Available languages

Taxonomy tags

Info

References in this case

References to this case

Share

Highlight in text

Go

KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKAT ĠENERALI

JÄÄSKINEN

ippreżentati fit-8 ta’ Lulju 2010 1(1)

Kawżi magħquda C-78/08 sa C-80/08

Amministrazione delle finanze,

Agenzia delle Entrate

vs

Paint Graphos scarl (C-78/08)

Adige Carni scrl, fi stralċ,

vs

Ministero dell’Economia e delle Finanze, Agenzia delle Entrate (C-79/08)

u

Ministero delle Finanze

vs

Michele Franchetto (C-80/08)

[talbiet għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Corte suprema di cassazione (l-Italja)]

“Għajnuna mill-Istat – Vantaġġi fiskali mogħtija lis-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol – Kunċetti ta’ vantaġġ u ta’ selettività”





1.        F’dawn il-kawżi, il-qorti nazzjonali qegħda tagħmel serje ta’ domandi li jirrigwardaw prinċipalment il-punt dwar jekk is-sistema fiskali nazzjonali li tirrigwarda l-eżenzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol tistax tiġi kklassifikata bħala għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE (2).

2.        Id-domandi preliminari saru fil-kuntest ta’ tliet kawżi li għandhom bħala suġġett, minn naħa, ir-rifjut tal-awtoritajiet fiskali Taljani li jagħtu lill-kumpanniji Paint Graphos scarl (iktar ’il quddiem “Paint Graphos”) u Adige Carni scrl (fi stralċ) (iktar ’il quddiem “Adige Carni”) l-eżenzjonijiet fiskali li f’dak iż-żmien kienu jibbenefikaw minnhom is-soċjetajiet kooperattivi skont id-dritt Taljan u min-naħa l-oħra, il-problema tat-tassazzjoni personali ta’ M. Franchetto, li kkontesta d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet fiskali nazzjonali li kienu intiżi li jaġġustaw id-dikjarazzjonijiet tad-dħul tiegħu għas-snin 1984-1988.

3.        Qabel xejn, għandu jiġi enfasizzat li r-rinviji preliminari inkwistjoni jqajmu dubji serji fir-rigward tal-ammissibbilità tagħhom. Fil-fatt, waħda mid-diffikultajiet kbar ta’ dan il-proċess qiegħda fid-differenza bejn l-informazzjoni limitata li ġiet ipprovduta lill-Qorti tal-Ġustizzja u l-portata wiesgħa tal-problema quddiemha, inkwantu hija trid teżamina, b’mod partikolari, is-sistema ta’ tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol.

4.        Madankollu, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tikkontempla li tirrispondi d-domandi, li jeħtieġ li jiġu fformulati mill-ġdid, dawn il-proċeduri jikkostitwixxu okkażjoni interessanti sabiex tiġi analizzata l-portata tal-kunċetti ta’ vantaġġ u tas-selettività tal-miżuri nazzjonali dwar it-tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi. B’mod partikolari, iqumu l-mistoqsijiet dwar l-applikazzjoni tal-kriterju tal-ġustifikazzjoni bbażata fuq il-loġika inerenti għas-sistema nazzjonali u tal-analiżi tal-għażliet magħmula mil-leġiżlatur Taljan fil-kuntest tas-sistema nazzjonali tat-tassazzjoni diretta.

I –    Il-kuntest ġuridiku

A –    Id-dritt tal-Unjoni Ewropea

5.        L-Artikolu 87(1) KE jipprovdi li:

“Bla ħsara ta’ kull deroga kontemplata f’dan it-Trattat, kull għajnuna, ta’ kwalunkwe forma, mogħtija minn Stat Membru jew permezz ta’ riżorsi ta’ l-Istat, li twassal għal distorsjoni jew theddida ta’ distorsjoni għall-kompetizzjoni billi tiffavorixxi ċerti impriżi jew ċerti produtturi għandha, safejn tolqot il-kummerċ bejn l-Istati Membri, tkun inkompatibbli mas-suq komuni”.

6.        L-Artikolu 1 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 659/1999, tat-22 ta’ Marzu 1999, li jistabbilixxi regoli dettaljati għall-applikazzjoni tal-Artikolu 93 tat-Trattat tal-KE (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 8, Vol. 1 p. 339), huwa redatt skont kif ġej:

“Għall-għan ta’ dan ir-Regolament:

a) ‘għajnuna’ għandha tfisser kull miżura li taderixxi l-kriterja kollha mqiegħda fl-Artikolu 92(1) tat-Trattat;

b) ‘għajnuna eżistenti’ għandha tfisser:

i)      […] l-għajnuna kollha li eżistiet qabel id-dħul fis-seħħ tat-Trattat fi Stati Membri rispettivi, li jfisser, skemi ta’ għajnuna u għajnuna individwali li daħħlu fis-seħħ qabel, u għadhom jgħoddu wara, id-dħul fis-seħħ tat-Trattat;

[…]”

B –    Id-dritt nazzjonali

7.        Mill-biċċiet ta’ informazzjoni fil-fajl jirriżulta li, meta seħħew il-fatti fil-kawża prinċipali, is-soċjetajiet kooperattivi Taljani kienu suġġetti, minn naħa, għat-taxxa fuq id-dħul tal-persuni ġuridiċi (l’imposta sul reddito delle persone giuridiche, iktar ’il quddiem l-“IRPEG”) u, min-naħa l-oħra, għat-taxxa lokali fuq id-dħul (l’imposta locale sui redditi, iktar ’il quddiem l-“ILOR”). Bejn l-1977 u l-2004, it-tassazzjoni tal-kumpanniji b’kapital azzjonarju (3) fl-Italja kienet ibbażata fuq il-prinċipju tal-final imputation, li kien implementat bl-introduzzjoni ta’ sistema ta’ kreditu ta’ taxxa għall-azzjonisti tal-kumpanniji. Skont din is-sistema, il-profitti ta’ kumpannija kienu jiġu ntaxxati fil-livell tal-kumpannija skont ir-rati li japplikaw għaliha, iżda d-dividendi mqassma lill-azzjonisti kienu ntaxxati skont ir-rati progressivi ta’ tassazzjoni tad-dħul tal-persuni fiżiċi. L-azzjonisti li kellhom dritt għall-kreditu tat-taxxa korrispondenti għat-taxxa dovuta mill-kumpannija, kienu obbligati jħallsu d-differenza bejn ir-rata li tapplika għall-kumpannija u r-rata progressiva li tapplika għat-taxxa personali tagħhom (4).

8.        Inżid ngħid li mill-fajl jirriżulta li diversi dispożizzjonjiet fiskali speċifiċi li japplikaw għas-soċjetajiet kooperattivi huma motivati mill-prinċipju tal-mutwalità, ħaġa li għandha bħala konsegwenza li tillimita t-tqassim tal-profitti jew tal-fondi tas-soċjetajiet imsemmija lill-membri tagħhom.

9.        Id-Digriet tal-President tar-Repubblika Nru 601, tad-29 ta’ Settembru 1973, li jirregola l-vantaġġi fiskali (5), fil-verżjoni tiegħu li kienet fis-seħħ mill-1984 sal-1993 (iktar ’il quddiem id-“DPR Nru 601/01973”), kien jipprovdi fl-Artikolu 11 intitolat “Kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol” li:

“1.      Id-dħul tal-kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol u tal-gruppi tagħhom għandu jkun eżentat mit-taxxa fuq id-dħul tal-persuni ġuridiċi u mit-taxxa lokali fuq id-dħul jekk l-ammont tar-remunerazzjoni effettivament imħallsa lill-membri li jaħdmu b’mod kontinwu, inklużi l-ammonti msemmija fl-aħħar paragrafu, ma jkunx inqas minn sittin fil-mija tal-ammont globali tal-ispejjeż l-oħra kollha, ħlief għal dawk li jirrigwardaw il-materja prima u l-provvisti. Jekk l-ammont ta’ remunerazzjoni jkun inqas minn sittin fil-mija, iżda iktar minn erbgħin fil-mija tal-ammont globali tal-ispejjeż l-oħra, it-taxxa fuq id-dħul tal-persuni ġuridiċi u t-taxxa lokali fuq id-dħul għandhom jitnaqqsu bin-nofs.

2.      Fir-rigward tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni, id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu preċedenti għandhom japplikaw jekk il-membri jissodisfaw ir-rekwiżiti kollha previsti għall-membri tal-kooperattivi tax-xogħol mill-Artikolu 23 tad-Digriet leġiżlattiv […] tal-aġent kap tal-Istat [Nru 1577], tal-14 ta’ Diċembru 1947, bl-emendi sussegwenti tiegħu.

3.      Għall-kalkolu tad-dħul tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol u tal-gruppi tagħhom, l-ammonti mħallsa bħala suppliment mar-remunerazzjoni tagħhom lill-membri impjegati jistgħu jitnaqqsu sal-ammont tal-pagi bażiċi miżjuda b’20 %.”

10.      L-Artikolu 14 intitolat “Kundizzjonijiet biex japplikaw il-vantaġġi” tad-DPR Nru 601/1973 kien jipprovdi kif ġej:

“1.      Il-vantaġġi fiskali previsti f’dan it-titolu japplikaw għas-soċjetajiet kooperattivi u għall-gruppi tagħhom, li huma rregolati mill-prinċipji tal-mutwalità previsti mil-liġijiet tal-Istat, u li huma reġistrati fir-reġistri tal-prefett jew imniżżla fil-lista ġenerali tal-kooperattivi.

2.      Ir-rekwiżiti li jikkaratterizzaw l-għan mutwalistiku jitqiesu li jkunu sodisfatti jekk il-kundizzjonijiet previsti fl-Artikolu 26 tad-Digriet leġiżlattiv tal-aġent kap tal-Istat Nru 1577, tal-14 ta’ Diċembru 1947, u l-emendi sussegwenti tiegħu, ikunu espressament previsti fl-istatuti, mingħajr possibbiltà ta’ deroga minnhom, u jekk dawk il-kundizzjonijiet ikunu ġew effettivament ikkonstatati matul il-perijodu tat-taxxa u fil-ħames snin preċedenti, jew, jekk ikun il-każ, matul il-medda ta’ żmien li tkun għaddiet mill-approvazzjoni tal-istatuti, jekk ma jkunux għaddew ħames snin.

3.      Huma l-awtoritajiet fiskali, wara konsultazzjoni mal-ministeru tax-Xogħol jew mal-korpi ta’ sorveljanza l-oħra, li għandhom jivverifikaw il-kundizzjonijiet għall-applikabbiltà tal-vantaġġi fiskali”.

II – Il-fatti tal-proċeduri fil-kawża prinċipali u d-domandi preliminari

A –    Il-Kawża C-78/08

11.      Wara kontrolli li saru mill-Guardia di Finanza, l-awtoritajiet fiskali tal-belt ta’ Matera nnotifikaw lil Paint Graphos, soċjetà kooperattiva rreġistrata taħt id-dritt Taljan, b’avviż ta’ taxxa, għas-sena 1993, li jaġġusta d-dħul tagħha għall-finijiet sabiex tiġi stabbilita l-IRPEG u l-ILOR. Permezz tal-istess avviż, l-awtoritajiet fiskali rrifjutaw li jagħtu lill-istess soċjetà d-dritt għall-eżenzjonijiet previsti fl-Artikoli 11, 12 u 14 tad-DPR Nru 601/1973. Wara serje ta’ rikorsi ppreżentati kemm minn Paint Graphos kif ukoll mill-Ministero dell’Economia e delle Finanze u l-Agenzia delle Entrate, il-kawża bħalissa tinsab quddiem il-qorti tar-rinviju.

B –    Il-Kawża C-79/08

12.      Permezz ta’ avviż ta’ taxxa tat-8 ta’ Ġunju 1999, l-awtoritajiet fiskali ta’ Rovigo nnotifikaw lil Adige Carni, soċjetà kooperattiva rreġistrata taħt id-dritt Taljan, bit-tneħħija tal-vantaġġi fiskali previsti fl-Artikoli 10 et seq tad-DPR Nru 601/1973, biż-żieda tad-dħul taxxabbli tagħha għas-sena 1993 kif ukoll iż-żieda konsekuttiva tal-IRPEG u tal-ILOR. L-awtoritajiet fiskali kkontestaw, b’mod partikolari, il-ħruġ ta’ fatturi għal operazzjonijiet suġġettivament ineżistenti; peress li s-somma korrispondenti tqieset li kienet dħul, u b’hekk, peress li l-imsemmija somma ma ġietx ikkalkolata bħala dħul minn Adige Carni, l-awtoritajiet fiskali kienu ppreżumew li dan kien tqassam bejn il-membri tagħha bi ksur tal-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973. Wara serje ta’ rikorsi, Adige Carni appellat fejn invokat b’mod partikolari n-nuqqas jew l-insuffiċjenza fil-motivazzjoni tar-rifjut għall-għoti tal-eżenzjonijiet fiskali inkwistjoni.

C –    Il-Kawża C-80/08

13.      L-awtoritajiet fiskali ta’ Monfalcone aġġustaw id-dikjarazzjonijiet tad-dħul magħmula minn M. Franchetto għas-snin 1984 sa 1986 minħabba li, bħala membru fis-soċjetà reġistrata taħt id-dritt Taljan Cooperativa Maricoltori Alto Adriatico r.l., li kellha bħala għan it-tkabbir u l-bejgħ ta’ molluski, huwa ħadem b’mod indipendenti fis-suq filwaqt li s-soċjetà kooperattiva, li f’isimha kienu ħarġu l-fatturi għax-xiri u bejgħ, kienet tirċievi kummissjoni fuq kull bejgħ għal kull servizz li ngħata, u kienet tqassam iż-żieda fil-prezz lill-membri, minflok tallokahom għar-riżervi previsti għal dan il-għan.

14.      Il-Ministero delle Finanze talab fl-appell l-annullament tad-deċiżjoni tal-Commissione tributaria centrale, li, mingħajr ma eżaminat fil-mertu l-argumenti mressqa minn M. Franchetto, sostniet li l-benefiċċju tal-eżenzjonijiet fiskali ma setax jiġi rrifjutat lill-kooperattiva mingħajr ma tkun inkisbet minn qabel l-opinjoni obbligatorja tal-ministeru tax-xogħol. Il-Ministero delle Finanze jinvoka, b’mod partikolari, il-ksur tal-Artikolu 14 tad-DPR Nru 601/1973, minħabba li l-avviż ta’ taxxa kien jolqot lill-membru tas-soċjetà kooperattiva, u mhux lill-kooperattiva nnifisha, u li minħabba f’hekk ma kienx meħtieġ li tinkiseb l-opinjoni tal-Ministeru tax-Xogħol.

D –    Id-domandi preliminari

15.      Skont il-Corte suprema di cassazione (l-Italja), sabiex tiġi vverifikata l-kompatibbiltà mad-dritt tal-Unjoni tal-vantaġġi fiskali li jibbenefikaw minnhom is-soċjetajiet kooperattivi meta mqabbla mas-soċjetajiet bi skop ta’ lukru, għandu jiġi stabbilit jekk il-fatt li l-operaturi kkonċernati jiffrankaw it-taxxa jikkostitwixxix għajnuna illegali mill-Istat li, minħabba l-effett dirett tal-Artikolu 88(3) KE, jinvolvi l-obbligu li l-awtoritajiet nazzjonali, inklużi dawk ġudizzjarji, ma japplikawx id-dispożizzjonijiet nazzjonali kkonċernati kif ukoll l-obbligu li jordnaw ir-rifużjoni tal-għajnuna li tkun ngħatat. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi wkoll dwar il-punt dwar jekk l-użu tas-soċjetà kooperattiva tikkostitwixxix abbuż tad-dritt.

16.      Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Corte suprema di cassazione ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

“1)      Il-vantaġġi fiskali mogħtija lill-kooperattivi, skont l-Artikoli 10, 11, 12, 13 u 14 tad-DPR [Nru 601/1973], huma kompatibbli mar-regoli tal-kompetizzjoni u, b’mod iktar partikolari, jistgħu jiġu kkunsidrati bħala għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87 [...] KE, partikolarment fid-dawl tal-fatt li s-sistema ta’ kontroll u ta’ korrezzjoni tal-abbużi prevista mid-[Digriet leġiżlattiv tal-aġent kap tal-Istat Nru 1577 tal-14 ta’ Diċembru 1947] mhijiex adegwata?

2)      B’mod partikolari, fir-rigward tal-kwistjoni jekk il-vantaġġi fiskali kkontestati jistgħux jiġu kkunsidrati bħala għanjuna mill-Istat, dawn il-miżuri jistgħu jiġu kkunsidrati bħala proporzjonati meta mqabbla mal-għanijiet ta’ kooperattiva? Id-deċiżjoni dwar il-proprozjonalità tista’ tieħu inkunsiderazzjoni wkoll, minbarra l-miżura individwali, il-vantaġġ mogħti mill-miżuri kollha f’daqqa, flimkien mad-distorsjoni li tirriżulta għall-kompetizzjoni?

3)      Għall-għanjiet tar-risposta għad-domandi preċedenti, irid jiġi kkunsidrat il-fatt li s-sistema ta’ kontroll ġiet gravament u ulterjorment imdgħajfa mir-riforma tal-liġi tal-kumpanniji, b’mod partikolari fir-rigward tal-kooperattivi li huma biss mutwali b’mod prevalenti u mhux b’mod totali, skont il-liġi Nru 311/2004[?]

4)      Indipendentement mill-kwistjoni jekk il-vantaġġi fiskali inkwistjoni jistgħux jiġu kkunsidrati bħala għajnuna mill-Istat, l-użu tal-forma legali ta’ kooperattiva, anki jekk ma jkunux involuti frodi jew simulazzjoni, jista’ jiġi kkunsidrat bħala abbuż ta’ dritt, meta din il-forma tintuża bl-għan esklużiv jew prinċipali li jinkiseb tnaqqis fit-taxxa?”

III – Il-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja

17.      It-talba għal deċiżjoni preliminari ġiet irreġistrata fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-25 ta’ Frar 2008.

18.      Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Paint Graphos u Adige Carni, mill-Gvern Taljan, Spanjol u Franċiż kif ukoll mill-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej.

19.      Paint Graphos, Adige Carni, M. Franchetto, il-Gvern Taljan, Spanjol, Franċiż, il-Kummissjoni kif ukoll l-Awtorità tas-Sorveljanza EFTA kienu rrappreżentati fis-seduta li nżammet fil-11 ta’ Marzu 2010 (6).

IV – Fuq l-ammissibbiltà tad-domandi preliminari

A –    Osservazzjonijiet tal-partijiet

20.      Paint Graphos u Adige Carni kif ukoll il-Gvern Taljan jipproponu lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tiddikjara inammissibbli d-domandi preliminari. Skont il-Kummissjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tiddikjara li ma għandhiex kompetenza sabiex tirrispondi d-domandi preliminari magħmula mill-qorti tar-rinviju.

21.      Dan ir-raġunament huwa bbażat, minn naħa, fuq in-nuqqas ta’ indikazzjonijiet suffiċjenti f’dak li jikkonċerna l-kuntest ġuridiku u fattwali tal-kawżi prinċipali u, min-naħa l-oħra, fuq motivi ċari dwar ir-rilevanza tad-domandi magħmula. Fil-fatt, il-partijiet jiddubitaw li r-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tkun utli għas-soluzzjoni tal-kawżi prinċipali fejn jinvokaw l-intempestività tad-domandi magħmula lill-Qorti tal-Ġustizzja kif ukoll in-natura ipotetika, jiġifieri fittizja tagħhom.

22.      Fi kwalunkwe każ, skont il-Kummissjoni kif ukoll skont il-Gvern Taljan u Spanjol, l-ewwel tliet domandi huma inammissibbli inkwantu jirreferu għal dispożizzjonijiet nazzjonali li ma japplikawx fil-kuntest tal-kawża prinċipali. Skont il-Kummissjoni, l-istess japplika għar-raba’ domanda, minħabba li l-kwistjoni tal-prattiċi intiżi li jittieħed vantaġġ taħt id-dritt Komunitarju ma tqumx inkwantu, f’dan il-każ, il-vantaġġi msemmija joħorġu biss mid-dritt intern, u allura ma japplikax il-prinċipju Komunitarju tal-abbuż tad-dritt.

23.      Fl-aħħar nett, tissemma l-problema tal-kompetenza esklużiva tal-Kummissjoni sabiex tiddeċiedi dwar il-kompatibbiltà ta’ għajnuna mill-Istat mas-suq komuni. Għaldaqstant, skont il-Kummissjoni, it-tieni domanda hija wkoll inammissibbli.

B –    Evalwazzjoni dwar l-ammissibbiltà tad-domandi magħmula

24.      Preliminarjament, nirrileva li r-rinviji preliminari li saru lill-Qorti tal-Ġustizzja fil-kuntest ta’ din il-proċedura jqajmu problemi kunsiderevoli f’dak li jikkonċerna l-ammissibbiltà tagħhom.

25.      L-ewwel nett, il-mod qasir li bih ġew ifformolati d-deċiżjonijiet tar-rinviju la jippermetti li jinġabru d-dettalji tad-dispożizzjonijiet nazzjonali inkwistjoni u lanqas il-fatti tal-kawża prinċipali. Id-dettalji pprovduti mill-qorti nazzjonali u d-diversi dokumenti li ġew ippreżentati mill-partijiet li ppreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom pjuttost jagħtu sensazzjoni ta’ konfużjoni fir-rigward tal-kontenut tad-dritt nazzjonali li jirrigwarda s-suġġett. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ma ngħatatx informazzjoni preċiża dwar it-tassazzjoni ta’ tipi oħra ta’ soċjetajiet li ma humiex soċjetajiet kooperattivi, minkejja li din l-informazzjoni hija indispensabbli sabiex tkun tista’ ssir evalwazzjoni tax-xebh bejn is-sitwazzjonijiet, li huwa inerenti għall-kunċetti ta’ vantaġġ u tas-selettività, elementi li huma kruċjali għall-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat.

26.      Fit-tieni lok, tidher li hija saħansitra iktar inċerta l-eżistenza ta’ rabta bejn id-dritt tal-Unjoni u l-kawżi li għandha quddiemha l-qorti tar-rinviju. Fid-dawl tas-suġġett u n-natura tal-kawżi prinċipali, huwa diffiċli li wieħed jifhem b’mod preċiż kif ir-risposta mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tkun utli għas-soluzzjoni tal-kawżi pendenti quddiem il-qorti tar-rinviju. Fil-fatt, dawn il-kawżi jikkonċernaw il-validità tal-kontrolli magħmula mill-awtoritajiet fiskali filwaqt li d-domandi jirrigwardaw klassifikazzjoni eventwali tal-vantaġġi fiskali fir-rigward tal-Artikolu 87 KE. Barra minn hekk, ninnota li Paint Graphos tippreċiża li l-proċeduri pendenti jirrigwardaw dispożizzjonijiet dwar il-verifika tad-dħul u mhux in-natura jew il-kompatibbiltà tar-rati ta’ taxxa mad-dispożizzjonijiet tad-dritt Komunitarju.

27.      Barra minn hekk, f’dak li jikkonċerna l-każ ta’ M. Franchetto, għandu jiġi kkonstatat li s-suġġett tal-kawża nazzjonali inkwistjoni ma jirrigwardax it-tassazzjoni tas-soċjetà kooperattiva inkwistjoni iżda t-tassazzjoni ta’ M. Franchetto b’mod personali. B’kuntrast mad-diċitura tad-domanda preliminari, is-soċjetà kooperattiva li M. Franchetto huwa membru fiha, ma tidhirx li kienet kooperattiva tax-xogħol kif ikkontemplata fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 iżda kooperattiva tal-ħut żgħir irregolata mill-Artikolu 10 tal-imsemmi DPR, li huwa dispożizzjoni li l-portata tagħha ma ġietx spjegata mill-qorti tar-rinviju.

28.      Fit-tielet lok, il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar il-kwistjoni tal-proporzjonalità tal-miżuri nazzjonali meta mqabbla mal-għanijiet tas-soċjetà kooperattiva li jidhru li huma definiti fl-ordni ġuridiku nazzjonali. L-eżami tal-kriterji li jirrigwardaw il-bilanċ bejn l-interessi protetti mill-miżuri fiskali nazzjonali u d-distorsjonijiet tal-kompetizzjoni jirreferi għall-eżami tal-kompatibbilità tal-għajnuna eventwali mill-Istat mas-suq komuni.

29.      Fir-raba’ lok, fir-rigward tat-tielet domanda, din tikkostitwixxi pjuttost riflessjoni jew kumment li ma jistax jiġi ttrattat bħala domanda oħra.

30.      Fl-aħħar nett, nirrileva li r-raba’ domanda li saret, tidħol esklużivament fil-kuntest tad-dritt nazzjonali, u għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex kompetenza sabiex tirrispondi għaliha. Fil-fatt, il-qorti tar-rinviju tistaqsi fuq ir-rabta bejn l-użu tal-forma ġuridika tas-soċjetà kooperattiva u l-fatt li tiġi ffrankata t-taxxa.

31.      Fid-dawl tad-diffikultajiet identifikati b’dan il-mod, huwa biżżejjed li jitfakkar li skont ġurisprudenza stabbilita, ir-rifjut li tingħata deċiżjoni fuq domanda preliminari magħmula minn qorti nazzjonali huwa possibbli biss meta jidher b’mod manifest li l-interpretazzjoni mitluba tad-dritt Komunitarju ma għandha ebda rabta mar-realtà jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, meta l-problema tkun ta’ natura ipotetika jew inkella meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex għad-dispożizzjoni tagħha l-elementi ta’ fatt u ta’ liġi meħtieġa sabiex tagħti risposta utli għad-domandi li jkunu sarulha (7).

32.      Fil-fatt, il-qorti tar-rinviju hija obbligata li tindika r-raġunijiet preċiżi li jkunu wassluha sabiex tistaqsi fuq l-interpretazzjoni u l-validità ta’ ċerti dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li huwa indispensabbli li l-qorti nazzjonali tagħti minimu ta’ spjegazzjonijiet fuq ir-raġunijiet li wassluha tagħżel ċerti dispożizzjonijiet Komunitarji li tagħhom hija tkun qegħda titlob l-interpretazzjoni jew il-validità u fuq ir-rabta li hija tagħmel bejn dawn id-dispożizzjonijiet u l-leġiżlazzjoni nazzjonali li tapplika għall-kawża (8).

33.      Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex il-ġurisdizzjoni li tiddeċiedi dwar il-kompatibbiltà ta’ dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali mar-regoli ta’ dritt tal-Unjoni (9). Hija lanqas ma tista’ tiddeċiedi dwar il-kompatibbiltà ta’ miżuri ta’ għajnuna mill-Istat, jew ta’ skema ta’ għajnuna mas-suq komuni, inkwantu l-evalwazzjoni tal-kompatibbiltà msemmija taqa’ fil-kompetenza esklużiva tal-Kummissjoni, li hija suġġetta għall-istħarriġ tal-qorti tal-Unjoni (10). Il-Qorti tal-Ġustizzja lanqas ma għandha l-kompetenza tevalwa l-fatti tal-kawża prinċipali jew tapplika r-regoli Komunitarji għal miżuri jew għal sitwazzjonijiet nazzjonali, peress li dawn jaqgħu fil-ġurisdizzjoni esklużiva tal-qorti nazzjonali (11).

34.      Fid-dawl ta’ dak li ġie espost iktar ’il fuq, id-domandi magħmula lill-Qorti tal-Ġustizzja għandhom għalhekk jiġu ddikjarati inammissibbli fit-totalità tagħhom.

35.      Madankollu, fil-każ li l-Qorti tal-Ġustizzja jidhrilha li ma tistax issegwi din il-proposta daqshekk radikali, nipproponi li l-analiżi tikkonċentra dwar l-ewwel domanda preliminari.

36.      F’dan ir-rigward, jidher li l-Corte suprema di cassazione bbażat ruħha fuq ipotesi li biha ssostni li anki jekk is-soċjetajiet kooperattivi inkwistjoni kellhom dritt għall-eżenzjonijiet, l-istess soċjetajiet ma setgħux jibbenefikaw mill-vantaġġi inkwistjoni peress li dawn jirrappreżentaw għajnuna mill-Istat li hija illegali.

37.      Permezz tad-domanda tagħha għal deċiżjoni preliminari u, b’mod partikolari, permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti nazzjonali trid li tħalli f’idejn il-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tanalizza l-kompatibbiltà tad-dispożizzjonijiet tas-sistema fiskali nazzjonali li tirrigwarda s-soċjetajiet kooperattivi mad-dritt tal-Unjoni. F’dan ir-rigward, hija tipprovdi studji twal dwar l-evoluzzjoni tad-dritt fiskali Taljan dwar is-suġġett, li fil-parti l-kbira tagħhom ma japplikawx għall-kawżi prinċipali, fejn hija tagħmel referenza wkoll kemm għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja kif ukoll għad-diversi komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni dwar l-applikazzjoni tar-regoli tal-għajnuna mill-Istat għall-miżuri fiskali nazzjonali.

38.      Għalkemm il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex il-kompetenza, skont l-Artikolu 234 KE, li tagħti deċiżjoni preliminari dwar l-interpretazzjoni tar-regoli tad-dritt nazzjonali (12), hija madankollu kompetenti li tagħti lill-qorti tar-rinviju l-elementi ta’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li jistgħu jippermettu lill-qorti nazzjonali tevalwa l-kompatibbiltà ta’ miżura nazzjonali mal-istess dritt nazzjonali sabiex tiddeċiedi dwar il-kawża li jkollha quddiemha (13). Fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat, hija tista’ b’mod partikolari tagħti lill-qorti tar-rinviju l-elementi ta’ interpretazzjoni li jistgħu jippermettulha tistabbilixxi jekk miżura nazzjonali tistax tiġi kklassifikata bħala għajnuna mill-Istat fis-sens tad-dritt tal-Unjoni (14).

39.      F’dan il-każ, b’kunsiderazzjoni għall-elementi ta’ liġi u ta’ fatt ipprovduti mill-qorti tar-rinviju, jidhirli li jkun prudenti li jingħad li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha minimu ta’ elementi sabiex tkun tista’ tagħti deċiżjoni parzjali dwar it-talba għal deċiżjoni preliminari filwaqt li terġa’ tiġi fformulata mill-ġdid l-ewwel domanda li saret (15) fis-sens li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi dwar il-kriterji tal-kunċett tal-għajnuna mill-Istat fid-dawl tas-sistema fiskali inkwistjoni. Wara din l-analiżi u fid-dawl tal-elementi mressqa mill-Qorti tal-Ġustizzja, hija l-qorti tar-rinviju li għandha tiddeċiedi l-punt dwar jekk il-vantaġġ fiskali eventwali destinat għas-soċjetajiet kooperattivi jistax jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE.

40.      Barra minn hekk, fil-kuntest ta’ dan l-ifformular mill-ġdid, wieħed irid jillimita ruħu għad-dispożizzjonijiet nazzjonali applikabbli għall-kawżi prinċipali. Peress li l-qorti tar-rinviju tikkonferma fit-tliet digrieti tar-rinviju li s-soċjetajiet kooperattivi inkwistjoni huma dawk tal-produzzjoni u tax-xogħol, nipproponi għaldaqstant li l-analiżi tal-ewwel domanda preliminari tkun limitata għall-Artikolu 11 tad-DPR Nru-601/1973.

41.      Fl-aħħar nett, ninnota li l-Qorti tal-Ġustizzja indikat espressament li, l-istess bħall-Kummissjoni, il-qrati nazzjonali għandhom kompetenza li jinterpretaw il-kunċett tal-għajnuna mill-Istat (16). Konsegwentement, peress li l-qorti nazzjonali tidher li għandha dubju dwar l-interpretazzjoni ta’ dan il-kunċett, l-istess qorti nazzjonali tista’ tirreferi għall-Qorti tal-Ġustizzja. Il-kooperazzjoni bejn il-qrati nazzjonali u l-Qorti tal-Ġustizzja ma tistax madankollu twassal sabiex jitfixkel il-bilanċ tal-kompetenzi mogħtija lill-istituzzjonijiet tal-Unjoni. Fil-qasam tal-analiżi tal-kompatibbiltà, ir-rwol tal-qorti nazzjonali jibqa’ inċidentali meta mqabbel mal-kamp ta’ intervent tal-Kummissjoni.

V –    Osservazzjonijiet preliminari fuq is-soċjetajiet kooperattivi

A –    Fuq il-karatteristiċi tas-soċjetajiet kooperattivi u t-trattament fiskali tagħhom

42.      Is-soċjetajiet kooperattivi huma gruppi ta’ persuni fiżiċi jew ġuridiċi mogħnija b’intuitu personæ qawwi, li jsegwu prinċipji ta’ funzjonament partikolari, fosthom il-prinċipju tal-istruttura u kontroll demokratiku u d-distribuzzjoni ġusta tal-profitti netti tan-negozju (17).

43.      Il-partikolarità tas-soċjetajiet kooperattivi tidher fil-kunċett tal-vantaġġ mutwalistiku li jista’ jintlaħaq permezz ta’ żewġ tekniki distinti, jiġifieri dik tal-vantaġġ immedjat jew dik tal-vantaġġ pospost, jiġifieri r-rifużjoni. Fis-soċjetajiet kooperattivi huwa possibbli wkoll li ssir distinzjoni bejn id-dħul li jsir mill-attività mal-membri u dak li jsir mill-kummerċ ma’ terzi persuni (18).

44.      Fil-kuntest tal-attivitajiet tas-soċjetà kooperattiva mal-membri, id-dħul jitqassam bejn il-membri f’żewġ fażijiet. Il-vantaġġ immedjat jittieħed permezz ta’ tnaqqis marbut mal-prezz imħallas jew permezz ta’ skont li jittieħed fuq l-akkwist ta’ oġġett mill-membru. Il-vantaġġ pospost jittieħed permezz ta’ rifużjoni li hija somma li titqassam perjodikament minn soċjetà lill-membri tagħha, proporzjonalment skont ir-relazzjonijiet mal-kooperattiva u l-kapital sottoskritt.

45.      Is-sistema fiskali prevista għas-soċjetajiet kooperattivi hija marbuta strettament mal-istruttura tal-kapital tagħhom u mas-sistema ekonomika li tkun ibbażata fuqha. B’hekk ikun jista’ jiġi dedott li dawn is-soċjetajiet joperaw f’kuntest ġuridiku u ekonomiku għalihom stess.

46.      Il-kwistjoni kumplessa tat-trattament fiskali tad-dħul tas-soċjetajiet kooperattivi hija murija bid-diversità tas-soluzzjonijiet adottati fid-diversi Stati Membri (19). Fid-duttrina ġie rilevat li din l-“eteroġeneità” fiskali tirrifletti l-“eteroġeneità” ċivili u tidher li hija neċessarja sabiex jintlaħqu l-għanijiet li, minkejja l-evoluzzjoni kompetittiva li għaddew minnha s-soċjetajiet kooperattivi, jibqgħu distinti mis-soċjetajiet li għandhom skop ta’ lukru (20).

47.      Għaldaqstant, f’ċerti sistemi nazzjonali s-soċjetajiet kooperattivi japplikaw ir-regoli ġenerali tat-tassazzjoni tas-soċjetajiet (21). Stati Membri oħra japplikaw metodu ta’ eżenzjoni li jittraduċi ruħu, minn naħa, f’sistema “ta’ trasparenza” li hija bbażata fuq il-fatt li r-riżultati miksuba mill-kooperattiva jiġu mgħoddija lill-membri, u min-naħa l-oħra, fuq il-fatt li jiġu eżentati biss ir-riżultati tal-operazzjonijiet li jsiru mal-membri, fejn dawn ikunu obbligati jħallsu t-taxxa fuq id-dħul li jitqassmilhom fuq livell personali (22). Ċerti sistemi nazzjonali jippermettu tnaqqis tar-rifużjoni tal-bażi taxxabbli tat-taxxa (23). Fl-aħħar nett, teżisti l-possibbiltà li l-benefiċċji mqassma lill-membri jiġu ttrattati bħala dividendi filwaqt li japplikawlhom ukoll rata ta’ taxxa iktar baxxa (24).

48.      Spiss, il-metodu ta’ tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi jintrabat mal-obbligu li dawn isegwu komportament stabbilit għall-kooperattivi. Fin-nuqqas li jsegwu dan ir-rekwiżit, huma jkollhom isofru konsegwenzi fiskali serji. Għaldaqstant, ma huwiex dejjem possibbli li jiġu identifikati d-differenzi bejn il-prinċipji li jirregolaw it-tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi u t-tassazzjoni tal-kumpanniji b’kapital azzjonarju inġenerali, sabiex ikun jista’ jiġi kkonstatat jekk dawn id-differenzi humiex ibbażati fuq l-għan li jiġu ffavoriti l-kooperattivi jew fuq in-natura partikolari tagħhom (25).

49.      Fl-Italja, is-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol żviluppaw minn naħa, bħala forma ta’ kooperazzjoni bejn in-nies tas-sengħa - l-ewwel waħda twieldet fl-1855 bejn il-produtturi tal-ħġieġ f’Altare - u min-naħa l-oħra, bħala forma ta’ organizzazzjoni li tiġbor lill-ħaddiema tal-id mingħajr kwalifiki partikolari. Dawn tal-aħħar inħolqu - l-ewwel waħda fl-1883 f’Ravenna - sabiex itejbu l-aċċess għall-impjieg tal-membri li kienu qegħdin isofru l-qgħad strutturali jew staġjonali, fuq kollox oriġinarjament fil-kuntest tal-kostruzzjoni u bini iżda iktar reċenti fil-kuntest ta’ attivitajiet pjuttost varji. F’dan ir-rigward ninnota li, fl-Italja, teżisti differenza bejn il-kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol imqabbda fis-settur agrikolu jew tas-sajd, u l-kooperattivi l-oħra tal-produzzjoni u tax-xogħol (26).

50.      F’dan il-każ, mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li fir-rigward tad-dispożizzjonijiet li kienu japplikaw meta seħħew il-fatti fil-kawża prinċipali fl-ordinament ġuridiku Taljan, l-impriżi kooperattivi kienu jibbenefikaw minn eżenzjonijiet totali jew parzjali mit-taxxi kollha bl-iskop li jintlaħaq għan ekonomiku speċifiku, li l-Artikolu 45 tal-Kostituzzjoni Taljana kien jirrikonoxxi minħabba l-funzjoni soċjali u n-natura mutwalistika tal-kooperazzjoni.

51.      Għandu jingħad li skont l-Artikolu 26 tad-Digriet Leġiżlattiv tal-kap provviżorju tal-Istat Nru 1577 tal-14 ta’ Diċembru 1947 (iktar ’il quddiem “Basevi”), il-kwalitajiet marbuta mal-mutwaliżmu kienu meqjusa li ġew sodisfatti jekk fl-istatuti tas-soċjetà kooperattiva jkun hemm il-klawżoli segwenti. L-ewwel nett, il-projbizzjoni kontra t-tqassim ta’ dividendi ogħla mir-rata ta’ interessi legali li tapplika għall-kapital effettivament imħallas, it-tieni nett, il-projbizzjoni kontra t-tqassim tar-riżerva bejn il-membri matul il-ħajja tas-soċjetà u, it-tielet nett, id-devoluzzjoni fil-każ ta’ xoljiment tas-soċjetà, tal-assi kollha minbarra l-kapital imħallas u d-dividendi eventwali, għal finijiet ta’ utilità pubblika ta’ natura mutwalistika.

52.      Kif tenfasizza l-qorti tar-rinviju, is-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol huma kkaratterizzati bir-rwol tal-membru imprenditur jew impjegat. Fil-każ tal-kooperattivi msemmija, bħal f’dan il-każ, il-membri jwettqu l-attività professjonali tagħhom fi ħdan il-kooperattivi u l-eċċess prodott minħabba xogħolhom jista’ jerġa’ jitqassam bħala suppliment mar-remunerazzjoni (27).

53.      Skont l-informazzjoni pprovduta mill-partijiet li ppreżentaw l-osservazzjonijiet tagħhom f’din il-proċedura, il-bażi taxxabbli tas-soċjetà kooperattiva tiġi stabbilita bl-istess mod bħall-bażi taxxabbli ta’ soċjetà li ma hijiex kooperattiva. Fil-prinċipju, hija tikkonsisti f’rata ta’ profitt nett li jirriżulta f’sena finanzjarja tal-impriża. Għandu jingħad ukoll li mill-fajl jirriżulta li s-soċjetajiet kollha għandhom id-dritt inaqqsu r-remunerazzjoni mħallsa mid-dħul taxxabbli tagħhom.

54.      Fl-aħħar nett, nirrileva li lil hinn mill-problema mqajma mid-domanda preliminari, it-tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi ġiet diskussa mill-partijiet minn aspett iktar wiesa’ minn dak li jirrigwarda l-eżenzjonijiet li jissemmew fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973. Jidher li l-Kummissjoni biddlet il-pożizzjoni tagħha fis-seduta meta mqabbla mal-pożizzjoni li ħadet fl-osservazzjonijiet bil-miktub, u qajmet il-kwistjoni dwar il-fatt li fid-dritt Taljan ir-riżervi indiviżibbli tas-soċjetajiet kooperattivi ma jintaxxawhomx.

55.      F’dan ir-rigward, nirrileva li f’dak li jikkonċerna s-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol, din il-kwistjoni ma tkunx ta’ rilevanza ħlief jekk il-kooperattiva kkonċernata ma setgħetx tibbenefika mill-eżenzjonijiet inkwistjoni fil-kawża prinċipali. F’dan il-każ, l-evalwazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja għandha, fl-opinjoni tiegħi, tkun limitata għall-kwistjoni dwar jekk l-eżenzjonijiet imsemmija fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 għas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol jistgħux jissodisfaw il-kriterji tal-kunċett tal-għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE.

B –    Fuq l-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973

56.      Skont l-Artikolu 11(1) tad-DPR Nru 601/1973, l-eżenzjoni fuq id-dħul tingħata lill-kumpanniji sakemm l-ammont tar-remunerazzjonijiet ma jkunx inqas minn 60 % tal-ammont globali tal-ispejjeż l-oħra kollha, ħlief għal dawk l-ispejjeż li jirrigwardaw il-materja prima u l-provvisti. Għaldaqstant, din l-eżenzjoni hija suġġetta għall-possibbiltà li tiġi stabbilita r-relazzjoni bejn il-kontribuzzjoni riżultanti mix-xogħol tal-membri u dik tal-fatturi l-oħra tal-produzzjoni - bħalma huma l-kapital u x-xogħol ta’ terzi -, inkluż l-ispejjeż ġenerali u l-ispejjeż tal-beni u tat-tagħmir. Id-definizzjoni ta’ dan il-parametru tippermetti li jkun hemm kontroll bejn ir-remunerazzjonijiet effettivament imħallsa u l-ammont globali tal-ispejjeż l-oħra kollha tas-soċjetà kooperattiva (28). Fil-każ li l-ammont tar-remunerazzjonijiet ikun bejn is-60 % u l-40 %, it-taxxi msemmija jitnaqqsu bin-nofs (29).

57.      Barra minn hekk, it-tnaqqis fiskali previst fl-Artikolu 11(1) tad-DPR Nru 601/1973 ma japplikax ħlief meta l-kumpanniji jkunu jissodisfaw il-kundizzjonijiet fl-Artikolu 23 tal-liġi Basevi msemmija iktar ’il fuq.

58.      L-Artikolu 11(3) tad-DPR Nru 601/1973, jipprovdi għal tnaqqis tad-dħul tal-kumpannija bl-ammonti mħallsa lill-membri impjegati bħala suppliment mal-pagi tagħhom u dan sal-ammont tal-pagi bażiċi miżjud b’20 % peress li dawn l-ammonti jixbhu r-rifużjonijiet, jiġifieri l-vantaġġi mutwalistiċi posposti li jkunu ser igawdu minnhom il-membri. Fid-duttrina Taljana, ġie osservat għalhekk li dan it-tnaqqis ma jintroduċix deroga mis-sistema komuni ta’ tassazzjoni tal-kumpanniji u tal-entitajiet kummerċjali (30).

59.      Fil-fehma tiegħi, l-imsemmija dispożizzjoni tistabbilixxi limitazzjoni għall-possibbiltà li l-eċċess tas-soċjetà kooperattiva jitqassam lill-membri fil-forma ta’ supplimenti mar-remunerazzjoni li jistgħu jitnaqqsu mid-dħul taxxabbli tagħha.

60.      Għaldaqstant, kif ippreċiża l-Gvern Taljan fis-seduta, il-membru jirċievi remunerazzjoni għax-xogħol ipprovdut lis-soċjetà u dak id-dħul huwa suġġett għat-taxxa progressiva fuq id-dħul. L-ammonti mħallsa lill-membri bħala supplimenti mar-remunerazzjoni tagħhom jistgħu jitnaqqsu mid-dħul għall-finijiet tat-taxxa inkwantu dawn huwa dħul li jixbah lil dak ta’ ħaddiem impjegat. Fil-fatt, dawn jiġu ntaxxati f’idejn il-ħaddiem membru (31).

VI – Fuq il-klassifikazzjoni tas-sistema fiskali bħala għajnuna mill-Istat

A –    Fuq il-kriterji ġenerali tal-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat

61.      Il-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE jkopri mhux biss benefiċċji pożittivi bħalma huma sussidji iżda wkoll interventi li, taħt forom differenti, inaqqsu l-piżijiet li normalment jaqgħu fuq il-baġit ta’ impriża u li, għalhekk, għalkemm ma humiex sussidji fis-sens strett tal-kelma, huma tal-istess natura u għandhom effetti identiċi (32).

62.      Minn dan jirriżulta li miżura li biha l-awtoritajiet pubbliċi jagħtu lil ċerti impriżi eżenzjoni fiskali li, minkejja li ma tinvolvix trasferiment ta’ riżorsi tal-Istat, tqiegħed lill-benefiċjarji f’sitwazzjoni finanzjarja iktar favorevoli minn dawk li jħallsu t-taxxi, tikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE (33).

63.      Għal dak li jikkonċerna s-soċjetajiet kooperattivi, kif jirriżulta mill-komunikazzjoni tal-Kummissjoni, tat-23 ta’ Frar 2004 (34), ċerti Stati Membri (fosthom ir-Repubblika Taljana) jsostnu li r-restrizzjonijiet inerenti għan-natura speċifika tal-kapital tal-kooperattiva jeħtieġu trattament fiskali partikolari. Il-Kummissjoni stiednet għalhekk lill-Istati Membri sabiex jirrispettaw il-prinċipju li l-protezzjoni jew il-vantaġġi mogħtija lil xi tip ta’ entità partikolari għandhom ikunu proporzjonati għall-eżiġenzi ġuridiċi, għall-valur miżjud soċjali jew għal-limitazzjonijiet inerenti għal dik it-tip ta’ entità u ma għandhomx iwasslu għal kompetizzjoni żleali.

64.      Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet diversi drabi li l-finalità mixtieqa mill-interventi tal-Istat ma hijiex biżżejjed sabiex teżentahom għalkollox mill-kwalifika ta’ “għajnuna mill-Istat” fis-sens tal-Artikolu 87 KE (35). Fil-fatt, l-Artikolu 87(1) KE ma jiddistingwix skont il-kawżi jew l-għanijiet tal-interventi tal-Istat, iżda jiddefinixxihom skont l-effetti tagħhom (36).

65.      L-applikazzjoni ta’ din l-interpretazzjoni pjuttost sempliċi ma tonqosx milli tqajjem diffikultajiet fil-kuntest tat-tassazzjoni tal-impriżi li għandhom forom ġuridiċi differenti. F’dak li jikkonċerna l-impriżi żgħar jew medji, l-attivitajiet kważi simili jistgħu jitwettqu permezz ta’ soċjetà bejn persuni (37), permezz ta’ kumpannija b’kapital azzjonarju bi skop ta’ lukru (38), permezz ta’ soċjetà kooperattiva kif ukoll permezz ta’ impriża individwali mingħajr personalità ġuridika.

66.      F’dan ir-rigward, nosserva li għalkemm it-tipi ta’ forom ġuridiċi tal-impriżi huma bejn wieħed u ieħor paragunabbli bejn l-Istati Membri, jeżistu varjazzjonijiet importanti li jikkonċernaw, b’mod partikolari, il-kunċett tal-personalità ġuridika, jew il-kapaċità ġuridika (39) tal-impriżi.

67.      It-tassazzjoni tad-diversi forom ġuridiċi tista’ tibbaża ruħha fuq il-prinċipju klassiku tat-tassazzjoni doppja fejn id-dħul iġġenerat mill-attività ekonomika jiġi ntaxxat fir-rigward tal-impriża u fir-rigward tal-proprjetarju. Min-naħa l-oħra, fis-sistemi tat-tassazzjoni unika, id-dħul kollu ta’ dik l-attività jiġi ntaxxat jew f’idejn l-impriża, fejn id-dħul imqassam lill-membri jkun eżenti mit-taxxa, jew f’idejn il-membru, fejn l-impriża ma tkunx intaxxata. Naturalment, jeżistu diversi varjanti li jinkludu ċerti aspetti minn dawn il-mudelli.

68.      Għaldaqstant, fl-identifikazzjoni tal-kunċetti fundamentali tal-vantaġġ u tas-selettività fil-kuntest tal-għażliet li għamel il-leġiżlatur nazzjonali meta adotta d-dispożizzjonijiet tad-dritt fiskali, jeżisti ċertu perikolu ta’ ċarezza kunċettwali apparenti li, fir-realtà, jista’ jrendi iktar diffiċli l-analiżi tal-problema inkwistjoni.

69.      Fuq kollox, nixtieq inżid ngħid li l-eżistenza ta’ ġustifikazzjoni li tirrigwarda n-natura jew l-iskema ġenerali tas-sistema fiskali jidhirli li hija rilevanti kemm f’dak li jikkonċerna l-analiżi tal-kunċett ta’ vantaġġ kif ukoll dak tas-selettività.

70.      Fil-fatt, fiż-żewġ każijiet imsemmija hemm eżami ta’ trattament differenti li jkun jeżisti f’sistema fiskali fid-dawl ta’ sitwazzjoni ipotetika fejn ma jkunx jeżisti dan it-trattament, inkluż l-evalwazzjoni tal-portata u tar-raġunijiet ta’ dik l-għażla tal-leġiżlatur nazzjonali. Għal raġunijiet ta’ ekonomija fil-preżentazzjoni tiegħi, iddeċidejt li nittratta l-kwistjoni dwar l-eżistenza ta’ vantaġġ mill-aspett pjuttost formali u li niddiskuti l-karatteristiċi li, minnhom innifishom, jistgħu wkoll ipoġġu f’dubju l-eżistenza ta’ vantaġġ fis-sens ekonomiku, fil-kuntest tas-selettività.

B –    Fuq il-vantaġġ

71.      Għandu jiġi kkonstatat li l-vantaġġ fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE ma jkunx jeżisti ħlief meta l-miżura tipprovdi għal tnaqqis tal-piż fiskali meta mqabbla mas-sitwazzjoni normali prevista fis-sistema fiskali. Il-kunċett fundamentali sabiex jiġi stabbilit il-vantaġġ fil-kuntest ta’ sistema fiskali, huwa allura dak tas-sistema ġenerali tat-tassazzjoni (40).

72.      F’dan il-kuntest, sabiex jiġi stabbilit jekk hemmx vantaġġ, għandu jiġi identifikat il-livell ġenerali ta’ tassazzjoni li għaliha huma suġġetti l-persuni ġuridiċi f’sistema fiskali nazzjonali. Peress li dan l-eżerċizzju huwa partikolarment kumpless, irid isir paragun bejn is-sitwazzjoni tal-impriża benefiċjarja fil-konfront ta’ oħrajn li jinsabu, fir-rigward tal-għan li l-miżura kkonċernata tfittex li tilħaq, f’sitwazzjoni fattwali u ġuridika paragunabbli (41).

73.      Fuq kollox, għandha ssir distinzjoni fuq livell kunċettwali bejn il-vantaġġ pur u l-vantaġġ reali. Fil-fatt, minkejja l-identifikazzjoni ta’ ċertu tip ta’ vantaġġ, pereżempju fil-forma ta’ tnaqqis fiskali, għandu jiġi eżaminat jekk dan huwiex mezz sabiex teskludi l-applikazzjoni ta’ dispożizzjoni fiskali favur dispożizzjoni oħra. Bħala eżempju, l-eżenzjoni fiskali tista’ twassal sabiex ċerta attività tkun intaxxata b’sistema oħra (42). Il-benefiċċju fiskali jista’ jkun ukoll ibbilanċjat jew ġustifikat bl-obbligi li jirriżultaw mill-istruttura ġuridika ta’ ċertu tip ta’ persuni ġuridiċi, ħaġa li ma tieħux in-natura ta’ vantaġġ fis-sens ekonomiku (43).

74.      F’dan il-każ, l-Artikolu 11(1) tad-DPR Nru 601/1973 jeżenta d-dħul taxxabbli ta’ soċjetà kooperattiva tal-produzzjoni u tax-xogħol b’mod totali jew parzjali, skont l-importanza tax-xogħol tal-membri fil-ġenerazzjoni tal-valur ekonomiku fil-kuntest tal-attivitajiet tas-soċjetà msemmija. Il-portata tal-eżenzjoni tiġi stabbilita b’mod approssimattiv. Id-dispożizzjoni msemmija iktar ’il fuq ma tirregolax it-tnaqqis tar-remunerazzjonijiet tal-membri li jridu effettivament jitħallsu peress li t-tnaqqis imsemmi joħroġ mid-dispożizzjonijiet ġenerali li jirregolaw il-kalkolu tad-dħul taxxabbli ta’ persuna ġuridika.

75.      Konsegwentement, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tagħżel li tieħu approċċ formali, ma hemmx dubju li l-eżenzjoni inkwistjoni tikkostitwixxi vantaġġ. B’deroga mir-regola li tapplika b’mod ġenerali għall-persuni ġuridiċi, id-dħul taxxabbli tas-soċjetajiet kooperattivi kkonċernati huwa eżentat.

76.      Madankollu, jiena nistaqsi jekk tali approċċ formali huwiex ġustifikat mill-aspett tal-analiżi tal-effetti ekonomiċi tad-dispożizzjoni inkwistjoni.

77.      Fil-fatt, ma hemmx għalfejn jingħad li hu impossibbli li wieħed japplika l-istess regoli għad-diversi tipi ta’ soċjetajiet mingħajr ma jkunu saru ċerti preżunzjonijiet arbitrarji dwar it-tassazzjoni tal-fatturi ekonomiċi li jikkontribwixxu għall-ħolqien tad-dħul. Fil-kuntest tal-politika fiskali, l-Istati Membri jibbenefikaw minn marġni ta’ diskrezzjoni wiesa’ f’dak li jikkonċerna l-għażla u l-portata tat-tassazzjoni tal-fatturi ta’ produzzjoni (44).

78.      Madankollu, mil-lat ekonomiku, l-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 11(1) tad-DPR Nru 601/9173 ma jidhirlix li tikkostitwixxi vantaġġ kif previst fl-Artikolu 87(1) KE. Fil-fatt, jirriżulta mill-proċess li s-sistema ġenerali ta’ tassazzjoni tal-persuni ġuridiċi, ħlief għal ċerti eċċezzjonijiet, ma hijiex intiża li tapplika għas-soċjetajiet skont il-prinċipju mutwalistiku. Jidhirli li meta r-regoli ġenerali dwar it-tassazzjoni ta’ persuni ġuridiċi japplikaw għas-soċjetajiet kooperattivi, l-istess regoli huma intiżi li jirregolaw l-elementi rilevanti sabiex tiġi stabbilita l-bażi taxxabbli u l-kalkolu tad-dħul taxxabbli. Madankollu, it-tassazzjoni definittiva hija suġġetta għal dispożizzjonijiet derogatorji li japplikaw jew għall-kooperattivi kollha jew għall-kooperattivi ta’ ċerti tipi inkella ta’ ċerti setturi. Għaldaqstant, is-sistema ġenerali ma tistax tapplika kollha kemm hi għal soċjetà kooperattiva ħlief meta l-istess soċjetà ma tkunx issodisfat il-kriterji li joħorġu mid-dispożizzjonijiet stretti li jikkonċernaw in-natura mutwalistika tagħha; fi kliem ieħor meta hija ma aġġixxietx bil-mod tal-kooperattivi.

C –    Fuq is-selettività

79.      L-Artikolu 87(1) KE jipprojbixxi l-għajnuna mill-Istat li “tiffavorixxi ċerti impriżi jew ċerti produtturi”, jiġifieri l-għajnuna selettiva. Sabiex tiġi evalwata s-selettività ta’ miżura, għandu jiġi eżaminat jekk, fil-kuntest ta’ sistema legali partikolari, din il-miżura tikkostitwixxix vantaġġ għal ċerti impriżi meta mqabbla ma’ oħrajn li jinsabu f’sitwazzjoni fattwali u ġuridika simili (45). Il-kundizzjoni tas-selettività tagħmel parti mill-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat (46).

80.      Minkejja ġurisprudenza abbundanti ħafna, il-kunċett tas-selettività ma ngħatax interpretazzjoni uniformi, b’mod partikolari, f’dak li jikkonċerna l-miżuri fiskali.

81.      Hekk kif jirriżulta mill-komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni, il-fatt li ċerti impriżi jew ċerti setturi, iktar minn oħrajn, jibbenefikaw minn xi wħud minn dawn il-miżuri fiskali mhux neċessarjament ifisser li l-istess miżuri fiskali jidħlu mbagħad fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat (47). Il-miżuri jistgħu, min-naħa l-oħra, jirriżultaw li huma selettivi mingħajr ma jkunu formalment limitati għal ċerti setturi (48). Għaldaqstant, il-miżuri miftuħin għas-setturi kollha jistgħu madankollu jkunu kklassifikati bħala selettivi meta l-kundizzjonijiet għall-eliġibbiltà ta’ dawn il-miżuri jillimitaw, fil-fatt, in-numru ta’ benefiċjarji potenzjali (49).

82.      Fil-fatt, skont il-ġurisprudenza, minn naħa, l-għajnuna fil-forma ta’ programm ta’ għajnuna tista’ tolqot settur ekonomiku sħiħ u taqa’ madankollu taħt l-Artikolu 92(1) tat-Trattat KE [li, wara emenda, sar l-Artikolu 87(1) KE] u, min-naħa l-oħra, miżura intiża li teżenta b’mod parzjali l-impriżi ta’ settur industrijali partikolari mill-piżijiet finanzjarji li jirriżultaw mill-applikazzjoni normali ta’ sistema ġenerali ta’ benefiċċji soċjali, mingħajr ma din l-eżenzjoni tkun ġustifikata minħabba n-natura jew l-iskema ta’ din is-sistema, għandha titqies bħala għajnuna (50).

83.      Skont it-termini tal-Artikolu 87(1) KE kull għajnuna li tiffavorixxi ċerti impriżi jew ċerti produtturi hija inkompatibbli mas-suq komuni. Madankollu, it-Trattat ma jgħid xejn dwar dak li jikkonċerna l-kriterju tal-forma ġuridika tal-persuna ġuridika.

84.      Ċertament, l-użu ta’ ċertu tip ta’ persuna ġuridika jista’ jkun partikolari għal xi settur partikolari jew għal xi impriża partikolari. F’dan il-każ, il-kriterji dwar il-forma tal-persuna ġuridika u l-kriterji tat-Trattat li taħthom huma projbiti l-miżuri li jiffavorixxu ċerti impriżi jew ċerti setturi, jgħaqqdu jew pjuttost huma bbażati wieħed fuq l-ieħor (51).

85.      Fil-kawża li wasslet għas-sentenza Cassa di Risparmio di Firenze et (52) il-Kummissjoni sostniet li, il-fatt li l-liġi nazzjonali tivvantaġġja ċerti impriżi skont il-forma ġuridika tagħhom (fondazzjonijiet jew persuni ġuridiċi tad-dritt pubbliku) kif ukoll ċerti setturi speċifiċi (edukazzjoni, saħħa pubblika, eċċ) li joperaw fihom, l-istess liġi nazzjonali kienet tissodisfa prima facie l-kriterju tas-selettività.

86.      Il-Qorti tal-Ġustizzja rrilevat li l-miżura inkwistjoni ma tapplikax għall-operaturi ekonomiċi kollha. Hija b’hekk ma setgħatx tiġi kkunsidrata bħala miżura ġenerali ta’ politika fiskali jew ekonomika (53) peress li l-vantaġġ fiskali kkonċernat ingħata skont il-forma ġuridika tal-impriża, persuna ġuridika tad-dritt pubbliku jew fondazzjoni, u skont is-setturi li fihom dik l-impriża wettqet l-attività tagħha. Il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat li d-deroga ma kinitx ibbażata fuq il-loġika tal-miżura jew it-teknika ta’ impożizzjoni, imma rriżultat mill-għan tal-leġiżlatur nazzjonali li jiffavorixxi finanzjarjament dawk il-korpi li soċjalment huma kkunsidrati li jkun ħaqqhom (54).

87.      Għaldaqstant, tali approċċ dwar il-forma ġuridika ta’ impriża ma jistax jitqies bħala xi regola li ma għandha l-ebda eċċezzjoni. Minn dan nikkonkludi li l-miżuri fiskali adattati għall-forma u għall-istruttura tal-persuna ġuridika jistgħu jiġu kklassifikati bħala li ma humiex selettivi jekk huma jkunu ġustifikati minħabba n-natura u l-iskema tas-sistema.

88.      Fil-fatt, il-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat ġie interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja bħala li ma jirreferix għall-miżuri tal-Istat li jintroduċu differenzazzjoni bejn l-impriżi fil-qasam tal-ispejjeż meta din id-differenzazzjoni tirriżulta min-natura jew mill-iskema ġenerali tas-sistema ta’ spejjeż inkwistjoni (55). F’dak il-każ, il-klassifikazzjoni tal-miżura bħala għajnuna mill-Istat tista’ tiġi eskluża.

89.      Fir-rigward il-qasam tat-tassazzjoni, skont il-ġurisprudenza jirriżulta li miżura li tidderoga mill-applikazzjoni tas-sistema fiskali ġenerali tista’ tiġi ġġustifikata min-natura u mill-iskema ġenerali tas-sistema fiskali jekk l-Istat Membru kkonċernat jista’ jipprova li din il-miżura tirriżulta direttament mill-prinċipji bażiċi jew ta’ gwida tas-sistema fiskali tiegħu. F’dan ir-rigward, għandha ssir distinzjoni bejn, min-naħa, l-għanijiet assenjati għal skema fiskali partikolari u li huma esterni għaliha u, min-naħa l-oħra, il-mekkaniżmi inerenti għas-sistema fiskali nfisha li huma neċessarji sabiex jintlaħqu dawn l-għanijiet (56).

90.      Fil-prattika tagħha, il-Kummissjoni aċċettat l-eżistenza ta’ ġustifikazzjoni minħabba n-natura u l-iskema ġenerali tas-sistema fil-każ ta’ taxxa li tkun ta’ natura progressiva, fil-każ ta’ nuqqas ta’ taxxa meta ma jkunx hemm profitti, u fil-każ ta’ trattament partikolari ta’ organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ lukru (57). Din kienet ukoll is-sitwazzjoni ta’ art agrikola li kienet tibbenefika minn eżenzjonijiet jew tnaqqis fit-taxxa meta mqabbla ma’ dak li japplika fis-sistema ta’ tassazzjoni fuq proprjetà immobbli li tapplika fid-dritt komuni (58). Għaldaqstant, il-vantaġġ kien ġustifikat minħabba r-rwol speċifiku tal-proprjetarju tal-art fil-produzzjoni agrikola.

91.      Il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat ġustifikazzjoni bbażata fuq in-natura u l-iskema ġenerali tas-sistema nazzjonali ta’ tassazzjoni tal-assigurazzjonijiet, f’kuntest partikolari fejn kienet tapplika rata ogħla ta’ taxxa għal parti speċifika tal-kuntratti tal-assigurazzjoni li qabel kienu suġġetti għal rata normali (59).

92.      Id-diffikultà tal-kriterju dwar in-natura u l-iskema ġenerali tas-sistema qiegħda, madankollu, fil-fatt li meta l-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra li l-miżura titbiegħed mis-sistema fiskali ġenerali nazzjonali, il-miżura tiġi kklassifikata bħala selettiva. Din il-ġurisprudenza twassal għalhekk għal status quo li biha ebda miżura ma tkun tista’ tiġi kklassifikata bħala ġustifikata minħabba n-natura u l-iskema ġenerali tas-sistema (60).

93.      Dak li hu rilevanti f’dan ir-rigward, fil-fatt, ma humiex l-għanijiet tal-miżura iżda l-loġika inerenti għas-sistema fiskali nazzjonali.

94.      L-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 jikkostitwixxi miżura kumplessa li tinkludi diversi soluzzjonijiet fiskali intiżi li jintroduċu trattament fiskali speċifiku għas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol (61).

95.      Minkejja din in-natura derogatorja prima facie, dan ma jfissirx bilfors li wieħed għandu jasal għall-konklużjoni li l-vantaġġi fiskali maħsuba għas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol huma selettivi. Min-naħa l-oħra, jidhirli li fid-dawl tan-natura trażversali tas-soċjetajiet imsemmija, jiġifieri l-varjetà tas-setturi li fihom huma jistgħu jkunu attivi, in-natura selettiva tal-miżura inkwistjoni tista’ tkun dubjuża. Fi kwalunkwe każ, anki jekk wieħed jippreżumi li s-sistema ta’ eżenzjonijiet tas-soċjetajiet imsemmija hija, a priori, ta’ natura selettiva, l-istess sistema tista’ tkun iġġustifikata bl-iskema ġenerali u n-natura tas-sistema.

96.      F’dan ir-rigward, nosserva li mill-ġurisprudenza (62) jirriżulta li l-kundizzjoni tas-selettività tkun sodisfatta jekk il-miżura tikkostitwixxi vantaġġ għal ċerti impriżi meta mqabbla ma’ oħrajn li jinsabu f’sitwazzjoni fattwali u ġuridika simili, minkejja li l-għajnuna tkun tikkonċerna settur ekonomiku sħiħ.

97.      Għal dan il-għan, jeħtieġ li qabel xejn tiġi deċiża l-kwistjoni dwar jekk is-soċjetajiet kooperattivi b’għan mutwalistiku u s-soċjetajiet l-oħra bi skop ta’ lukru jinsabux f’sitwazzjoni simili. Imbagħad, ikun jeħtieġ li titqabbel is-sitwazzjoni ta’ soċjetà kooperattiva tal-produzzjoni u tax-xogħol fil-każ fejn japplika l-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 mas-soċjetajiet l-oħra bi skop ta’ lukru u mas-soċjetajiet kooperattivi l-oħra.

98.      Fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, il-Kummissjoni sostniet li s-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol jikkorrispondu mal-mudell mutwalistiku pur u s-soċjetajiet bi skop ta’ lukru ma ma humiex f’sitwazzjoni ta’ fatt u ta’ dritt paragunabbli f’dak li jirrigwarda l-ammonti mħallsa lill-membri impjegati bħala remunerazzjoni, inklużi l-eventwali supplimenti tar-remunerazzjoni tagħhom.

99.      Fuq dan il-punt, hija kienet sostnuta mill-Gvern Franċiż, li jirrileva li huwa loġiku li ma jingħatax l-istess trattament lis-soċjetajiet li jqassmu l-profitti tagħhom lill-membri tagħhom u l-entitajiet l-oħra, bħalma huma l-kooperattivi li, minħabba l-istatut tagħhom, ma jistgħux jagħmlu dan it-tqassim.

100. Kif enfasizza fis-seduta r-rappreżentant ta’ Adige Carni, il-parteċipazzjoni tal-azzjonisti jew tal-membri (tas-soċjetà) f’kumpannija b’kapital azzjonarju hija waħda limitata sabiex jinkiseb il-kapital. Min-naħa l-oħra, ir-relazzjoni mutwalista jew ir-relazzjoni ta’ skambju hija tipika tas-soċjetà kooperattiva. Id-differenza fit-trattament fiskali hija bbażata fuq id-differenza li teżisti bejn dawn ir-relazzjonijiet. Barra minn hekk, wara li enfasizza li din ma kinitx problema ta’ tassazzjoni doppja, ir-rappreżentant ta’ Adige Carni fakkar li fl-iskema ġenerali tas-sistema fiskali tat-tassazzjoni li kienet tapplika fiż-żmien tal-fatti fil-kawża prinċipali, l-għan tas-sistema nazzjonali kien jikkonsisti fil-fatt li d-dħul jiġi ntaxxat darba waħda, jew fir-rigward tal-kooperattiva, inkella fir-rigward tal-membru.

101. F’dan ir-rigward, nenfasizza li l-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 tidher li twassal għan-nuqqas ta’ ntaxxar fuq id-dħul eżentat kemm f’idejn il-membru kif ukoll f’idejn is-soċjetà kooperattiva. Huwa biss fil-każ fejn is-soċjetà kooperattiva ma tissodisfax il-kundizzjonijiet li japplikaw għall-kooperattivi li tibda tapplika s-sistema ġenerali ta’ tassazzjoni tal-persuni ġuridiċi.

102. Skont il-leġiżlazzjoni li kienet tapplika fiż-żmien tal-fatti fil-kawża prinċipali, id-differenza sostantiva bejn soċjetà bi skop ta’ lukru u soċjetà kooperattiva kienet fil-fatt li, għas-soċjetà bi skop ta’ lukru, l-unika taxxa li kienet imposta, kemm jekk fir-rigward tal-membru jew inkella fir-rigward tas-soċjetà, kienet tikkonċerna l-profitt li l-azzjonisti setgħu jieħdu fi stadju ulterjuri, pereżempju, jew fil-mument tat-tqassim tad-dividendi, jew meta jbiegħu l-ishma inkella max-xoljiment tal-impriża. Għaldaqstant, huwa ġustifikat li jingħad li dak huwa speċi ta’ dħul ta’ kapital intermedju.

103. L-ideoloġija li fuqha huwa bbażat il-kunċett ta’ “shareholder value” bħala prinċipju li jirregola l-kumpanniji b’kapital azzjonarju bi skop ta’ lukru hija bbażata fuq l-ipoteżi li, fis-sens ekonomiku, l-assi huma dejjem tal-membri.

104. Min-naħa l-oħra, fis-sistema ċivili tas-soċjetajiet kooperattivi mutwalistiċi, il-membri tas-soċjetà kooperattiva ma jistgħu qatt jieħdu dawn it-tip ta’ profitti. Ħlas akkont simili għal dak li huwa permess f’kumpannija b’kapital azzjonarju huwa għalhekk eskluż. L-akkumulazzjoni tal-kapital fi ħdan soċjetà kooperattiva ma jibbenefikawx minnu l-membri.

105. F’dak li jikkonċerna, b’mod partikolari, il-kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol, infakkar li, b’konformità mal-kundizzjonijiet ta’ natura mutwalistika stretti, l-Artikolu 11(1) tad-DPR Nru 601/1973 huwa intiż li jeskludi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-eżenzjoni li tinsab prevista fih lis-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol li d-dħul taxxabbli tagħhom jiġi ġġenerat mill-fatturi ta’ produzzjoni apparti mix-xogħol tal-membri li huma obbligati jipparteċipaw fl-attività tas-soċjetà b’kontribuzzjoni sostanzjali fix-xogħol (63). Min-naħa l-oħra, peress li d-dħul ta’ soċjetà kooperattiva tal-produzzjoni u tax-xogħol jista’ jitqies bħala li huwa ġġenerat mill-kontribuzzjonijiet tax-xogħol tal-membri, l-istess dħul ma jiġix intaxxat.

106. Dan huwa diffiċli li jiġi applikat fil-każ ta’ persuni ġuridiċi bi skop ta’ lukru li huma suġġetti għar-regola ġenerali ta’ tassazzjoni u dan peress li, minn naħa, il-membri tagħhom ma għandhomx l-obbligu li jaħdmu għas-soċjetà u, min-naħa l-oħra, il-profitti ta’ dik is-soċjetà jistgħu jitqassmu lill-membri.

107. Fl-aħħar nett, nixtieq niġbed l-attenzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja fuq il-kwistjoni dwar l-aspett tal-paragunabbiltà bejn is-sitwazzjonijiet tal-kumpanniji b’kapital azzjonarju u s-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol. Dan l-aspett jidhirli li huwa rilevanti, b’mod partikolari, fir-rigward tal-pożizzjoni meħuda mill-Kummissjoni, li fis-seduta sostniet li peress li t-taxxa ma hijiex dovuta mill-membru, it-taxxa għandha tolqot il-profitti tas-soċjetà sabiex il-miżura ma tiġix ikklassifikata bħala għajnuna mill-Istat.

108. Kif osservajt iktar ’il fuq, l-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973 jipprova jagħmel distinzjoni skematika bejn id-dħul “intern” jew mutwalistiku ġġenerat mix-xogħol tal-membri u d-dħul “estern” li jiġi mill-kapital jew mir-relazzjonijiet mal-persuni li ma humiex membri, fejn dan l-aħħar dħul imsemmi ma jiġix ezentat. Fil-fatt, l-eċċessi ġġenerati mill-fatturi l-oħra tal-produzzjoni li jikkorrispondu għall-profitt li tkun għamlet realment is-soċjetà kooperattiva ma humiex koperti mill-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973.

109. F’dan ir-rigward, għandu jiġi enfasizzat li fil-parti l-kbira tal-każijiet, il-kontribuzzjoni tal-membru fil-kapital azzjonarju ta’ kumpannija ma jikkostitwixxix dħul taxxabbli għall-kumpannija iżda huma l-profitti, inkwantu huma l-frott li jiġi minn dak il-kapital, li jiġi ntaxxat f’idejn il-kumpannija. Għaldaqstant, il-kontribuzzjoni fil-kapital permezz ta’ parteċipazzjoni in natura, bħalma huwa x-xogħol, normalment ikun eskluż fil-każ ta’ kumpannija b’kapital azzjonarju.

110. F’soċjetà kooperattiva tal-produzzjoni u tax-xogħol, wieħed mill-obbligi prinċipali li għandhom il-membri huwa dak li jikkontribwixxu bix-xogħol tagħhom b’mod kontinwu. Il-valur miżjud fil-kapital iġġenerat mix-xogħol ta’ membru tas-soċjetà kooperattiva li jaqbeż ir-remunerazzjonijiet imħallsa lill-istess membri jibqa’ tas-soċjetà. Ekonomikament, dik il-parti mill-eċċess li ma toħroġx bħala remunerazzjoni u li l-membru jrid iħalli fil-kapital tas-soċjetà għandha n-natura ta’ kontribuzzjoni fil-kapital. Skont din il-loġika, din il-parti trid tiġi eżentata mit-taxxa fir-rigward tas-soċjetà.

111. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, is-sistema fiskali tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol, kif prevista, b’mod partikolari, fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973, ma tistax titqies bħala selettiva, peress li l-istess soċjetajiet ma kinux jinsabu f’sitwazzjoni simili għal ta’ soċjetajiet bi skop ta’ lukru u lanqas għal ta’ soċjetajiet kooperattivi l-oħra.

112. Fi kwalunkwe każ, il-leġiżlazzjoni inkwistjoni tista’ tiġi ġġustifikata minħabba n-natura u l-iskema ġenerali tas-sistema nazzjonali tat-tassazzjoni applikata fil-kuntest tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol. Fil-fatt, it-tnaqqis fiskali destinat għas-soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol jidher li joħroġ direttament mill-prinċipji bażiċi jew ta’ gwida tas-sistema fiskali Taljana.

113. Peress li fil-fehma tiegħi, f’dan il-każ, lanqas wieħed mill-kriterji li jikkostitwixxu l-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat ma huwa sodisfatt, u peress li l-istess kriterji huma ta’ natura kumulattiva, ma hemmx bżonn li jiġu eżaminati l-kriterji l-oħra li jinsabu fl-Artikolu 87(1) KE.

114. Min-naħa l-oħra, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja ma tkunx fi ħsiebha ssegwi l-proposta tiegħi, tkun trid tiġi studjata l-kwistjoni tal-kundizzjonijiet li jolqtu l-kummerċ bejn l-Istati Membri u dik tal-eventwali distorsjoni tal-kompetizzjoni. F’dan ir-rigward, jien tal-opinjoni li l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tipprovdi indikazzjonijiet biżżejjed lill-qorti tar-rinviju (64). Fi kwalunkwe każ, hija l-qorti nazzjonali li għandha tevalwa fil-fatt jekk, fid-dawl tal-elementi ta’ interpretazzjoni li joħorġu mill-ġurisprudenza, iż-żewġ kundizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq humiex sodisfatti f’dan il-każ.

115. Madankollu, xorta għandha tiġi eżaminata l-kwistjoni tal-għajnuna eżistenti eventwali kif ukoll dik tal-applikabbiltà tal-prinċipju de minimis.

VII – Fuq il-kunċetti ta’ għajnuna eżistenti u de minimis

A –    Fuq il-kunċett ta’ għajnuna eżistenti

116. Skont il-ġurisprudenza, il-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat, eżistenti jew ġdida, jikkorrispondi għal sitwazzjoni oġġettiva. Dan il-kunċett ma jistax jiddependi fuq l-aġir jew id-dikjarazzjonijiet tal-istituzzjonijiet (65).

117. Fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħhom, il-Gvern Taljan kif ukoll Paint Graphos u Adige Carni sostnew li l-miżuri fiskali partikolari destinati għas-soċjetajiet kooperattivi huma “għajnuna eżistenti” peress li kienu diġà previsti mil-leġiżlazzjoni Taljana li kienet tapplika qabel id-dħul fis-seħħ tat-Trattat ta’ Ruma fl-1957 (66).

118. Il-Gvern Taljan ippreċiża li l-leġiżlazzjoni li kienet tapplika qabel id-dħul fis-seħħ tat-Trattat ta’ Ruma fl-1957 kienet tipprevedi sistema fiskali li, essenzjalment, kienet teżenta kompletament lis-soċjetajiet kooperattivi mit-tassazzjoni li normalment tapplika għas-soċjetajiet bi skop ta’ lukru, fejn l-eżenzjoni, naturalment, ma kinitx tapplika ħlief għas-soċjetajiet bi skop mutwalist biss, skont il-prinċipju previst dak iż-żmien mil-liġi Basevi (67).

119. Kif ippreċiżat ukoll il-Kummissjoni, fis-sistema legali Taljana sa mill-1957, is-soċjetajiet kooperattivi kienu jibbenefikaw mill-possibbiltà li jnaqqsu mill-ammont taxxabbli l-perċentwali mill-profitt annwali kollu, vantaġġ li, bħala regola ġenerali, baqa’ jonqos minn dik id-data ’l hawn. Is-servizzi tal-Kummissjoni kkonstataw ukoll li l-bdil li sar fil-miżuri inkwistjoni mid-data tad-dħul fis-seħħ tat-Trattat KEE kienu intiżi li jagħmlu bdil tekniku sabiex jadattaw is-sistema ta’ tassazzjoni tal-kooperattivi għas-sistema ta’ tassazzjoni ġenerali emendata wara r-riformi tal-1973, 1986 u 2004.

120. Fis-seduta, Adige Carni, Paint Graphos, il-Gvern Taljan kif ukoll il-Kummissjoni esprimew ruħhom favur l-idea li l-miżuri inkwistjoni, għalkemm jikkostitwixxu għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87 KE, huma l-għajnuna eżistenti fis-sens tal-Artikolu 1(1)(b)(i) tar-Regolament Nru 659/1999.

121. Prima facie, jidher li kien ġustifikat li jiġi kkunsidrat li, fil-każ li huma jissodisfaw il-kriterji tal-Artikolu 87(1) KE, il-miżuri inkwistjoni jistgħu jikkostitwixxu għajnuna eżistenti.

122. Madankollu, peress li, minn naħa, is-sistema tal-1954 (68) kienet ikkaratterizzata b’sistema ta’ tassazzjoni kemm fuq il-kapital kif ukoll fuq id-dħul u, min-naħa l-oħra, skont is-sistema stabbilita permezz tad-DPR Nru 601/1973, kien biss id-dħul li kien taxxabbli u kienu jeżisti ċerti limiti fuq l-applikazzjoni tal-vantaġġi fiskali marbuta mal-kapital tas-soċjetà kooperattiva, jiena tal-opinjoni li hija l-qorti nazzjonali wkoll li għandha tevalwa, b’mod globali, il-kontinwità eventwali bejn is-sistemi msemmija. F’dan il-kuntest, hija tkun trid tivverifika, b’mod partikolari, jekk it-tnaqqis tal-piż fiskali fid-data tad-dħul fis-seħħ tat-Trattat ta’ Ruma kienx paragunabbli jew ikbar minn dak introdott mid-DPR Nru 601/1973. Huwa biss jekk dan kien minnu li, f’dan il-każ, ikun hemm għajnuna eżistenti.

B –    Fuq il-prinċipju de minimis

123. Fl-iskritturi tagħha, Paint Graphos qajmet il-kwistjoni tar-regola magħrufa bħala “de minimis”. F’dan ir-rigward, hija rreferiet għad-diversi rapporti u komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni magħmula bejn l-1984 u l-1993 (69), u sostniet li fid-dawl, minn naħa, tar-rata ta’ taxxa fuq id-dħul tal-impriżi u, min-naħa l-oħra, tal-limiti li fihom japplika l-prinċipju de minimis fiż-żmien tad-dikjarazzjonijiet tad-dħul ikkontestati, l-ammont ta’ taxxa evitata hija fi kwalunkwe każ inqas mil-limitu li kien fis-seħħ matul is-snin milquta bl-aġġustamenti.

124. Għandu jitfakkar li r-regola de minimis tirrifletti rekwiżiti ta’ simplifikazzjoni amministrattiva kemm għall-Istati Membri kif ukoll għas-servizzi tal-Kummissjoni, li għandha tkun tista’ tikkonċentra r-riżorsi tagħha fuq il-każijiet ta’ importanza reali f’livell tal-Unjoni (70).

125. Anki jekk wieħed jippreżumi li r-regola de minimis tista’ tapplika għas-soċjetajiet kooperattivi inkwistjoni, ħaġa li fil-prinċipju ma jidhirlix li hija eskluża, l-effett tal-prinċipju msemmi ma huwiex xi ħaġa sempliċi f’dan il-każ, b’mod partikolari, mill-aspett tal-applikazzjoni tad-dritt ratione temporis.

126. F’dan ir-rigward, jidhirli li, jekk il-qorti nazzjonali tqis li d-dritt għall-eżenzjonijiet kien ġie kkontestat, u għaldaqstant, is-soċjetajiet inkwistjoni ma setgħux effettivament jibbenefikaw mill-vantaġġi fiskali, l-identifikazzjoni tal-miżura bħala għajnuna de minimis trid issir fid-dawl tal-kriterji li kienu fis-seħħ fil-mument li fih in-natura tagħhom ta’ għajnuna mill-Istat tkun ġiet definittivament stabbilita u l-vantaġġ fiskali eventwali li l-impriża tieħu minnhom jiġi kkalkolat fid-dawl tar-Regolament Nru 1998/2006.

127. Madankollu, jekk il-qorti tar-rinviju tqis li s-soċjetajiet ibbenefikaw diġà mill-eżenzjonijiet, ħaġa li jidhirli li hija eskluża peress li t-taxxi kkonċernati ma sarux legalment definittivi, il-verifika trid issir fid-dawl tal-kriterji definiti fil-komunikazzjonijiet tal-Kummissjoni li kienu japplikaw fiż-żmien tal-fatti tal-kawżi prinċipali.

VIII – Konklużjoni

128. Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja:

–        tiddikjara inammissibbli d-domandi preliminari magħmula mill-Corte suprema di cassazione;

–        sussidjarjament, tiddikjara ammissibbli biss l-ewwel domanda preliminari u li tirrispondi għaliha fis-sens li sistema fiskali li tolqot soċjetajiet kooperattivi tal-produzzjoni u tax-xogħol li, għalkemm tapplika b’mod sistematiku, hija intiża li teżenta d-dħul li jikkorrispondi għall-eċċess tas-soċjetà ġġenerat mix-xogħol tal-membri, bħal dik prevista fl-Artikolu 11 tad-DPR Nru 601/1973, inkwantu din tirriżulta direttament mill-prinċipji bażiċi jew ta’ gwida tas-sistema fiskali li tapplika f’dak li jikkonċerna t-tassazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi, ma tistax titqies bħala għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE.

1 – Lingwa oriġinali: il-Franċiż.

2 – Peress li l-kawża prinċipali tirrigwarda l-interpretazzjoni ta’ digriet datat d-29 ta’ Settembru 1973, ser isir riferiment għad-dispożizzjonijiet tat-Trattat KE skont in-numerazzjoni li kienet tapplika qabel id-dħul fis-seħħ tat-Trattat dwar il-funzjonament tal-Unjoni Ewropea.

3 – Fl-Italja s-soċjetajiet kooperattivi huma meqjusa wkoll li huma kumpanniji b’kapital azzjonarju u mhux, bħal f’diversi sistemi legali oħra tal-Istati Membri, assoċjazzjonijiet ta’ persuni. Oriġinarjament, qabel ma r-regolamenti speċifiċi li japplikaw għall-kooperattivi ġew adottati fl-Italja, soċjetà kooperattiva kienet pjuttost ikklassifikata bħala kumpannija b’kapital azzjonarju varjabbli. Ara W. Klingberg, Genossenschaften und Genossenschaftsrecht in Italien, Veröffentlichung des Institut für Genossenschaftswesen an der Philipps-Universität Marburg, Marburg/Lahn, 1957, p. 49-50.

4 – Skont is-sistema fis-seħħ bħalissa għall-kumpanniji b’kapital azzjonarju, dawn huma suġġetti għat-taxxa fuq id-dħul tal-kumpanniji (l’imposta sul reddito delle societa l-“IRES”) li hija taxxa proporzjonata, li tiġi applikata b’rata fissa. Il-membri jħallsu t-taxxa fuq id-dħul tal-persuni fiżiċi (l’imposta sul reddito delle persone fisiche l-“IRPEF”) li hija taxxa progressiva fuq id-dividendi jew il-profitti mqassma lil dawn, fejn id-dħul tagħhom jiġi ntaxxat bl-40 %. Hekk ġiet introdotta eżenzjoni fuq 60 % mid-dividendi jew profitti tal-membri sabiex telimina ċ-chain taxation.

5 – Suppliment ordinarju għall-GURI Nru 268, tas-16 ta’ Ottubru 1973, p. 3.

6 – F’anness mal-avviż tas-seduta pubblika, il-partijiet preżenti ntalbu jikkonċentraw l-argumenti tagħhom fuq il-punt dwar jekk, u jekk ikun il-każ, taħt liema kundizzjonijiet, l-eżenzjonijiet fiskali bħalma huma dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali huma suxxettibbli li jikkostitwixxu għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 87(1) KE. Il-Gvern Taljan indirizza wkoll l-aspett tal-kawża li jirrigwarda l-għajnuna eżistenti.

7 – Sentenzi tas-16 ta’ Lulju 1992, Lourenço Dias (C-343/90, Ġabra p. I-4673, punt 20), kif ukoll tad-19 ta’ Novembru 2009, Filipiak (C-314/08, Ġabra p. I-11049, punt 42 u l-ġurisprudenza ċċitata).

8 – Sentenza tad-9 ta’ Marzu 2000, EKW u Wein & Co (C-437/97, Ġabra p. I-1157, punt 52).

9 – Ara, b’mod partikolari, is-sentenza tas-26 ta’ Jannar 2010, Transportes Urbanos y Servicios Generales (C-118/08, Ġabra p. I-635, punt 23 u l-ġurisprudenza ċċitata).

10 – Ara s-sentenza tat-23 ta’ Marzu 2006, Enirisorse (C-237/04, Ġabra p. I-2843, punt 23).

11 – Ara s-sentenza tat-30 ta’ Marzu 2006, Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti (C-451/03, Ġabra p. I-2941, punt 69 u l-ġurisprudenza ċċitata).

12 – Sentenza tas-26 ta’ Settembru 1996, Allain (C-341/94, Ġabra p. I-4631, punt 11).

13 – Ara s-sentenzi ċċitati iktar ’il fuq Enirisorse (punt 24), u Transportes Urbanos y Servicios Generales (punt 23).

14 – Ara s-sentenza tal-10 ta’ Ġunju 2010, Fallimento Traghetti del Mediterraneo SpA (C-140/09, li għadha ma ġietx ippubblikata fil-Ġabra, punt 24 u l-ġurisprudenza ċċitata).

15 – Sentenzi tat-8 ta’ Marzu 2007, Campina (C-45/06, Ġabra p. I-2089, punt 30); tat-23 ta’ Settembru 2008, Bartsch (C-427/06, Ġabra p. I-7245, punt 31), u tal-5 ta’ Marzu 2009, Kattner Stahlbau (C-350/07, Ġabra p. I-1513, punt 24).

16 –      Sentenza tat-22 ta’ Marzu 1977, Steinike & Weinlig (78/76, Ġabra p. 595, punt 14); tal-21 ta’ Novembru 1991, Fédération Nationale du Commerce Extérieur des Produits Alimentaires u Syndicat national des négociants et transformateurs de saumon (C 354/90, Ġabra p. I-5505, punt 10), tal-11 ta’ Lulju 1996, SFEI et (C 39/94, Ġabra p. I-3547, punt 49), kif ukoll is-sentenza tal-5 ta’ Ottubru 2006, Transalpine Ölleitung in Österreich (C-368/04, Ġabra p. I-9957, punt 39).

17 – C. Cathiard, “La société coopérative européenne”, La semaine juridique. Entreprise et affaires. Nru. 1 (2009), p. 34 sa 50.

18 – A. Bassi, Le società cooperative, UTET, Turin, 1995, p. 30.

19 – Għal preżentazzjoni dwar it-tassazzjoni tal-kooperattivi fl-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea tat-tnax ara B. Stracke, Besteuerung von Genossenschaften in der Europäischen Union, Erich Schmidt Verlag, Bielefeld, 1997.

20 – R. Lolli, “Social Cooperatives in the Context of Recent Italian Regulation”, Droit comparé des coopératives européennes, Larcier, Lussemburgu, 2009, p. 89.

21 – M.P. Alguacil Marí, “Il trattamento fiscale delle cooperative alla luce del regime europeo degli aiuti di Stato”, Rivista di diritto tributario internazionale (International tax law review), 1 (2004), p. 51 sa 79. F’dan il-grupp l-awtur jinkludi l-Irlanda u l-parti l-kbira tal-kooperattivi fl-Awstrija u fil-Greċja.

22 – M.P. Alguacil Marí, iċċitat iktar ’il fuq, jinkludi f’din il-kategorija, b’mod partikolari, ir-Repubblika Portugiża f’dak li jikkonċerna l-kooperattivi tal-konsumaturi, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja u r-Repubblika Ellenika f’dak li jikkonċerna l-kooperattivi tal-agrikoltura u r-Repubblika Taljana f’dak li jikkonċerna l-kooperattivi tal-agrikoltura u tas-sajd.

23 – M.P. Alguacil Marí, iċċitat iktar ’il fuq, jindika, b’mod partikolari, lir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, ir-Renju tad-Danimarka, ir-Repubblika tal-Finlandja u r-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq.

24 – Alguacil Marí, M.P, iċċitat iktar ’il fuq, jindika f’dan il-grupp, b’mod partikolari, lir-Repubblika Portugiża u lir-Renju ta’ Spanja.

25 – Ara L. Mannio, Osuuskunnat ja verotus, Edita, Helsinki, 2004, p. 73.

26 – Dwar l-istorja tal-kooperattivi tal-produtturi u tax-xogħol fl-Italja, ara W. Klingberg, iċċitat iktar ’il fuq, p. 21 sa 27. Il-leġiżlazzjoni adottata fl-1911 kienet tipprovdi sistema speċjali li tikkonċerna t-tqassim tal-eċċess tas-soċjetajiet kooperattivi tal-produtturi u tax-xogħol li xtaqu jipparteċipaw fix-xogħlijiet pubbliċi. Ibidem p. 123 u 124.

27 – Skont Stracke, l-għan tal-kooperattivi ta’ produtturi u tax-xogħol tipiċi tal-Istati Membri tal-Ewropa ta’ Isfel huwa li jtejbu l-aċċess għall-impjieg tal-membri. It-trattament fiskali speċifiku tagħhom jieħu ħsieb li jippromwovi d-dewmien ta’ dawn il-kooperattivi permezz tat-tiġmigħ tal-kapital komuni tal-kooperattiva. Ara B. Stracke, iċċitat iktar ’il fuq, p. 46.

28 – G. Stillitani, “La piccola società cooperativa: applicazione delle agevolazioni fiscali”, Sistema Leggi d’Italia, Dottrina, 2008. Ara wkoll B. Stracke, iċċitat iktar ’il fuq, p. 180 u 181.

29 – Matematikament dan jikkorrispondi għal eżenzjoni ta’ 50 % tad-dħul.

30 – F. Pistolesi, “Le agevolazioni fiscali per le cooperative”, TributImpresa Nru 3/2005.

31 – Mill-Artikolu 50 tat-Test uniku tat-taxxi diretti (Testo Unico del 22/12/1986 nru 917) jirriżulta li r-remunerazzjoni li jirċievu l-ħaddiema membri tal-kooperattivi ta’ produtturi u tax-xogħol titqies bħala dħul minn impjieg sal-ammont tal-pagi bażiċi miżjud b’20 %.

32 – Sentenzi tat-8 ta’ Novembru 2001, Adria-Wien Pipeline u Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke (C-143/99, Ġabra p. I-8365, punt 38); tal-20 ta’ Novembru 2003, GEMO (C-126/01, Ġabra p. I-13769, punt 28 u l-ġurisprudenza ċċitata); tal-15 ta’ Lulju 2004, Spanja vs Il-Kummissjoni (C-501/00, Ġabra p. I-6717, punt 90 u l-ġurisprudenza ċċitata); tal-15 ta’ Diċembru 2005, L-Italja vs Il-Kummissjoni (C-66/02, Ġabra p. I-10901, punt 77); kif ukoll tat-22 ta’ Ġunju 2006, Il-Belġju u Forum 187 vs Il-Kummissjoni (C-182/03 u C-217/03, Ġabra p. I-5479, punt 86).

33 – Sentenzi tal-15 ta’ Marzu 1994, Banco Exterior de España (C-387/92, Ġabra p. I-877, punt 14), u L-Italja vs Il-Kummissjoni, ċċitata iktar ’il fuq (punt 78).

34 – Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Kunsill, lill-Parlament Ewropew, lill-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew u lill-Kumitat tar-Reġjuni dwar il-promozzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi fl-Ewropa COM(2004) 18 finali.

35 – Sentenza tat-22 ta’ Diċembru 2008, British Aggregates vs Il-Kummissjoni (C-487/06 P, Ġabra p. I-10505, punt 84 u l-ġurisprudenza ċċitata).

36 – Sentenza British Aggregates vs Il-Kummissjoni, iċċitata iktar ’il fuq (punt 85).

37 – Soċjetà f’isem kollettiv, soċjetà in akkomandita.

38 – Kumpannija ta’ responsabbiltà limitata jew kumpannija anonima/b’azzjonijiet.

39 – Id-dritt Taljan jidher li jagħmel distinzjoni bejn is-“suġġettività ġuridika” u l-“personalità ġuridika”. Ara P.P. Magrini, Italienisches Gesellschaftsrecht: das neue Recht und seine erweiterten Aufbau- und Finanzierungsformen, Sellier European Law Publishers, Munich, 2004, p. 8.

40 – P. Rossi-Macanico, “The specificity criterion in fiscal aid review: proposals for state aid control of direct business tax measures”, EC tax review, vol. 16 (2007), nru 2, p. 90-103, p. 91.

41 – F’dan is-sens ara s-sentenzi tat-8 ta’ Novembru 2001, Adria-Wien Pipeline u Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke ċċitata iktar ’il fuq (punt 41); tad-29 ta’ April 2004, GIL Insurance et (C-308/01, Ġabra p. I-4777, punt 68 u l-ġurisprudenza ċċitata), kif ukoll tat-3 ta’ Marzu 2005, Heiser (C-172/03, Ġabra p. I-1627, punt 40).

42 – Dan jidher li kien il-każ tal-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 10 tad-DPR Nru 601/1973 fir-rigward tal-attivitajiet agrikoli. Fil-fatt, kif jirriżulta mill-kitbiet ta’ Paint Graphos, skont ir-regoli ġenerali għall-iffissar tal-IRES, id-dħul effettiv tas-soċjetajiet kooperattivi huwa kompletament intaxxat. Minn dan isegwi li l-bidwi li jieħu l-prodotti tiegħu lill-kooperattiva jibqa’ suġġett għat-taxxa fuq id-dħul tal-persuni fiżiċi skont id-dħul mill-valur mill-art, minħabba s-sempliċi fatt li huwa għandu art agrikola, bħal kull bidwi ieħor, u li iktar minn hekk, il-kooperattiva – u permezz tagħha, il-membru – tibqa’ suġġetta għall-IRES fuq id-dħul li jirriżulta mit-trasformazzjoni, mill-bejgħ eċċ tal-prodotti tagħha, filwaqt li l-bidwi indipendenti ma jħallas ebda taxxa fuq dan it-tip ta’ dħul. Il-funzjoni tal-eżenzjoni inkwistjoni għalhekk hija li terġa’ tibbilanċja t-trattament differenti, li – kieku ma jiġix ibbilanċjat – jiskoraġġixxi kompletament l-użu tal-forma tal-kooperattiva bħala mod ta’ assoċjazzjoni bejn il-bdiewa. Nosserva wkoll li t-tassazzjoni tas-soċjetajiet ta’ persuni spiss hija rregolata mill-prinċipju tat-trasparenza msemmi iktar ’il fuq, li bih is-soċjetà hija eżentata mit-taxxa iżda d-dħul tagħha jiġi ntaxxat f’idejn il-membri indipendentement mill-fatt dwar jekk id-dħul ikunx tqassam jew le.

43 – P. Rossi-Macanico, iċċitat iktar ’il fuq, p. 92 u 93. L-awtur ikkonstata li d-distinzjonijiet inklużi fil-loġika tas-sistema fiskali mhumiex eċċezzjonijiet u, konsegwentement, ma jikkostitwixxux vantaġġi li jridu jiġu ġġustifikati.

44 – Jiena tal-opinjoni li dan il-marġni ta’ diskrezzjoni jeżisti, pereżempju, f’dak li jikkonċerna l-klassifikazzjoni ta’ ċerti partijiet mid-dħul tal-proprjetarju/membru ta’ impriża bħala dħul mix-xogħol jew mill-kapital, jew f’dak li jikkonċerna l-adozzjoni ta’ skali differenti ta’ tassazzjoni.

45 – Ara s-sentenza British Aggregates vs Il-Kummissjoni, iċċitata iktar ’il fuq (punt 82).

46 – Sentenza tas-6 ta’ Settembru 2006, Il-Portugall vs Il-Kummissjoni (C-88/03, Ġabra p. I-7115, punt 54).

47 – Avviż [Komunikazzjoni] tal-Kummissjoni, tal-10 ta’ Diċembru 1998, dwar l-applikazzjoni tar-regoli ta’ għajnuna tal-istat għall-miżuri relatati mat-tassazzjoni tan-negozju dirett (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti; Kapitolu 8, Vol. 1, p. 277: “Għaldaqstant, miżuri disinjati sabiex inaqqsu t-tassazzjoni fuq xogħol għad-ditti kollha għandhom relattivament effett akbar fuq industriji bażati fuq xogħol minn industriji bażati fuq kapital, mingħajr ma neċessarjament jikkostitwixxu għajnuna ta’ l-Istat. Bl-istess mod, huma inċentivi fuq taxxa għall-ambjent, għall-R&D jew għall-investiment ta’ taħriġ li jiffavorixxu biss id-ditti li għandhom din ir-responsabbiltà ta’ investiment, iżda għal darb’oħra mhux neċessarjament jikkostitwixxu għajnuna ta’ l-Istat”.

48 –      Ara d-Deċiżjoni tal-Kummissjoni 2003/755/KE, tas-17 ta’ Frar 2003, dwar l-iskema ta’ għajnuna implementata mill-Belġju favur iċ-ċentri ta’ koordinazzjoni stabbbiliti fil-Belġju (ĠU L 282, p. 25).

49 – Rapport fuq l-implementazzjoni tal-komunikazzjoni tal-Kummissjoni fuq l-applikazzjoni tar-regoli ta’ għajnuna tal-Istat għall-miżuri relatati mat-tassazzjoni tan-negozju dirett.

50 – Sentenza tas-17 ta’ Ġunju 1999, Il-Belġju vs Il-Kummissjoni (C-75/97, Ġabra p. I-3671, punt 33).

51 – Bħala eżempju, jeżistu forom ġuridiċi ta’ persuni ġuridiċi limitati u speċifiċi għal ċerti setturi ekonomiċi, bħalma huwa s-settur bankarju u s-settur tal-assigurazzjoni. Ara l-punt 20 tal-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tal-10 ta’ Diċembru 1998.

52 – Sentenza tal-10 ta’ Jannar 2006 (C-222/04, Ġabra p. I-289).

53 – Ibidem (punt 135).

54 – Ibidem (punt 137).

55 – Ara s-sentenza British Aggregates vs Il-Kummissjoni, iċċitata iktar ’il fuq (punt 83).

56 – Sentenza C-88/03, Il-Portugall vs Il-Kummissjoni, iċċitata iktar ’il fuq (punt 81).

57 – Komunikazzjoni tal-Kummissjoni tal-10 ta’ Diċembru 1998, punti 24 sa 27.

58 – Deċiżjonijiet N 20/2000 (il-Pajjiżi l-Baxxi) u N 53/99 (id-Danimarka) disponibbli fuq is-sit tas-segretarjat ġenerali tal-Kummissjoni: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm?clear=1&policy_area_id=3

59 – Sentenza GIL Insurance et iċċitata iktar ’il fuq.

60 – F’dan is-sens, ara K. Lenaerts, “State Aid and Direct Taxation”, EU competition law in context : essays in honour of Virpi Tiili, 2009, p. 305.

61 – Il-miżura inkwistjoni tidher li hija l-implementazzjoni ta’ għan ta’ portata iktar ġenerali stabbilit fid-dritt fiskali Taljan li huwa intiż li jiffavorixxi l-kapitalizzazzjoni tas-soċjetajiet kooperattivi u sabiex jiskoraġġixxi r-rifużjonijiet. Ara, B. Stracke, iċċitata iktar ’il fuq. p. 176 sa 183.

62 –      Sentenzi ċċitati iktar ’il fuq, Il-Belġju vs Il-Kummissjoni; Adria-Wien Pipeline u Wietersdorfer & Peggauer Zementwerke; Heiser, kif ukoll L-Italja vs Il-Kummissjoni.

63 – Dan l-obbligu huwa tas-soċjetajiet ta’ persuni li f’diversi Stati Membri ma jikkostitwixxux entitajiet taxxabbli indipendenti, iżda d-dħul tas-soċjetà huwa attribwit lil u ntaxxat f’idejn il-membri minkejja li l-istess dħul ma jkunx tqassmilhom. Minkejja l-personalità ġuridika tagħhom, is-soċjetajiet kooperattivi għandhom diversi karatteristiċi tas-soċjetajiet ta’ persuni. Ara B. Stracke, iċċitata iktar ’il fuq, p. 16 sa 19, u Mannio, L. iċċitat iktar ’il fuq, p. 69.

64 – Ara s-sentenza Cassa di Risparmio, iċċitata iktar ’il fuq (punti 140 u 141).

65 – Sentenza tat-2 ta’ Diċembru 2009, Il-Kummissjoni vs L-Irlanda et (C-89/08 P, Ġabra p. I-11245, punt 72).

66 – Ara l-Artikolu 1(b)(i) tar-Regolament Nru 659/1999.

67 – Din il-liġi rregolat sal-2003 id-dispożizzjonijiet ta’ natura fiskali intiżi sabiex jiġi vverifikat li ġiet osservata l-kundizzjoni tal-għan mutwalist, kundizzjoni li hija neċċessarja għall-applikazzjoni tal-miżuri fiskali partikolari previsti favur is-soċjetajiet kooperattivi.

68 – Liġi nru 603, tas-6 ta’ Awwissu 1954, Istituzione di una imposta sulle società e modificazioni in materia di imposte indirette sugli affari, GURI nru 182, tal-11 ta’ Awwissu 1954.

69 – Ara r-rapport XIV dwar il-politika tal-kompetizzjoni – 1985, paragrafu 203, in fine u l-komunikazzjoni tal-Kummissjoni tas-6 ta’ Marzu 1996 dwar l-għajnuna de minimis (ĠU C 68, p. 9).

70 – Sentenza tas-7 ta’ Marzu 2002, L-Italja vs Il-Kummissjoni (C-310/99, Ġabra p. I-2289, punt 94).