mid-dritt għat-tnaqqis tat-taxxa tal-input bħala li tkopri “id-divertiment, ir-restoranti, r-rappreżentanza, u r-rigali”, u ppermettiet li n-negozji jnaqqsu 25 % mill-VAT tal-input fuq l-infiq għas-servizzi tal-lukandi u tar-restoranti, sakemm dan kien infiq strettament marbut man-negozju. Skont il-memorandum ta’ spjegazzjoni, dan ma kienx intenzjonat biex ikopri l-infiq għal ikliet għal finijiet ta’ negozju fil-kantin tan-negozju stess.

19.      Fl-1999, il-Landsskatteret (il-Qorti Fiskali Nazzjonali) sabet li l-prattika amministrattiva, li permezz tagħha l-VAT fuq il-bejgħ tal-kantins immexxija mill-kumpanniji kellha tiġi stmata skont prezz tal-produzzjoni kkalkulat, kienet tmur kontra s-Sitt Direttiva. Hija sostniet li l-VAT fuq il-bejgħ kellha tintalab fuq il-ħlas effettiv li kien jiġi rċevut u li r-regola ta’ applikazzjoni fl-Artikolu 5 tal-Momslov ma setgħetx tiġi applikata fil-konfront tal-bejgħ bi prezz taħt il-prezz tal-produzzjoni kkalkulat. Hija sostniet ukoll li t-tè u l-kafè ma kinux “rappreżentanza” meta kienu jiġu servuti lill-kuntatti tan-negozju waqt il-laqgħat imma kienu jikkostitwixxu “ikel” meta kienu jiġu servuti lill-persunal, biex b’hekk kienu koperti mil-limitu fuq it-tnaqqis u setgħu jiġu intaxxati skont ir-regola ta’ applikazzjoni fl-Artikolu 5(2) tal-Momslov.

 Il-fatti li wasslu għall-kawża, il-proċedura u d-domandi preliminari

20.      Id-domandi tal-qorti nazzjonali qed isiru fil-kuntest ta’ żewġ kawżi li jinvolvu, rispettivament, lill-kumpanniji Danfoss A/S (iktar ’il quddiem: “Danfoss”) u AstraZeneca A/S (iktar ’il quddiem: “AstraZeneca”).

21.      Danfoss, li tipproduċi u tikkumerċjalizza sistemi industrijali ta’ awtomatizzazzjoni, għandha kantins għall-persunal f’diversi fergħat. Dawk il-kantins jintużaw ukoll biex jipprovdu ikliet mingħajr ħlas kemm lill-kuntatti tan-negozju kif ukoll lill-persunal fil-kuntest ta’ laqgħat tan-negozju fl-uffiċċji tal-kumpannija.

22.      AstraZeneca tqassam prodotti farmaċewtiċi fid-Danimarka. Bħala parti mill-attivitajiet tagħha, hija tistieden lil professjonisti tas-saħħa għal laqgħat informattivi li jikkonċernaw diversi patoloġiji u l-pożizzjoni u l-użu tal-prodotti b’relazzjoni għalihom. Jiddependi minn kemm idumu l-laqgħat, il-parteċipanti (il-kuntatti tan-negozju biss) jistgħu jiġu offruti ikliet mingħajr ħlas fil-kantin tal-kumpannija, li mill-bqija jintuża għall-bejgħ tal-ikel u tax-xorb lill-persunal.

23.      Għal Danfoss, il-kawża hija relatata mal-perijodu li jmur mill-1 ta’ Ottubru 1996 sat-30 ta’ Settembru 2001, u għal AstraZeneca mal-perijodu ta’ bejn l-1 ta’ Ottubru 1994 u l-31 ta’ Diċembru 1999.

24.      Wara d-deċiżjoni tal-Landsskatteret fl-1999 (ara l-punt 19 iktar ’il fuq), iż-żewġ kumpanniji applikaw għal rifużjoni tal-VAT tal-output li kienet stmata fuq il-bażi tal-prezz tal-produzzjoni kkalkulat tal-ikliet ipprovduti mingħajr ħlas lill-kuntatti tan-negozju u lill-persunal.

25.      L-awtorità fiskali rrifjutat li tħallas lura s-somom mitluba (DKK 5 920 848,19 għal Danfoss u DKK 825 275,00 għal AstraZeneca) għar-raġuni li l-provvista tal-ikliet u tar-rinfreski lill-persunal huwa “ikel” kopert mill-esklużjoni tat-tnaqqis fl-Artikolu 42(1)(1) tal-Momslov, u l-provvista tal-ikliet lill-kuntatti tan-negozju hija “rappreżentanza” koperta mill-Artikolu 42(1)(5). Madankollu, peress li l-kumpanniji kienu naqqsu b’mod sħiħ il-VAT fuq ix-xiri tal-kantins tagħhom, skont il-prattika amministrattiva li kienet tiġi applikata qabel, il-VAT kellha tiġi stmata fuq l-applikazzjoni għal użu privat skont l-Artikolu 5(2) tal-Momslov.

26.      It-talba konsegwentement marret quddiem il-Landsskatteret, u l-proċeduri li issa hemm quddiem il-Vestre Landsret jimpunjaw deċiżjonijiet ta’ dik il-qorti li jsostnu li, minbarra t-tè u l-kafè, ix-xorb u l-ikel l-ieħor servut waqt laqgħat fil-bini tal-kumpannija jikkostitwixxi “rappreżentanza” meta jiġu servuti lill-kuntatti tan-negozju u “ikel” meta jiġu servuti lill-persunal, u li għalhekk kien ġustifikabbli li l-VAT tiġi kkalkulata fuq il-bażi ta’ applikazzjoni għal finijiet privati.

27.      Il-kumpanniji qed isostnu li l-esklużjonijiet tat-tnaqqis għal “rappreżentanza” u “ikel” skont il-Momslov imorru kontra s-Sitt Direttiva. L-awtorità fiskali, filwaqt li taċċetta li l-esklużjonijiet mhumiex koperti mill-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva, qed issostni li dawn irriżultaw minn kif il-Momslov kienet tiġi applikata qabel ma daħlet fis-seħħ dik id-direttiva, u għalhekk skont il-liġi jistgħu jinżammu skont il-klawżola standstill fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6). Il-kumpanniji ma jaqblux, minħabba li l-esklużjonijiet ma kinux applikati għall-provvista tal-ikliet inkwistjoni sakemm il-prattika amministrattiva deskritta twaqqfet fl-1999, fejn qabel, skont dik il-prattika, kien hemm tnaqqis sħiħ tal-VAT.

28.      Hu x’inhu il-każ, il-kumpanniji qed isostnu wkoll li l-intaxxar tal-applikazzjonijiet għal użu privat skont l-Artikolu 5(2) tal-Momslov tmur kontra l-Artikolu 6(2) tas-Sitt Direttiva peress li skont dik id-dispożizzjoni tali tassazzjoni tkun permissibbli biss jekk l-applikazzjoni tkun għal finijiet mhux relatati man-negozju tal-kumpannija, li mhux il-każ fir-rigward tal-provvista tal-ikliet inkwistjoni.

29.      F’dawk iċ-ċirkustanzi, il-qorti nazzjonali qed titlob deċiżjoni preliminari rigward id-domandi li ġejjin:

“(1)      It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT għandu jiġi interpretat fis-sens li d-dritt ta’ Stat Membru li jirrifjuta t-tnaqqis tat-taxxa fuq il-valur miżjud fuq provvisti, użati sabiex jiġu pprovduti ikliet lill-persuni li huma kuntatti tan-negozju u lill-persunal fil-kantin ta’ kumpannija meta jkun hemm laqgħat, huwa suġġett għall-kundizzjoni li fil-leġiżlazzjoni nazzjonali kienet teżisti, qabel id-dħul fis-seħħ tad-direttiva, bażi legali li tawtorizza ċ-ċaħda tat-tnaqqis inkwistjoni u li din il-bażi legali kienet ġiet applikata fil-prattika mill-awtoritajiet fiskali sabiex jirrifjutaw t-tnaqqis tat-taxxa fuq il-valur miżjud fuq dawn il-provvisti?

(2)      Tista’ r-risposta għall-ewwel domanda tiġi affetwata mill-fatt li qabel l-implimentazzjoni tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT fl-1978, kantins operati minn kumpanniji ma kinux soġġetti għall-VAT skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali fuq il-VAT li kienet fis-seħħ fl-Istat Membru inkwistjoni, li ir-regoli nazzjonali dwar l-esklużjoni tat-tnaqqis ma ġewx emendati matul l-implementazzjoni tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT, u li kien esklussivament b’riżultat tal-fatt li kantins operati minn kumpanniji saru soġġetti għall-VAT matul l-implementazzjoni tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT li r-regoli dwar l-esklużjoni tat-tnaqqis setgħu isiru relevanti għal dan it-tip ta’ impriża?

(3)      L-esklużjoni mid-dritt tat-tnaqqis hija “[miżmuma]” fis-sens tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT jekk, b’effett mill-implementazzjoni tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT fl-1978 sal-1999, kien jeżisti dritt li titnaqqas il-VAT fuq in-nefqa inkwistjoni minħabba li kien hemm prattika amministratttiva bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali?

(4)      L-Artikolu 6(2) (a) u (b) tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT għandu jiġi interpretat fis-sens li din id-dispożizzjoni tkopri l-provvista mingħajr ħlas ta’ ikliet mill-kumpannija fil-kantin tagħha lill-persuni li huma kuntatti tan-negozju meta jkun hemm laqgħat miżmuma fil-kumpannija?

(5)      L-Artikolu 6(2) (a) u (b) tas-Sitt Direttiva fuq il-VAT għandu jiġi interpretat fis-sens li din id-dispożizzjoni tkopri l-provvista mingħajr ħlas ta’ ikliet mill-kumpannija fil-kantin tagħha lill-persunal tagħha meta jkun hemm laqgħat miżmuma fil-kumpannija?”

30.      Danfoss, id-Danimarka u l-Kummissjoni ppreżentaw is-sottomissjonijiet tagħhom bil-miktub, u flimkien ma’ AstraZeneca, ippreżentaw ukoll argument orali waqt is-seduta.

 L-evalwazzjoni

31.      L-ewwel tliet domandi tal-qorti nazzjonali lkoll jikkonċernaw aspetti tal-kwistjoni prinċipali: “Fiċ-ċirkustanzi stabbiliti, skont il-liġi, id-Danimarka tista’ tirrifjuta t-tnaqqis tal-VAT tal-input fuq l-ikliet tal-kantin li jiġu pprovduti mingħajr ħlas lill-kuntatti tan-negozju u/jew lill-persunal b’konnessjoni mal-laqgħat ta’ negozju?” Il-kwistjoni ċentrali għalhekk hija jekk it-taxxa tal-input tistax titnaqqas.

32.      Bl-istess mod, l-aħħar żewġ domandi huma aspetti tal-kwistjoni prinċipali: “Il-provvista ta’ tali ikliet tikkostitwixxi applikazzjoni għal użu privat?” Il-kwistjoni ċentrali għalhekk hija jekk tistax tintalab taxxa tal-output.

33.      Insibha iktar utli jekk nindirizzaw dawn iż-żewġ kwistjonijiet bħala tali (u f’ordni maqlub), filwaqt li noqogħdu attenti għat-termini li jużaw id-domandi speċifiċi. L-ewwel nett, però, naħseb li huwa essenzjali li nqisu l-qafas li fih joperaw id-dispożizzjonijiet inkwistjoni, li għandu jitfa’ xi ftit dawl fuq ir-relazzjoni ta’ bejniethom.

 Il-qafas li fih joperaw id-dispożizzjonijiet

34.      Prinċipju fundamentali li jirfed is-sistema tal-VAT huwa li l-piż tat-taxxa jinġarr biss fl-istadju tal-konsum finali. Sa dak l-istadju, għalkemm tiġi imposta taxxa f’kull stadju, is-sistema ta’ tnaqqis tfisser li l-effett tagħha jkun newtrali għall-persuni taxxabbli kollha involuti fil-proċess ta’ produzzjoni u ta’ distribuzzjoni. Kull waħda minnhom sempliċement tgħaddi lill-awtorità fiskali l-ammonti tal-VAT li tkun talbet mingħand il-klijenti tagħha, wara t-tnaqqis tal-ammonti li tkun ħallset lill-fornituri tagħha (13).

35.      Għalhekk, sal-punt li l-VAT titħallas lill-fornituri fuq l-oġġetti jew is-servizzi miksuba minn persuna taxxabbli għall-finijiet tal-provvisti taxxabbli tal-output, id-dritt għal tnaqqis huwa wieħed fundamentali u ġenerali. L-impożizzjoni ta’ taxxa tal-output mingħajr ma jitħalla t-tnaqqis tat-taxxa tal-input kieku jammonta għall-impożizzjoni ta’ taxxa kumulattiva fuq diversi stadji, li s-sostituzzjoni tagħha hija waħda mill-għanijiet essenzjali tas-sistema komuni tal-VAT (14). Kwalunkwe tbegħid minn dik is-sistema bażika ta’ tassazzjoni u ta’ tnaqqis, bħal deroga minn prinċipju ġenerali, trid tkun interpretata b’mod strett (15).

36.      Bla dubju ta’ xejn, l-iktar eżempju frekwenti huwa dak tal-esklużjoni tal-VAT tal-output tal-provvisti skont l-Artikolu 13 tas-Sitt Direttiva. Ma tista’ titnaqqas l-ebda VAT fuq oġġetti mixtrija li nkisbu għall-finijiet ta’ tali provvisti. Ir-raġuni għal dan hija sempliċement li ma hemm l-ebda taxxa tal-output, anki potenzjali, teoretika jew virtwali (16), minn fejn tista’ titnaqqas it-taxxa tal-input. Kien proprju għal din ir-raġuni – in-nuqqas ta’ taxxa tal-output – li ma kienx possibbli li titnaqqas it-taxxa tal-input fuq il-provvisti miksuba mill-kantins tal-kumpannija fid-Danimarka qabel mas-servizzi li kienu jipprovdu saru suġġetti għall-VAT fl-1978.

37.      Madankollu, dan il-każ jikkonċerna żewġ tipi oħra ta’ tbegħid mir-regola ġenerali – l-applikazzjoni għal użu privat (l-Artikoli 5(6) u 6(2)) u n-nefqa fuq oġġetti ta’ lussu u nefqa simili (l-Artikolu 17(6)). Iż-żewġ gruppi ta’ dispożizzjonijiet jużaw mekkaniżmi differenti sabiex jittrattaw sitwazzjonijiet differenti. Fil-fehma tiegħi, waħda teskludi lill-oħra.

38.      L-ewwel nett, rigward it-tipi ta’ sitwazzjonijiet koperti, l-Artikoli 5(6) u 6(2) jikkonċernaw applikazzjonijiet ta’ oġġetti jew ta’ servizzi tan-negozju minn persuna taxxabbli “b’mod iktar ġenerali, […] għal skopijiet barra dawk tan-negozju tagħha” filwaqt li l-Artikolu 17(6) jikkonċerna nefqa “li mhux strettament nefqa tan-negozju, bħal dik fuq il-lussu, pjaċiri jew divertiment”. Huwa minnu li d-diċitura mhix daqstant ċara li ma tħalli l-ebda lok għal nuqqas ta’ qbil, u li t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) mhux espliċitament suġġett għall-istess limitu fuq l-ambitu bħall-ewwel subparagrafu. Minkejja dan mhux irraġonevoli li l-Artikoli 5(6) u 6(2) jiġu interpretati bħallikieku huma intenzjonati li jkopru finijiet li huma għalkollox barranija għal dawk tan-negozju taxxabbli u l-Artikolu 17(6) bħala li huwa intenzjonat li jkopri finijiet li, għalkemm jaqdu l-interessi tan-negozju, mhumiex strettament finijiet tan-negozju. Jista’ jiġi nnotat ukoll li l-Artikoli 5(6) u 6(2) jikkonċentraw fuq x’inhu l-użu effettiv li jsir mill-oġġetti jew mis-servizzi, filwaqt li l-Artikolu 17(6) jippermetti li ċerti kategoriji ta’ nfiq jitqies li saru għal ċerti finijiet.

39.      Forsi eżempju jista’ jagħmel din id-distinzjoni iktar ċara. Jekk kuntrattur fis-settur tal-bini jagħti struzzjonijiet lil uħud mill-impjegati tiegħu sabiex jibnu estensjoni ma’ daru billi jużaw il-materjali mill-imħażen tiegħu, dan ikun oġġettivament użu ta’ riżorsi tan-negozju għal finijiet li mhumiex relatati ma’ dawk tan-negozju, u jkun kopert mill-Artikoli 5(6) u 6(2). Jekk l-istess kuntrattur jieħu lil klijent potenzjali għal ikla gastronomika bl-ifjen inbejjed u b’likuri mill-iktar rari f’restorant bi tliet stilel, dan jista’ anki jiġġenera fatturat konsiderevoli u b’hekk jaqdi l-finijiet tan-negozju tiegħu, imma jitqies li kien hemm ukoll element ta’ pjaċir u b’hekk jaqa’ fl-ambitu tal-Artikolu 17(6) – irrispettivament minn jekk jiġix iffirmat xi kuntratt jew le, u anki jekk il-partijiet effettivament ħadux pjaċir waqt l-ikla jew le.

40.      It-tieni nett, u b’mod iktar importanti, hemm distinzjoni ċara bejn il-mekkaniżmi li ntużaw. L-Artikolu 17(6) jippermetti l- l-esklużjoni mid-dritt li titnaqqas it-taxxa tal-input, filwaqt li l-Artikoli 5(6) u 6(2) jipprovdu biex tiġiimposta taxxa tal-output meta t-taxxa tal-input tkun deduċibbli.

41.      Fir-rigward tal-aħħar, huwa minnu li d-deduċibbiltà ta’ taxxa tal-input hija kundizzjoni espliċita biss għall-applikazzjoni tal-Artikolu 5(6) jew 6(2)(a), imma nqis li dan huwa bilfors impliċitu fl-Artikolu 6(2)(b). Essenzjalment mhuwiex espliċitu hemmhekk għaliex dik id-dispożizzjoni tirreferi prinċipalment għas-servizzi pprovduti mill-persunal, u l-ispejjeż tal-persunal (fil-forma ta’ salarju) mhumiex suġġetti għall-VAT. Madankollu, meta provvista kumplessa ma tiġix ikklassifikata bħala provvista ta’ servizzi (17), l-oġġetti li ntużaw normalment ikunu ġew suġġetti għall-VAT. U l-ammont taxxabbli għall-provvisti kollha li jissemmew fl-Artikolu 6(2), huwa “l-ispejjeż kollha [għall]-persuna taxxabbli tal-provvediment tas-servizzi” (l-Artikolu 11A(1)(ċ)). Jekk f’dak l-ammont taxxabbli tinkludi l-ispiża tal-provvisti, filwaqt li t-taxxa tal-input imposta fuqhom ma tkunx deduċibbli tkun qed tmur kontra mhux biss l-iskema kollha tal-Artikoli 5(6) u 6(2), imma anki l-prinċipju fundamentali tan-newtralità tal-VAT għall-persuni taxxabbli.

42.      Konsegwentement, it-tassazzjoni skont l-Artikolu 5(6) jew 6(2) tas-Sitt Direttiva tiddependi mhux biss mill-klassifikazzjoni tal-provvista bħala applikazzjoni għal użu privat, imma anki mid-deduċibbiltà ta’ kwalunkwe VAT li jkun hemm fuq il-komponenti tal-ispiża. Għalhekk mhi kompatibbli mal-ebda esklużjoni mid-dritt għal tnaqqis li jista’ jkun awtorizzat mill-Artikolu 17(6).

43.      Biex nerġa’ lura għall-eżempju tiegħi tal-estensjoni mad-dar tal-kuntrattur, it-taxxa tal-input se tkun diġà ġiet imnaqqsa fuq il-materjali li ntużaw, imma issa trid tiġi imposta t-taxxa tal-output fuq dik l-istess spiża, flimkien mal-ispiża li jkunu pprovduti l-ħaddiema, sabiex il-kuntrattur jitqiegħed (kważi) fl-istess pożizzjoni, fejn għandha x’taqsam il-VAT, bħal individwu privat li jikseb l-istess oġġetti u l-istess servizzi. Meta jieħu lill-klijent potenzjali tiegħu għal ikla abbundanti, madankollu, sempliċement mhux se jkollu d-dritt li jnaqqas il-VAT fuq il-kont tar-restorant. Għal darb’oħra, huwa jkun fil-pożizzjoni ta’ konsumatur privat, imma permezz ta’ mekkaniżmu differenti. Fiż-żewġ każi, il-VAT tiġi definittivament imposta fl-istadju tal-konsum finali. Madankollu, ikun definittivament inaċċettabli jekk il-kuntrattur jiġi rrifjutat id-dritt li jnaqqas il-VAT, kemm jekk fuq il-materjali tal-bini tiegħu jew fuq il-kont tar-restorant li jkun tella’, biex imbagħad jinħtieġ iħallas il-VAT għal darb’oħra fuq l-istess ammont bħala applikazzjoni għal użu privat.

44.      Inqis li huwa essenzjali li nenfasizzaw li ż-żewġ mekkaniżmi jeskludu wieħed lill-ieħor għaliex hemm ċerti indikazzjonijiet li l-awtoritajiet Daniżi jqisu li dawn jistgħu jiġu applikati fl-istess ħin. Jekk dan huwa awtorizzat mil-leġiżlazzjoni Daniża hija kwistjoni li trid taraha l-qorti nazzjonali, imma jidhirli li dan ikun għalkollox inkompatibbli mas-Sitt Direttiva.

45.      Fl-aħħar nett nixtieq niġbed l-attenzjoni għall-fatt li mhux in-nefqa kollha li tkun parzjalment, imma mhux għalkollox, għal finijiet ta’ negozju bilfors se tkun eżentata mid-dritt għal tnaqqis. L-infiq fuq il-lussu, il-pjaċiri jew id-divertiment, jew il-kategoriji pprovduti skont il-liġi nazzjonali meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ (18) biss jistgħu jiġu eżentati. Infiq ieħor li jservi finijiet li jkunu parzjalment, imma mhux għalkollox, dawk tan-negozju taxxabbli se jinvolvu d-dritt għal tnaqqis u jridu jiġu kklassifikati, jiddependi mill-karatteristiċi prinċipali tagħhom, bħala li jistgħu jiġu attribwiti jew lil applikazzjoni għal finijiet privati jew lil bejgħ taxxabbli tan-negozju (19). Huwa dak l-aspett li biħsiebni niddiskuti issa, fil-kuntest tar-raba’ u tal-ħames domandi tal-qorti nazzjonali.

 Id-domandi 4 u 5: il-provvista tal-ikliet tal-kantin mingħajr ħlas lill-kuntatti tan-negozju u/jew lill-persunal b’konnessjoni mal-laqgħat tan-negozju tikkostitwixxi applikazzjoni għal użu privat?

46.      Punt preliminari huwa li, għalkemm il-qorti nazzjonali tirreferi biss għall-Artikolu 6(2), u b’hekk tippreżumi li l-provvista tal-ikliet fil-kantin hija provvista ta’ servizzi iktar milli ta’ oġġetti, tali klassifikazzjoni, f’kull każ, se tiddependi fuq iċ-ċirkustanzi kollha li fihom issir it-tranżazzjoni. Jekk il-karatteristika predominanti tal-provvista tkun sempliċement il-provvista tal-ikel (waqt is-seduta, pereżempju, l-avukat ta’ Danfoss indika li għall-inqas uħud mill-ikliet inkwistjoni kienu jinkludu sandwiches ippreparati fil-kantin u servuti fil-kamra fejn kienet qed issir il-laqgħa) (20), se jkun rilevanti l-Artikolu 5(6). U jista’ jkun possibbli li ssir distinzjoni bejn l-Artikolu 6(2)(a) u (b) jiddependi minn jekk s-servizzi bħal dawk provduti kinux essenzjalment jinkludu t-tqegħid għad-dispożizzjoni ta’ oġġetti (bħal ifran li jaħdmu mill-microwave) jew pjuttost servizzi “veri” bħal meta jiġi servut l-ikel. Kwistjonijiet bħal dawn naturalment trid tiddeċidihom il-qorti nazzjonali fuq il-bażi tal-fatti, sakemm dawn jistgħu jkunu rilevanti għall-analiżi legali – qed insemmihom hawnhekk biss għal finijiet ta’ kompletezza.

47.      B’xorti tajba, id-distinzjoni hija ta’ rilevanza prattika limitata fir-rigward ta’ dan l-aspett tal-każ. Kif osservat il-Kummissjoni, l-interpretazzjoni mitluba tikkonċerna speċifikatament il-kunċetti ta’ “persuna taxxabbli jew tal-persunal tiegħu” u “għal skopijiet oħra barra dawk tan-nego[z]ju tiegħu”, li jidhru fit-tliet dispożizzjonijiet (21). Għaldaqstant, minn hawn ’il quddiem, se nqis lill-Artikoli 5(6) u 6(2) flimkien.

48.      Kif il-Qorti tal-Ġustizzja osservat fis-sentenza Hotel Scandic Gåsabäck (22), dawk id-dispożizzjonijiet jittrattaw ċerti tranżazzjonijiet li għalihom il-persuna taxxabbli effettivament ma tirċievi l-ebda ħlas bħala provvisti ta’ oġġetti jew ta’ servizzi li saru bi ħlas. Il-fini tagħhom huwa li jiżguraw trattament indaqs bejn persuna taxxabbli li tapplika oġġetti jew servizzi għall-użu privat tagħha jew għal dak tal-persunal tagħha u konsumatur finali li jikseb oġġetti jew servizzi tal-istess tip. L-Artikoli 5(6) u 6(2)(a) ma jħallux li persuna taxxabbli li setgħet tnaqqas il-VAT fuq ix-xiri ta’ oġġetti għan-negozju tagħha tevadi l-ħlas ta’ dik it-taxxa meta tapplika dawk l-oġġetti għall-użu privat tagħha jew għal dak tal-persunal tagħha, biex b’hekk tgawdi vantaġġ mhux iġġustifikat fuq il-konsumatur ordinarju li jixtri l-oġġetti u jħallas il-VAT fuqhom. Bl-istess mod, l-Artikolu 6(2)(b) ma jippermettix li persuna taxxabbli jew membri tal-persunal tagħha tikseb, mingħajr ma tħallas taxxa, servizzi pprovduti mill-persuna taxxabbli li għalihom individwu privat kien ikollu jħallas il-VAT.

49.      Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat li l-infiq fuq l-akkomodazzjoni, l-ikel, ir-rappreżentanza u d-divertiment jista’ jaqdi strettament finijiet ta’ negozju u li, fejn dak jista’ jintwera li jkun il-każ u fejn ikun komponent tal-ispiża tal-provvisti taxxabbli tal-output, għandu jagħti lok għal dritt li titnaqqas it-taxxa tal-input skont il-prinċipju tan-newtralità tal-VAT (23).

50.      F’dak id-dawl, l-ispiża li tipprovdi ikla mill-kantin, jew gabarrè bis-sandwiches, mingħajr ħlas lill-kuntatti tan-negozju waqt waqfa qasira (jew anki mingħajr waqfa) matul laqgħa tan-negozju ta’ ġurnata probabbilment issir għal finijiet tan-negozju – sabiex tevita li wieħed ikun bil-ġuħ jew l-inkonvenjenza u l-ħin moħli biex tfittex possibbiltajiet għall-ikla ta’ nofsinhar u dan jirriżulta f’telf ta’ effiċjenza għal-laqgħa – filwaqt li l-ispiża li toffri l-ikla ta’ nofsinhar b’xejn, bħala alternattiva għal ikla li jħallasha l-parteċipant stess f’restorant fil-qrib, ladarba tintemm il-laqgħa, huwa inqas probabbli li titqies b’dan il-mod. Tal-ewwel għalhekk għandha tagħti lok għal dritt li titnaqqas it-taxxa tal-input bħala komponent tal-ispiża tal-provvisti taxxabbli tal-output tan-negozju, filwaqt li tal-aħħar, jekk titnaqqas it-taxxa tal-input, għandha tkun titqies bħala applikazzjoni għal użu privat skont l-Artikolu 6(2) tas-Sitt Direttiva.

51.      Il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat ukoll li s-servizzi pprovduti mingħajr ħlas għall-impjegati minn min iħaddem f’uħud miċ-ċirkustanzi jistgħu ma jaqgħux taħt l-Artikolu 6(2) tas-Sitt Direttiva, anki jekk fil-prinċipju dawn iservu l-finijiet privati tal-impjegati iktar milli dawk tan-negozju ta’ min iħaddem. Dan kien fil-kuntest tat-trasport f’vettura tal-kumpannija bejn id-djar u l-post tax-xogħol tal-impjegati. Il-Qorti tal-Ġustizzja osservat li jekk, pereżempju, il-post tax-xogħol ivarja u jkun diffiċli li jinstabu mezzi ta’ trasport xierqa oħrajn, min iħaddem jista’ jkollu jipprovdi t-trasport huwa stess. F’dak il-każ, it-trasport ma jkunx ipprovdut “għal skopijiet oħra barra dawk tan-nego[z]ju tiegħu” (24).

52.      Jista’ jsir raġunament simili fir-rigward ta’ provvisti ta’ oġġetti jew ta’ servizzi oħra. Il-parti l-kbira tal-impjegati jistgħu jagħżlu bil-libertà kollha (f’ċerti limiti) l-ilbies li jilbsu għax-xogħol. Imma huma jixtruhom għal finijiet privati. Jekk min iħaddimhom jipprovdihom b’ilbies li jinkiseb fil-kuntest tan-negozju tiegħu, dik se tkun applikazzjoni għal finijiet privati ta’ oġġetti li jifformaw parti mill-assi tan-negozju tiegħu u għall-finijiet tal-VAT għandha tiġi ittrattata skont l-Artikolu 5(6) tas-Sitt Direttiva. Madankollu, uħud mill-impjegati, minħabba t-tip ta’ xogħol li jagħmlu, ikollhom jilbsu uniformi speċifika jew ilbies protettiv speċifiku. Fejn min iħaddem jipprovdi lbies ta’ dik ix-xorta, huwa jagħmel dan għall-finijiet tan-negozju.

53.      Bl-istess mod, mhux normalment parti mill-attività tan-negozju ta’ min iħaddem li jipprovdi lill-impjegati b’ikel u b’xorb mingħajr ħlas. L-ikel u x-xorb normalment jaqdu l-finijiet privati tal-impjegati. Bl-ikel u bix-xorb, ġeneralment, se jkunu jistgħu jeżerċitaw grad ta’ għażla komparabbli ma’ dak rigward l-ilbies li jilbsu jew il-mezzi li bihom jivvjaġġaw bejn id-dar u l-post tax-xogħol. Għal darb’oħra, però, jista’ jkun hemm ċirkustanzi fejn ir-rekwiżiti tal-impjieg jipprivaw lill-impjegat minn dik l-għażla u tabilħaqq jobbligawh, pereżempju, jiekol ikla fissa li jista’ ma jiħux daqstant gost jikolha, fil-post tax-xogħol tiegħu fil-kumpanija ta’ kuntatti tan-negozju li magħhom ikun qed jiltaqa’ jew ma’ impjegati oħrajn li magħhom ikun qed jitħarreġ. F’ċirkustanzi bħal dawn, l-impjegat se jkun qiegħed jikkonforma mar-rekwiżiti speċifiċi li prinċipalment jaqdu l-finijiet tan-negozju ta’ min qed iħaddmu iktar milli tal-finijiet privati tiegħu. Il-provvista tal-ikla mingħajr ħlas min-naħa ta’ dak li jħaddmu għalhekk ma għandiex tiġi ttratata bħala applikazzjoni għal użu privat.

54.      Naturalment, għandha tkun il-qorti nazzjonali li, fil-kawża prinċipali, tiddetermina jekk rigward kemm il-kuntatti tan-negozju kif ukoll l-persunal il-provvista ta’ ikliet fil-kantin, jew tal-gabarrejiet ta’ sandwiches, mingħajr ħlas, effettivament taqdiex prinċipalment il-finijiet tan-negozju jew il-finijiet privati tar-riċeventi imma, kif tosserva l-Kummissjoni, l-indikazzjonijiet fid-deċiżjoni tar-rinviju lkoll jiindikaw l-ewwel possibbiltà.

 Domandi 1 sa 3: Skont il-liġi, id-Danimarka tista’ tapplika esklużjoni mid-dritt għal tnaqqis fuq il-bażi tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva?

55.      It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva jippermetti li l-Istati Membri jżommu kwalunkwe esklużjoni mid-dritt għal tnaqqis “[i]pprovdut[a] taħt il-liġijiet nazzjonali meta din id-Direttiva tidħol fis-seħħ”.

56.      Il-kwistjoni essenzjali li ġiet indirizzata mill-ewwel tliet domandi tal-qorti nazzjonali b’hekk hija jekk l-esklużjoni mid-dritt għal tnaqqis kinitx (a) ipprovduta skont il-liġi nazzjonali Daniża (b) meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ. Loġikament, però, dawk iż-żewġ punti għandhom jitqiesu f’ordni maqlub.

 Meta daħlet fis-seħħ is-Sitt Direttiva?

57.      Kontra kull aspettattiva, il-frażi “meta din id-Direttiva tidħol fis-seħħ” mhix preċiża. B’differenza għal direttivi iktar reċenti, is-Sitt Direttiva tal-VAT ma tinkludix dispożizzjoni li tispeċifika d-data tad-dħul fis-seħħ tagħha. U data “tad-dħul fis-seħħ” lanqas ma tista’ tiġi ddeterminata bi preċiżjoni assoluta mid-diċitura tad-dispożizzjoni rilevanti tat-Trattat. Dak iż-żmien, it-tieni paragrafu tal-Artikolu 191 tat-Trattat KEE kien jipprovdi: “Id-Direttivi u d-deċiżjonijiet, għandhom jiġu notifikati lil dawk li lilhom kienu indirizzati u għandu jkollhom effett meta ssir dik in-notifika”. Imma d-data ta’ meta d-direttiva jibda jkollha effett hija l-istess bħal dik meta tidħol fis-seħħ? L-Artikolu 254 KE issa jispeċifika data meta ż-żewġ kategoriji ta’ direttiva “jidħlu fis-seħħ” imma għal direttivi oħra tibqa’ tapplika r-regola li “jkollhom effett” man-notifika. Dan jista’ jindika distinzjoni semantika intenzjonata, għalkemm it-Trattat ma jipprovdi l-ebda ħjiel rigward x’tista’ tkun din id-distinzjoni.

58.      Żewġ fatturi jissuġġerixxu li d-data rilevanti tabilħaqq hija l-iskadenza għall-implimentazzjoni mill-Istati Membri (oriġinarjament l-1 ta’ Jannar 1978, imbagħad, għall-Istati Membri kollha ħlief il-Belġju u r-Renju Unit, l-1 ta’ Jannar 1979 (25)), iktar milli kwalunkwe data distinta tad-dħul fis-seħħ.

59.      L-ewwel nett, il-Qorti tal-Ġustizzja stess iddikjarat li d-data inkwistjoni, kienet għall-inqas rigward Franza (li, bħad-Danimarka, ibbenefikat mill-estensjoni tal-limitu taż-żmien għall-implimentazzjoni), l-1 ta’ Jannar 1979 (26).

60.      It-tieni nett, it-tieni paragrafu tal-Artikolu 176 tad-Direttiva 2006/112, il- verżjoni riformulata tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva, jissostitwixxi l-frażi “meta din id-Direttiva tidħol fis-seħħ” bi “fl- 1 ta’ Jannar 1979 jew, fil-każ ta’ l-Istati Membri li aderew għall-Komunità wara dik id-data, id-data ta’ l-adeżjoni tagħhom”.

61.      Madankollu, insib dak il-metodu diffiċli biex naċċettah.

62.      Min-natura stess ta’ direttiva jirriżulta li d-data meta tidħol fis-seħħ normalment mhix se tkun l-istess waħda sa meta trid tiġi implimentata. Direttiva torbot lil kull Stat Membru li tindirizza, rigward ir-riżultat li għandu jinkiseb, imma tħalli f’idejn l-awtoritajiet nazzjonali l-għażla tal-forma u tal-metodi. Fil-maġġoranza l-kbira tal-każi, inkluż dak tas-Sitt Direttiva, dan jeħtieġ li l-Istati Membru jevalwaw u jadattaw il-leġiżlazzjoni u l-prattiki amministrattivi tagħhom (27). Minħabba li tali proċess jieħu ż-żmien, dan inevittabilment jimplika li jkun hemm perijodu li matulu l-Istat Membru jkun obbligat li jersaq lejn ir-riżultat inkwistjoni imma ma jkunx għadu meħtieġ li jiksbu. L-Istati Membri ma jistgħux ikunu obbligati jersqu lejn ir-riżultat – u mhux jitbiegħdu minnu (28) – sakemm tibda tapplika d-direttiva permezz ta’ data tal-bidu (kemm jekk tissejjaħ dħul fl-effett jew dħul fis-seħħ). U jkun biss ladarba tkun għaddiet l-iskadenza għall-implimentazzjoni li l-Istat Membru jista’ jiġi akkużat li ma wettaqx l-obbligu li jikseb ir-riżultat (29).

63.      Ma jistax jiġi kkontestat li, mid-data meta ġiet innotifikata lilhom, l-Istati Membri kienu obbligati li jieħdu passi sabiex fil-leġiżlazzjoni u fil-prattika amministrattiva tagħhom jiksbu l-armonizzazzjoni meħtieġa mis-Sitt Direttiva. Minn dak il-punt ’il quddiem, lanqas ma setgħu jieħdu xi miżuri li setgħu jikkompromettu serjament ir-riżultat preskritt (30). Fid-dawl tal-prinċipju fundamentali ta’ deduċibbiltà tat-taxxa tal-input inkluż fl-Artikolu 17(2), u tad-deroga limitata (li, bħala tali, trid tiġi interpretata strettament) fil-klawżola standstill fl-Artikolu 17(6), jidhirli li l-introduzzjoni ta’ kwalunwke esklużjoni ġdida mid-dritt għal tnaqqis, wara d-data meta d-direttiva beda jkollha effett imma qabel l-iskadenza għall-implimentazzjoni sħiħa, bilfors kienet prekluża.

64.      Konsegwentement, nemmen li d-data meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ, għall-finijiet tal-Artikolu 17(6), kienet dik meta ġiet innotifikata lill-Istati Membri, jiġifieri fit-23 ta’ Mejju 1977 (31), u li l-esklużjonijiet mid-dritt għal tnaqqis pprovduti f’dik id-data biss jistgħu jiġu koperti mill-klawżola standstill.

65.      Naf li dan jimplika li l-Qorti tal-Ġustizzja għamlet żball meta ddikjarat li d-data rilevanti għal Franza kienet l-1 ta’ Jannar 1979, u li d-Direttiva 2006/112 tabilħaqq introduċiet emenda għall-klawżola standstill.

66.      Rigward tal-ewwel, inqis li fis-sentenzi li jiena naf bihom (32), il-Qorti tal-Ġustizzja ma tat l-ebda raġuni għaliex iddikjarat li d-data operattiva kienet l-1 ta’ Jannar 1979. Barra minn hekk, li kieku qieset li d-data operattiva kienet it-23 ta’ Mejju 1977 jidhirli li l-ebda wieħed minn dawk il-każi ma kien se jiġi affetwat fir-riżultat li nkiseb jew fl-analiżi li saret. Madankollu, peress li dan il-każ jikkonċerna, sa ċertu punt, il-bidliet li saru fil-leġiżlazzjoni Daniża dwar il-VAT bejn dawk iż-żewġ dati, jista’ jkun xieraq li issa l-Qorti tal-Ġustizzja tispjega l-pożizzjoni tagħha b’mod iktar ċar – irrispettivament minn jekk l-analiżi tiegħi hijiex korretta jew le.

67.      Rigward it-tieni punt, jidhirli li ż-żamma ta’ esklużjoni li ma kinitx koperta mill-klawżola standstill, u b’hekk kienet kontra l-liġi, sal-2006 ma setgħetx tinġieb konformi mal-liġi retrospettivament b’emenda li daħlet fis-seħħ fl-2007. U jekk kienet kontra l-liġi bejn l-1977 u l-2006, ma naħsibx li jista’ jingħad li ż-żamma skont il-liġi (minn perijodu qabel l-1977) bdiet fl-2007. Madankollu, jekk l-analiżi tiegħi hija korretta, tista’ tkun meħtieġa emenda għall-Artikolu 176 tad-Direttiva 2006/112 li tiċċara kollox.

 L-esklużjoni nazzjonali mit-tnaqqis kienet ipprovduta fiż-żmien rilevanti, sabiex tista’ titqies bħala li nżammet sussegwentement?

68.      L-ewwel nett, huwa importanti li nżommu quddiem għajnejna li t-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva jawtorizza lill-Istati Membri biss biex iżommu l-esklużjonijiet eżistenti mid-dritt għal tnaqqis, u li din hija dispożizzjoni li trid tiġi interpretata b’mod strett (33).

69.      Il-kunċett taż-żamma ta’ esklużjoni eżistenti jimplika li jinżamm l-istatus quo, kien x’kien, fid-data materjali. Madankollu, il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat li fejn, wara d-dħul fis-seħħ tas-Sitt Direttiva, Stat Membru jemenda l-leġiżlazzjoni tiegħu sabiex inaqqas l-ambitu tal-esklużjonijiet eżistenti, u b’hekk iġib il-leġiżlazzjoni tiegħu iktar konformi mal-iskema ġenerali tat-tnaqqis stabbilita fl-Artikolu 17(2) tas-Sitt Direttiva, dik il-leġiżlazzjoni trid titqies bħala li hija koperta mid-deroga fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) (34). B’kuntrast, jekk emenda jkollha l-effett li żżid il-firxa tal-esklużjonijiet eżistenti, biex b’hekk titbiegħed mill-għan tad-direttiva, din ma tkunx koperta mit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) u b’hekk tikser l-Artikolu 17(2) (35).

70.      Minn dawn iż-żewġ premessi, meħuda flimkien fid-dawl tal-ħtieġa għal interpretazzjoni stretta tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6), jirriżulta li ladarba Stat Membru jkun naqqas l-ambitu ta’ esklużjoni li kienet teżisti meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ, sussegwentement ma jistax jerġa’ jmur lura għall-istatus quo ante. Fi kliem ieħor, ladarba jkun ġab il-leġiżlazzjoni tiegħu iktar f’konformità mal-iskema ġenerali tat-tnaqqis tad-direttiva, ma jistax imbagħad jimxi lura u jitbiegħed minn dik l-iskema.

71.      Jekk, kif nemmen, is-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ fit-23 ta’ Mejju 1977, tinqala’ l-kwistjoni jekk l-esklużjoni li issa qed tipprova tiġi applikata kinitx tabilħaqq teżisti f’dik id-data, meta jitqies li – skont ir-rendikont tal-liġi nazzjonali mogħti mill-qorti tar-rinviju u li ma ġiex ikkontestat mill-partijiet – fuq in-naħa l-waħda, kienet ipprovduta espliċitament fil-leġiżlazzjoni imma, fuq in-naħa l-oħra, rigward it-tipi ta’ provvista inkwistjoni, ma setgħet tipproduċi l-ebda effett, peress li dawk il-provvisti ma kienu suġġetti għall-ebda VAT minn fejn seta’ jsir xi tnaqqis.

72.      Madankollu, naħseb li ma hemmx għalfejn insolvi din it-taħbila tal-moħħ għall-finijiet ta’ dan il-każ. Dan kien ikun meħtieġ jekk ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari kien jikkonċerna provvisti li kienu eżenti meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ, imma li sussegwentement sempliċement saru taxxabbli, sabiex l-esklużjoni li sa dak iż-żmien kienet inattivata tiġi attivata. Imma dan mhux il-każ. Il-każ jikkonċerna provvisti li saru taxxabbli wara t-23 ta’ Mejju 1977 imma li fir-rigward tagħhom imbagħad mill-ewwel seta’ jiġi eżerċitat dritt għal tnaqqis.

73.      Konsegwentement, jew l-esklużjoni ma kinitx teżisti meta s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ, għaliex kienet nieqsa minn kwalunkwe effett possibbli, u ma setgħetx tiġi introdotta sussegwentement; jew kienet teżisti f’dak iż-żmien imma l-ikliet fil-kantin tal-kumpannija ġew sussegwentement eżentati mill-ambitu tagħha permezz tal-prattika amministrattiva li ddaħħlet f’Novembru 1978, f’liema każ sussegwentement ma setax jiġi estiż biex jerġa’ jinkludi tali provvisti.

74.      F’dak ir-rigward, il-fatt li t-tnaqqis kien awtorizzat minn prattika amministrattiva iktar milli minn dispożizzjoni leġiżlattiva mhux sinjifikanti. Kif osservat il-Qorti tal-Ġustizzja, “it-terminu ‘liġijiet nazzjonali’ fit-tifsira tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva ma jirreferix biss għall-atti leġiżlattivi fis-sens strett tat-terminu, imma anki għall-miżuri u għall-prattiki amministrattivi tal-awtoritajiet pubbliċi tal-Istat Membru kkonċernat” (36).

75.      Jekk, bil-kontra ta’ dak li qed ngħid jiena, jitqies li s-Sitt Direttiva daħlet fis-seħħ fl-1 ta’ Jannar 1979, il-kwistjoni hija saħansitra iktar sempliċi. F’dik id-data, il-provvista ta’ ikliet fil-kantin diġà kienet tagħti lok, minħabba l-prattika amministrattiva msemmija, għal dritt sħiħ li titnaqqas it-taxxa tal-input. Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva, l-ebda esklużjoni sussegwenti minn dak id-dritt ma tista’ tiġi introdotta fil-liġi nazzjonali.

 Konklużjoni

76.               Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti kollha, nissuġġerixxi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Vestre Landsret fit-termini li ġejjin:

–        B’risposta għad-domanda 4: L-Artikoli 5(6) u/jew 6(2) tas-Sitt Direttiva tal-VAT ikopru l-provvista ta’ ikliet minn negozju taxxabbli mingħajr ħlas lill-kuntatti tan-negozju fil-kantin tal-kumpannija stess meta l-ikla taqdi prinċipalment finijiet oħra għajr dawk tan-negozju. Madankollu, tali provvisti jistgħu wkoll jaqdu prinċipalment il-finijiet tan-negozju, partikolarment jekk ikunu intenzjonati biex itejbu l-effiċjenza tal-laqgħat li fihom qed jipparteċipaw ir-riċeventi u f’każi bħal dawn mhumiex koperti minn dawk id-dispożizzjonijiet.

–        B’risposta għad-domanda 5: Dawk l-istess dispożizzjonijiet ikopru l-provvista ta’ ikliet minn negozju taxxabbli mingħajr ħlas lil impjegat fil-kantin tiegħu meta l-ikla taqdi prinċipalment il-finijiet privati tal-impjegat stess. Madankollu, tali provvisti jistgħu wkoll jaqdu prinċipalment il-finijiet tan-negozju ta’ min qed iħaddmu, partikolarment jekk l-impjegat ikun meħtieġ mir-restrizzjonijiet tan-negozju li jċedi kwalunkwe għażla li kieku kien ikollu u li jikkonsma tali ikla, u f’każi bħal dawn mhumiex koperti minn dawk id-dispożizzjonijiet.

–        Madankollu, ikun xi jkun il-każ, il-provvisti ma jistgħux jiġu ttrattati bħala li saru għal ħlas skont l-Artikoli 5(6) u/jew 6(2) tas-Sitt Direttiva tal-VAT sakemm kwalunkwe VAT imħallsa fuq l-oġġetti jew is-servizzi li tifforma parti mill-ammont taxxabbli fil-każ li tali trattament tkun għalkollox jew parzjalment deduċibbli.

–        B’risposta għad-domandi 1 sa 3: Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 17(6) tas-Sitt Direttiva tal-VAT, Stat Membru ma jistax “iżomm” esklużjoni mit-tnaqqis rigward nefqa li fir-rigward tagħha prattika amministrattiva rriknoxxiet dritt għal tnaqqis fid-data meta d-direttiva daħlet fis-seħħ, anki jekk, teoretikament, l-esklużjoni kienet ipprovduta skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali. Stat Membru, ladarba jkun ippermetta t-tnaqqis tal-VAT fuq ċertu nfiq wara li d-direttiva tkun daħlet fis-seħħ, sussegwentement, ma jistax imur lura ħalli jeskludi l-istess nefqa mid-dritt għat-tnaqqis, anki jekk tali esklużjoni kienet ipprovduta meta d-direttiva daħlet fis-seħħ.

1 – Lingwa oriġinali: l-Ingliż.

2 – Is-Sitt Direttiva tal-Kunsill 77/388/KEE tas-17 ta’ Mejju 1977, fuq l-armonizzazzjoni tal-liġijiet ta’ l-Istati Membri dwar taxxi fuq id-dħul mill-bejgħ - Sistema komuni ta’ taxxa fuq il-valur miżjud: bażi uniformi ta’ stima (ĠU L 145 tat-13 ta’ Ġunju 1977, p. 1, li ġiet emendata f’diversi okkażjonijiet; iktar ’il quddiem is-“Sitt Direttiva”). Ġiet sostitwita b’effett mill-1 ta’ Jannar 2007, mid-Direttiva tal-Kunsill 2006/112/KE ta’ 28 ta’ Novembru 2006 dwar is-sistema komuni ta’ taxxa fuq il-valur miżjud (ĠU L 347 tat-28 ta’ Novembru 2006, p. 1), li l-għan tagħha huwa li tippreżenta d-dispożizzjonijiet applikabbli b’mod ċar u razzjonali fi struttura u b’diċitura li ġiet ifformulata mill-ġdid mingħajr, fil-prinċipju, ma tagħti lok għal bidliet materjali fil-leġiżlazzjoni eżistenti (ara l-premessa 3 fil-preambolu). Ir-referenzi inkroċjati sussegwenti għad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2006/112/KE għalhekk ma jimplikawx diċitura identika għad-dispożizzjonijiet ekwivalenti tas-Sitt Direttiva.

3 – Ara l-Artikolu 2(1)(a) u (ċ) tad-Direttiva 2006/112.

4 – Ara l-Artikolu 73 tad-Direttiva 2006/112.

5 – Ara l-Artikolu 168(a) tad-Direttiva 2006/112.

6 – Ara l-Artikolu 167 tad-Direttiva 2006/112.

7 – Ara l-Artikolu 16 tad-Direttiva 2006/112.

8 – Ara l-Artikolu 26 tad-Direttiva 2006/112.

9 – Ara l-Artikoli 74 u 75 tad-Direttiva 2006/112.

10 – Ara l-Artikolu 176 tad-Direttiva 2006/112.

11 – Danfoss, waħda mill-applikanti fil-kawża prinċipali, iddikjarat mingħajr ma ġiet kontradetta, li s-servizzi mir-restoranti kienu suġġetti għall-VAT, biex b’hekk fil-prinċipju setgħet titnaqqas it-taxxa tal-input.

12 – Madankollu, naħseb li t-trattament għall-finijiet tal-VAT mogħti lil tali provvisti jidher li kien rigorożament identiku, fil-prattika, għal dak li kienu jkunu suġġetti għalih kieku tqiesu bħala applikazzjonijiet għal użu privat.

13 – Il-prinċipju ġie stabbilit bħala tali fl-Artikolu 2 tal-Ewwel Direttiva tal-Kunsill 67/227/KEE tal-11 ta’ April 1967 fuq l-armonizazzjoni tal-leġislazzjoni tal-Istati Membri dwar it-taxxi fuq il-bejgħ (Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 09, Volum 01, p. 3 u 4) u issa fl-Artikolu 1(2) tad-Direttiva 2006/112.

14 – Ara t-tmien premessa fil-preambolu għall-Ewwel Direttiva, iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 13.

15 – Ara, pereżempju, is-sentenza tat-8 ta’ Jannar 2002, Metropol u Stadler (C-409/99, Ġabra 2002, p. I-81, punti 58 u 59).

16 – B’kuntrast għal sitwazzjonijiet bħal, pereżempju, l-esportazzjonijiet, il-provvisti transkonfinali, il-provvisti intaxxati b’rata ta’ żero jew l-akkwisti għall-finijiet ta’ provvisti taxxabbli ppjanati li fil-fatt ma jimmaterjalizzawx, ilkoll jistgħu jagħtu lok għal dritt għal tnaqqis anki meta ma jkun hemm l-ebda taxxa effettiva fuq il-bejgħ minn fejn isir dan.

17 – Il-provvisti kumplessi ta’ oġġetti u ta’ servizzi jiġu kklassifikati skont l-elementi predominanti tagħhom; ara pereżempju, is-sentenza tas-27 ta’ Ottubru 2005, Levob Verzekeringen u OV Bank (C-41/04, Ġabra 2005, p. I-9433, punt 27).

18 – Kategorji li oriġinarjament ma kellhomx ikunu rilevanti lil hinn mill-1981 – ara l-punti 9 u 10 iktar ’il fuq, u l-punti 62 et seq. iktar ’l isfel.

19 – Jekk dan jista’ jiġi attribwit b’mod sħiħ għal oġġetti mibjugħa eżenti, mhu se jkun hemm l-ebda dritt għal tnaqqis (ara l-punt 36 iktar ’il fuq) jew, jekk ikun jista’ jiġi attribwit parzjalment għal oġġetti mibjugħa eżenti u parzjalment għal oġġetti mibjugħa taxxabbli, is-sistema pro rata fl-Artikolu 17(5) tas-Sitt Direttiva se tiddetermina l-proporzjon li jkun deduċibbli.

20 – Fis-sentenza tat-2 ta’ Mejju 1991, Faaborg-Gelting Linien (C-231/94, Ġabra 1996, p. I-2395, punti 12 sa 14), il-Qorti tal-Ġustizzja għamlet distinzjoni bejn ikel li ma tikkonsmahx minfejn xtrajtu (take-away) u ikliet “magħquda ma’ servizzi mfassla sabiex itejbu l-konsum fil-post f’ambjent xieraq”; ara wkoll is-sentenza tal-10 ta’ Marzu 2005, Hermann (C-491/03, Ġabra 2005, p. I-2025, punti 18 sa 28).

21 – Għal sitwazzjoni simili, ara s-sentenza tas-16 ta’ Ottubru 1997, Fillibeck (C-258/95, Ġabra 1997, p. I-5577, punt 20).

22 – Sentenza tal-20 ta’ Jannar 2005, Hotel Scandic Gåsabäck, (C-412/03, Ġabra 2005, p. I-743, punt 23), tiċċita s-sentenza tas-6 ta’ Mejju 1992, De Jong (C-20/91, Ġabra 1992, p. I-2847, punt 15); tas-26 ta’ Settembru 1996, Enkler (C-230/94, Ġabra 1996, p. I-4517, punti 33 u 35); Fillibeck, (iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 21, punt 25); tat-8 ta’ Marzu 2001, Bakcsi (C-415/98, Ġabra 2001, p. I-1831, punt 42); u tas-17 ta’ Mejju 2001, Fischer u Brandenstein (kawżi magħquda C-322/99 u C-323/99, Ġabra 2001, p. I-4049, punt 56).

23 – Ara s-sentenza tad-19 ta’ Settembru 2000, Ampafrance u Sanofi (kawżi magħquda C-177/99 u C-181/99, Ġabra 2000, p. I-7013, speċjalment fil-punti 56 sa 58).

24 – Fillibeck (iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 21, punti 19 sa 34).

25 – Ara l-Artikolu 1 tad-Sitt Direttiva u tad-Disa’ Direttiva tal-Kunsill 78/583/KEE tas-26 ta’ Ġunju 1978 dwar l-armonizzazzjoni tal-liġijiet tal-Istati Membri li għandhom x’jaqsmu mat-taxxi fuq id-dħul mill-bejgħ (ĠU L 194 tad-19 ta’ Lulju 1978,, p. 16) rispettivament.

26 – Ara Ampafrance u Sanofi (iċċitati fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 23, punti 5 u 9); sentenza tal-14 ta’ Ġunju 2001, Il-Kummissjoni vs Franza (C-345/99, Ġabra 2001, p. I-4493, punt 6); tal-14 ta’ Ġunju 2001, Il-Kummissjoni vs Franza (C-40/00, Ġabra 2001, p. I-4539, punti 5 u 9).

27 – Eċċezzjoni notevoli hija d-Direttiva 98/34/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Ġunju 1998 li tistabbilixxi proċedura għall-għoti ta’ informazzjoni fil-qasam ta’ l-istandards u tar-Regolamenti Tekniċi (ĠU L 204 tal-21 ta’ Lulju 1998, p. 37) li tispeċifika data tad-dħul fis-seħħ imma l-ebda skadenza għall-implimentazzjoni – peress li sempliċement stabbiliet proċedura ta’ notifika li għandha tiġi segwita mill-Istati Membri, fil-prinċipju ma kienx hemm għalfejn jadattaw il-leġiżlazzjoni domestika tagħhom.

28 – Sentenza tat-18 ta’ Diċembru 1997, Inter-Environnement Wallonie (C-129/96, Ġabra 1997, p. I-7411) u l-ġurisprudenza sussegwenti bbażata fuqha.

29 – Ara wkoll Sacha Prechal, “Directives in EC Law”, Oxford EC Law Library, it-tieni edizzjoni, 2004, p. 18 et seq.

30 – Inter-Environnement Wallonie (iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 28, punt 45).

31 – Kif ġie indikat fid-database Eur-Lex tal-Kummissjoni.

32 – Iċċitati fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 26.

33 – Ara l-punt 35 u n-nota ta’ qiegħ il-paġna 15 iktar ’il fuq.

34 – Il-Kummissjoni vs Franza (C-345/99, iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 26, punti 22 sa 24); Metropol u Stadler (iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 15, punt 45).

35 – Il-Kummissjoni vs Franza (C-40/00, iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 26, punti 17 sa 20); Metropol u Stadler (punt 46).

36 – Metropol u Stadler (iċċitata fin-nota ta’ qiegħ il-paġna 15, punt 49).