Available languages

Taxonomy tags

Info

References in this case

Share

Highlight in text

Go

Edizzjoni Provviżorja

KONKLUŻJONIJIET TAL-AVUKATA ĠENERALI

KOKOTT

ippreżentati fis-7 ta’ Marzu 2024 (1)

Kawża C-87/23

Biedrība “Latvijas Informācijas un komunikācijas tehnolo ijas asociācija”

vs

Valsts ieņēmumu dienests

(talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Administratīvā apgabaltiesa (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, il-Latvja))

“Rinviju għal domanda preliminari – Leġiżlazzjoni fiskali – Taxxa fuq il-valur miżjud – Direttiva 2006/112/KE – Artikoli 2, 9, 28 u 73 – Provvista ta’ servizzi bi ħlas – Kunċett ta’ persuna taxxabbli – Attività ekonomika – Approċċ tipoloġiku – Assoċjazzjoni mingħajr skop ta’ lukru li torganizza u twettaq proġetti ta’ taħriġ iffinanzjati mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali (FEŻR) – Provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ permezz tal-użu ta’ sottokuntratturi – Inklużjoni tal-valur tas-sussidju fl-ammont taxxabbli”






I.      Introduzzjoni

1.        Il-leġiżlazzjoni dwar it-taxxa fuq il-valur miżjud tintaxxa biss it-tranżazzjonijiet li fil-kuntest tagħhom persuna taxxabbli tipprovdi oġġett tal-konsum lil persuna oħra (permezz tal-provvista ta’ prodott jew ta’ servizz). Għalhekk, il-provvista ta’ servizz minn persuna mhux taxxabbli (pereżempju individwu) lil persuna oħra ma hijiex taxxabbli, anki jekk issir bil-ħlas ta’ korrispettiv. L-istess japplika għad-dritt għal tnaqqis. Dan tal-aħħar huwa dritt li jappartjeni biss lil persuna taxxabbli, u dan biss jekk tkun irċeviet it-tranżazzjoni minn persuna taxxabbli oħra.

2.        Konsegwentement, id-determinazzjoni tal-persuna taxxabbli għandha importanza deċiżiva. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja reċentement adottat approċċ tipoloġiku sabiex tiddetermina jekk komun (2) jew bord tad-diretturi ta’ persuna ġuridika (3) għandhomx jitqiesu bħala persuna taxxabbli. Dan l-approċċ għandu wkoll importanza partikolari f’dan il-każ.

3.        Fil-fatt, f’dan il-każ, organizzazzjoni mingħajr skop ta’ lukru, li ma tistax tagħmel profitt skont il-liġi nazzjonali, organizzat jew wettqet servizzi ta’ taħriġ li ġew ikkofinanzjati permezz ta’ sussidji. Peress li din l-assoċjazzjoni, bħala promotur tal-proġett, ma kellhiex min iħarreġ għal dan l-għan, hija rrikorriet għal impriżi terzi. Hija ttrattat r-remunerazzjoni mħallsa mill-apprendisti bħala korrispettiv għal provvista ta’ servizzi taxxabbli, ħallset it-taxxa korrispondenti u invokat id-dritt għal tnaqqis fuq il-fatturi ta’ terzi. L-amministrazzjoni fiskali għandha l-intenzjoni li tirrifjuta dan id-dritt għal tnaqqis minħabba n-nuqqas ta’ attività ekonomika. Skont il-liġi, l-assoċjazzjoni ma tistax tagħmel profitt u lanqas ma pprovdiet hija stess is-servizzi ta’ taħriġ. Peress li, skont id-dritt applikabbli, huma biss l-entitajiet jew l-awtoritajiet mingħajr skop ta’ lukru li jistgħu jwettqu tali proġetti, u mhux l-impriżi, din l-organizzazzjoni tal-proġett ma tistax tikkostitwixxi, fiha nnifisha, attività ekonomika.

4.        Il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tippreċiża hawnhekk il-kriterji ta’ evalwazzjoni ta’ attività ekonomika ta’ persuna taxxabbli fil-kuntest tal-approċċ tipoloġiku. F’dan ir-rigward, hija għandha tippreċiża li n-nuqqas ta’ rkupru tal-ispejjeż jew in-nuqqas ta’ skop ta’ lukru ma humiex rilevanti jew jikkostitwixxu biss aspett wieħed fil-kuntest ta’ evalwazzjoni globali, iżda ma humiex biżżejjed, waħedhom, sabiex tiġi miċħuda l-kwalità ta’ persuna taxxabbli.

II.    Il-kuntest ġuridiku

A.      Id-dritt tal-Unjoni

5.        L-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva 2006/112/KE dwar is-sistema komuni ta’ taxxa fuq il-valur miżjud (4) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar il-VAT”) jipprevedi:

“It-transazzjonijiet li ġejjin għandhom ikunu soġġetti għall-VAT:

(ċ)       il-provvista ta’ servizzi bi ħlas fit-territorju ta’ Stat Membru minn persuna taxxabbli li taġixxi bħala tali”.

6.        L-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT jipprevedi:

“‘Persuna taxxabbli’ għandha tfisser kull persuna li, b’mod indipendenti, twettaq fi kwalunkwe post kwalunkwe attività ekonomika, ikun x’ikun l-iskop jew ir-riżultati ta’ dik l-attività.

Kwalunkwe attività ta’ produtturi, kummerċjanti jew persuni li jagħtu servizzi, inklużi attivitajiet fil-minjieri u fl-agrikoltura u attivitajiet fil-professjonijiet, għandhom jitqiesu bħala ‘attività ekonomika’. L-isfruttament ta’ proprjetà tanġibbli jew intanġibbli għal skopijiet ta’ dħul minnha fuq bażi kontinwa għandha b’mod partikolari titqies bħala attività ekonomika.”

7.        L-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT, li jikkonċerna l-aġent fil-qasam tal-provvista ta’ servizzi, huwa fformulat kif ġej:

“Fejn persuna taxxabbli li taġixxi f’isimha iżda għall-benefiċċju ta’ ħaddieħor tieħu parti fi provvista ta’ servizzi, hija għandha tiġi kkunsidrata li rċeviet u pprovdiet dawk is-servizzi hija stess.”

8.        L-Artikolu 73 tad-Direttiva dwar il-VAT jirregola l-ammont taxxabbli:

“Fir-rigward tal-provvista ta’ merkanzija jew servizzi, minbarra kif imsemmi fl-Artikoli 74 sa 77, l-ammont taxxabbli għandu jinkludi dak kollu li jikkostitwixxi ħlas miksub jew li għandu jinkiseb mill-fornitur, għall-provvista, mill-konsumatur jew parti terza, inklużi s-sussidji marbuta direttament mal-prezz tal-provvista.”

9.        L-Artikolu 168(a) tad-Direttiva dwar il-VAT, dwar id-dritt għal tnaqqis, jaqra kif ġej:

“Sakemm il-merkanzija u s-servizzi jintużaw għall-iskopijiet tat-transazzjonijiet taxxabbli ta’ persuna taxxabbli, il-persuna taxxabbli għandha tkun intitolata, fl-Istat Membru li fih twettaq dawn it-transazzjonijiet, li tnaqqas m[i]ll-VAT li għandha tħallas dan li ġej:

(a)      il-VAT dovuta jew imħallsa f’dak l-Istat Membru rigward provvisti li sarulha ta’ merkanzija jew servizzi, li twettqu jew li għad iridu jitwettqu minn persuna taxxabli oħra; […]”

B.      Id-dritt Latvjan

10.      Id-Direttiva dwar il-VAT ġiet trasposta mil-Latvja fid-dritt nazzjonali permezz tal-Pievienotās vērtības nodokļa likums (il-Liġi dwar it-Taxxa fuq il-Valur Miżjud, iktar ’il quddiem il-“Liġi dwar il-VAT”), adottata fid-29 ta’ Novembru 2012 (Latvijas Vēstnesis, 2012, Nru 197).

11.      Għall-assoċjazzjonijiet mingħajr skop ta’ lukru, hija rilevanti wkoll il-Biedrību un nodibinājumu likums (il-Liġi dwar l-Assoċjazzjonijiet u l-Fondazzjonijiet), adottata fit-30 ta’ Ottubru 2003 (Latvijas Vēstnesis, 2003, Nru 161).

12.      Skont l-Artikolu 2(1) ta’ din il-liġi, l-assoċjazzjonijiet huma gruppi volontarji ta’ persuni kkostitwiti sabiex jintlaħqu l-għanijiet iddefiniti fl-istatuti tagħhom u li ma jkollhomx skop ta’ lukru. Madankollu, skont l-Artikolu 7(1) ta’ din il-liġi, dawn l-assoċjazzjonijiet huma awtorizzati jsegwu, għat-twettiq tal-għanijiet tagħhom ta’ assoċjazzjoni jew ta’ fondazzjoni, attività sekondarja ekonomika, marbuta mal-konservazzjoni u mal-isfruttament tal-assi tagħhom, kif ukoll attività ekonomika oħra.

III. Il-fatti li wasslu għall-kawża

13.      Matul is-sena 2016, l-assoċjazzjoni Latvijas Informācijas un komunikācijas tehnolo ijas asociācija (iktar ’il quddiem l-“assoċjazzjoni”) ingħatat ir-responsabbiltà twettaq żewġ proġetti ffinanzjati minn riżorsi tal-Unjoni Ewropea (speċifikament, mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali, iktar ’il quddiem il-“FEŻR”). Dawn il-proġetti kienu jinvolvu t-taħriġ ta’ professjonisti tat-teknoloġija tal-informazzjoni u tal-komunikazzjoni bl-għan li jiġu promossi l-innovazzjoni u l-iżvilupp tal-industrija (iktar ’il quddiem il-“proġett TIK”) u t-taħriġ kontinwu f’intrapriżi żgħar u mikrointrapriżi għall-iżvilupp tal-innovazzjoni u tat-teknoloġiji diġitali fil-Latvja (iktar ’il quddiem il-“proġett IŻMI”). Skont id-domandi preliminari, l-assoċjazzjoni hija organizzazzjoni ddedikata għall-benesseri soċjali li taġixxi mingħajr skop ta’ lukru.

14.      Għaż-żewġ proġetti, l-assoċjazzjoni kkonkludiet kuntratt ta’ eżekuzzjoni maċ-Centrālā finanšu un līgumu aouentūra (l-Aġenzija Ċentrali għall-Finanzjament u għall-Għoti ta’ Kuntratti Pubbliċi, il-Latvja; iktar ’il quddiem iċ-“CFLA”). Iż-żewġ proġetti huma suġġetti għal regoli dettaljati għall-implimentazzjoni tad-dritt pubbliku (id-Digrieti Nri 617 u 365 tal-Kunsill tal-Ministri). Skont dawn id-digrieti, assoċjazzjoni jew awtorità ta’ ġestjoni diretta biss tista’ tippreżenta proposta għal proġett.

15.      Fil-kuntest tal-proġett TIK, ingħata finanzjament (iktar ’il quddiem ukoll l-“għajnuna”) għat-taħriġ tal-persunal tal-impriżi fis-setturi msemmija fl-anness tad-Digriet. Il-fornitur tas-servizzi korrispondenti għandu jkun persuna ġuridika jew fiżika li jissodisfa r-rekwiżiti stabbiliti mid-digriet. Id-destinatarju tal-finanzjament għall-implimentazzjoni tal-proġett għandu jakkwista l-oġġetti u s-servizzi meħtieġa skont ir-regoli applikabbli għall-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi. L-għajnuna għandha tingħata fil-forma ta’ sussidju.

16.      Il-proġett IŻMI jippromwovi t-taħriġ meħtieġ biex tiġi mħeġġa l-innovazzjoni tal-prodott, tal-proċess, tal-kummerċjalizzazzjoni jew tal-organizzazzjoni fi ħdan il-kumpanniji. Id-destinatarju tal-finanzjament għandu juża l-fornituri esterni tas-servizzi, fil-qasam tat-taħriġ, biex jimplimenta l-proġetti eliġibbli elenkati fid-Digriet. Skont il-miżura, l-għajnuna għandha tingħata fil-forma ta’ sussidju lid-destinatarju finali (id-destinatarju tat-taħriġ kontinwu, imsejjaħ ukoll apprendist). Is-sussidju huwa ffinanzjat indirettament permezz ta’ provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ (iktar ’il quddiem il-“provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ”). Id-destinatarju tal-finanzjament għandu jħallas l-għajnuna lid-destinatarju finali.

17.      Bħala parti mill-proġett TIK, l-assoċjazzjoni kkonkludiet għadd ta’ kuntratti ma’ impriżi għall-provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ. Il-kuntratti jistipulaw li l-assoċjazzjoni għandha tħallas lill-impriża li twettaq dawn is-servizzi wara li d-destinatarji tat-taħriġ ikunu l-ewwel ħallsuha l-kors ta’ taħriġ kollu, wara li d-dokumenti neċessarji tal-proġett ikunu ġew ippreżentati u wara li jkun ġie ffirmat rapport ta’ aċċettazzjoni u ta’ kunsinna. F’dan ir-rigward, l-assoċjazzjoni kkonkludiet ukoll kuntratti mad-destinatarji tas-servizzi ta’ taħriġ. Permezz ta’ dawn il-kuntratti, id-destinatarju ta’ dawn is-servizzi jintrabat mal-assoċjazzjoni li jħallas, inizjalment, l-ispejjeż tat-taħriġ u l-VAT, skont il-fatturi maħruġa mill-assoċjazzjoni. F’ċerti każijiet, id-destinatarju tat-taħriġ jimpenja ruħu li jħallas ukoll lill-assoċjazzjoni, skont il-kuntratt, “tariffi ta’ ġestjoni” ta’ 5 % jew 10 % tal-ammont tal-għajnuna mogħtija flimkien mal-VAT. Min-naħa tagħha, l-assoċjazzjoni timpenja ruħha li tittrasferixxi l-ammont tal-għajnuna lid-destinatarju tat-taħriġ, skont id-deċiżjoni ta’ għoti tal-għajnuna mill-Istat, f’terminu ta’ għaxart ijiem minn meta tkun irċevuta mingħand iċ-CFLA.

18.      Skont il-kuntratti inklużi fil-proċess u d-dikjarazzjonijiet tal-assoċjazzjoni, fil-kuntest tal-proġett TIK, l-assoċjazzjoni ffatturat lid-destinatarji tat-taħriġ il-korsijiet relatati, inkluża l-VAT, u niżżlithom fid-dikjarazzjonijiet tal-VAT tagħha bħala tranżazzjonijiet taxxabbli. Id-destinatarji għamlu l-pagament lill-assoċjazzjoni. Fi tmiem dan it-taħriġ, il-fornitur tat-taħriġ iffattura lill-assoċjazzjoni l-valur kollu tas-servizzi ta’ taħriġ ipprovduti, inkluża l-VAT imħallsa mill-assoċjazzjoni u ddikkjarata fir-rigward tad-dritt għal tnaqqis. Fi tmiem il-proġett, l-assoċjazzjoni ttrasferixxiet il-finanzjament li rċeviet mingħand iċ-CFLA lid-destinatarji ta’ dawn is-servizzi, skont l-intensità tal-għajnuna, u bagħtitilhom ukoll, skont il-każ, fattura għall-ġestjoni tal-proġett TIK li tammonta għal bejn 5 % u 10 % tal-ammont tal-għajnuna.

19.      Mill-banda l-oħra, il-proġett IŻMI huwa strutturat b’mod differenti. Minn naħa, bħal fil-proġett TIK, l-assoċjazzjoni kkonkludiet kuntratt ma’ impriża għall-provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ lill-impriżi żgħar u lill-mikrointrapriżi. Il-kuntratt jipprevedi wkoll li l-assoċjazzjoni tħallas lill-impriża magħżula għas-servizzi pprovduti abbażi tal-fatturi maħruġa mill-impriża u li jindikaw ukoll il-VAT. Min-naħa l-oħra, kuntratt tripartitiku ieħor ġie konkluż bejn l-assoċjazzjoni, il-fornitur tas-servizzi ta’ taħriġ u l-impriża destinatarja ta’ dawn is-servizzi. Skont dan il-kuntratt, id-destinatarju tat-taħriġ impenja ruħu li jiffinanzja s-servizz ta’ taħriġ pro rata (30 %). Madankollu, ma huwiex ċar min iffattura dan il-finanzjament parzjali u kif dan sar. Jidher li l-assoċjazzjoni ffatturat u kisbet dawn it-30 %, flimkien mal-VAT, mingħand id-destinatarju. Min-naħa tagħha, l-assoċjazzjoni rċeviet mingħand iċ-CFLA l-ħlas ta’ 70 % li kien fadal (bla VAT). Min-naħa tiegħu, il-fornitur tas-servizzi ta’ taħriġ iffatturahom lill-assoċjazzjoni bir-rata ta’ 100 %, miżjuda bil-VAT.

20.      L-assoċjazzjoni tidher li ħallset il-VAT indikata fuq il-fatturi tagħha u, bħala korrispettiv, naqqset mid-dejn fiskali tagħha l-VAT imsemmija fil-fatturi tal-impriżi li pprovdew is-servizzi ta’ taħriġ, taħt id-dritt għal tnaqqis. Minħabba t-tfassil tal-proġett IŻMI, għandu jirriżulta kreditu ta’ VAT fir-rigward tad-dritt għal tnaqqis tal-assoċjazzjoni (VAT ta’ 30 % iktar baxxa mill-VAT ta’ 100 %).

21.      Waqt kontroll, l-amministrazzjoni fiskali ħarġet, matul is-snin 2019 u 2021, tmien avviżi b’kollox li jimponu fuq l-assoċjazzjoni, għall-perijodu minn Jannar sa Ottubru 2018, taxxa fuq il-valur miżjud li tammonta għal EUR 87 299.37, flimkien ma’ interessi għall-ammont ta’ EUR 7 707.52 u multa ta’ EUR 611.96. Fl-istess ħin, ir-rimbors tal-VAT miġbura żejda (b’mod ġenerali, il-ħlas relatat mad-dritt għal tnaqqis) ġie rrifjutat għax-xhur ta’ Lulju, Settembru, Ottubru, Novembru u Diċembru 2018, kif ukoll għax-xhur ta’ Frar, Marzu, Mejju u Diċembru 2019, għal ammont totali ta’ EUR 101 363.24.

22.      Fid-deċiżjonijiet tagħha, l-amministrazzjoni fiskali indikat li, skont id-Digrieti Nri 617 u 365 tal-Kunsill tal-Ministri, il-proġetti setgħu jiġu eżegwiti minn assoċjazzjoni jew awtorità amministrattiva, u mhux minn impriża. Peress li l-assoċjazzjoni nħolqot biex tilħaq l-għanijiet stabbiliti fl-istatuti tagħha, li ma humiex ikkaratterizzati minn skop ta’ lukru, u billi l-proġetti lanqas ma għandhom skop ta’ qligħ, dawn il-proġetti ma twettqux bħala parti mill-attività ekonomika tal-assoċjazzjoni. Fil-prattika, l-assoċjazzjoni implimentat il-ġestjoni tal-proġett u amministrat il-flussi ta’ ħlas tal-għajnuna mill-fondi tal-Unjoni. L-assoċjazzjoni nnifisha ma pprovdietx servizzi ta’ taħriġ; dan sar minn impriżi li kienu marbuta magħha b’kuntratt. Għaldaqstant, l-assoċjazzjoni ma għandhiex dritt għal tnaqqis.

23.      Min-naħa l-oħra, l-assoċjazzjoni tqis li l-istatus tagħha fid-dritt bħala assoċjazzjoni ma jaffettwax id-dritt għal tnaqqis. Hija rreġistrata bħala persuna taxxabbli għall-VAT u pprovdiet servizzi ta’ taħriġ matul l-eżekuzzjoni tal-proġetti. It-taħriġ huwa tranżazzjoni suġġetta għall-VAT. Għaldaqstant, hija kellha l-obbligu li toħroġ fatturi fiskali u għalhekk għandha d-dritt għal tnaqqis.

24.      Ir-rikors tal-assoċjazzjoni kontra dawn id-deċiżjonijiet intlaqa’ permezz ta’ sentenza tal-Administratīvā rajona tiesa (il-Qorti Amministrattiva Distrettwali, il-Latvja). L-amministrazzjoni fiskali appellat minn dawn is-sentenzi.

IV.    Il-proċedura għal deċiżjoni preliminari

25.      Il-kawżi kollha ġew magħquda fil-kuntest ta’ proċedura unika quddiem l-Administratīvā apgabaltiesa (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, il-Latvja). Din iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-proċedura għal deċiżjoni preliminari prevista fl-Artikolu 267 TFUE, id-domandi li ġejjin:

“1)      L-Artikolu 9(1) tad-[Direttiva dwar il-VAT] għandu jiġi interpretat fis-sens li organizzazzjoni mingħajr skop ta’ lukru li l-attività tagħha hija intiża għall-implimentazzjoni ta’ programmi ta’ għajnuna mill-Istat iffinanzjati mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali għandha titqies bħala persuna taxxabbli li twettaq attività ekonomika?

2)      L-Artikolu 28 tad-[Direttiva dwar il-VAT] għandu jiġi interpretat fis-sens li assoċjazzjoni li fir-realtà ma tipprovdix servizz ta’ taħriġ għandha xorta waħda tiġi assimilata mal-fornitur tas-servizz meta s-servizzi jinkisbu mingħand operatur ekonomiku ieħor sabiex tiġi żgurata l-implimentazzjoni ta’ proġett ta’ għajnuna mill-Istat iffinanzjat mill-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali?

3)      Meta l-fornitur tas-servizz jirċievi biss mingħand id-destinatarju tas-servizz korrispettiv parzjali għas-servizz ipprovdut (30 %) u l-valur residwu tas-servizz jitħallas fil-forma ta’ ħlas tal-għajnuna mingħand il-Fond Ewropew għall-Iżvilupp Reġjonali, il-korrispettiv taxxabbli huwa, skont l-Artikolu 73 tad-[Direttiva dwar il-VAT], l-ammont totali li l-fornitur tas-servizz jirċievi kemm mingħand id-destinatarju tas-servizz kif ukoll mingħand terz fil-forma ta’ ħlas tal-għajnuna?”

26.      Fil-kuntest tal-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, l-assoċjazzjoni, il-Latvja u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub. Il-Qorti tal-Ġustizzja rrinunzjat, skont l-Artikolu 76(2) tar-Regoli tal-Proċedura, għaż-żamma ta’ seduta għas-sottomissjonijiet orali.

V.      Analiżi ġuridika

A.      Fuq id-domandi preliminari

27.      Fil-kuntest tal-proċedura quddiem il-qorti nazzjonali, l-assoċjazzjoni tikkontesta r-rifjut tad-dritt għal tnaqqis fir-rigward tal-fatturi li ġew indirizzati lilha mill-impriżi li pprovdew is-servizzi ta’ taħriġ. Id-dritt għal tnaqqis previst fl-Artikolu 168(a) tad-Direttiva dwar il-VAT jippreżupponi, b’mod partikolari, li l-assoċjazzjoni tkun persuna taxxabbli u li s-servizzi li għalihom il-VAT tħallset lil persuna oħra jkunu ntużaw għall-bżonnijiet tat-tranżazzjonijiet taxxabbli tagħha.

28.      F’dan ir-rigward, għandu jiġi ddeterminat min ipprovda lil min is-servizzi bi ħlas, u minn kien id-destinatarju tagħhom. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi dan, essenzjalment, permezz tat-tieni domanda, li tirrigwarda l-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva dwar il-VAT, moqri fid-dawl tal-Artikolu 28 tagħha. Għaldaqstant, għandha tingħata risposta għaliha fl-ewwel lok (ara taħt il-parti B). Dan għandu jippermetti, fl-istess ħin, li tingħata risposta għat-tielet domanda u li jiġi ddeterminat jekk is-sussidji mħallsa miċ-CFLA, li ġejjin minn riżorsi tal-FEŻR, jaqgħux ukoll fl-ammont taxxabbli tas-servizzi pprovduti fil-kuntest taż-żewġ proġetti li l-assoċjazzjoni ffatturat lid-destinatarju tas-servizz ta’ taħriġ (ara, f’dan ir-rigward, il-partijiet B.1.c u B.2.c.). Jekk l-assoċjazzjoni pprovdiet servizzi lil persuna oħra, dan kellu jseħħ fil-kuntest ta’ attività ekonomika (Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT) sabiex titqies bħala persuna taxxabbli (ara taħt il-parti C).

29.      F’dan ir-rigward, il-qorti tar-rinviju titlaq mill-premessa impliċita li s-servizzi ta’ taħriġ, jekk huma taxxabbli, huma suġġetti għat-taxxa wkoll u li l-eżenzjoni prevista fl-Artikolu 132(1)(i) tad-Direttiva dwar il-VAT (li tkopri wkoll it-taħriġ professjonali u t-taħriġ mill-ġdid) jew it-traspożizzjoni korrispondenti tagħha fid-dritt nazzjonali ma humiex rilevanti. Fin-nuqqas ta’ indikazzjonijiet fattwali, dan ma jistax jiġi evalwat f’dan il-każ. Huwa għalhekk ukoll fuq din il-premessa li l-analiżi tiegħi hija bbażata.

B.      Fuq id-determinazzjoni tal-fornitur u tad-destinatarju ta’ provvista ta’ servizzi u tal-ammont taxxabbli (it-tieni u t-tielet domanda)

30.      It-taxxa fuq il-valur miżjud għandha l-għan li tintaxxa, bħala taxxa ġenerali fuq il-konsum, il-kapaċità ta’ ħlas tal-konsumatur, li timmanifesta ruħha bin-nefqa ta’ assi sabiex jikseb vantaġġ konsumabbli (5). Għal din ir-raġuni, id-destinatarju tas-servizz irid ikun ibbenefika minn vantaġġ konsumabbli. L-istess japplika kemm għal provvista ta’ oġġett kif ukoll għal provvista ta’ servizzi fis-sens tal-Artikolu 2(1)(a) u (ċ) tad-Direttiva dwar il-VAT. Il-vantaġġ konsumabbli li jista’ jintuża f’dan il-każ jinsab fis-servizz ta’ taħriġ. It-taħriġ ma jikkostitwixxix provvista ta’ oġġett fis-sens tal-Artikolu 14 u, għalhekk, jikkostitwixxi provvista ta’ servizzi fis-sens tal-Artikolu 24(1) tad-Direttiva dwar il-VAT.

31.      Madankollu, għandu jiġi ddeterminat min ipprovda dan is-servizz (ta’ taħriġ), u lil min. Dan iqajjem il-kwistjoni dwar kif għandu jiġi ddeterminat il-fornitur u d-destinatarju tal-provvista meta diversi persuni jipparteċipaw fil-“provvista ta’ servizzi bi ħlas”, fis-sens tal-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva dwar il-VAT. F’dan ir-rigward, għandha ssir distinzjoni bejn iż-żewġ proġetti differenti (ITK u IŻMI).

1.      Relazzjonijiet bejn is-servizzi fil-qafas tal-proġett TIK

a)      Indizji dwar id-determinazzjoni tal-fornitur u tad-destinatarju tas-servizz

32.      Peress li l-VAT hija intiża sabiex tintaxxa l-ispiża ta’ oġġett ta’ konsum sostnuta mid-destinatarju tal-provvista, jista’, bħala prinċipju, jittieħed inkunsiderazzjoni dak li jkun ħallas is-servizz sabiex jiġi ddeterminat id-destinatarju tal-provvista. Fil-fatt, dan tal-aħħar għandu jbati l-ispejjeż korrispondenti, peress li s-servizz jikkostitwixxi għalih vantaġġ konsumabbli li rċieva. Bħala regola ġenerali, id-destinatarju tas-servizz jirriżulta mid-dispożizzjonijiet kuntrattwali.

33.      Għalhekk, il-Qorti tal-Ġustizzja indikat espliċitament li, sabiex jiġi identifikat id-destinatarju tas-servizz taxxabbli, għandu jiġi ddeterminat min huwa marbut b’relazzjoni ġuridika li fil-kuntest tagħha jiġu skambjati prestazzjonijiet reċiproċi (6). Tali relazzjoni ġuridika hija preżunta minnha meta tkun teżisti rabta diretta bejn il-provvista mogħtija u l-korrispettiv irċevut (7). F’dan ir-rigward, it-termini kuntrattwali rilevanti huma element li għandu jittieħed inkunsiderazzjoni, peress li s-sitwazzjoni kuntrattwali normalment tirrifletti r-realtà ekonomika u kummerċjali tat-tranżazzjonijiet (8).

34.      Madankollu, il-fluss tal-pagamenti huwa biss indizju. Fil-fatt, sabiex provvista ta’ servizzi titwettaq “bi ħlas”, fis-sens tad-Direttiva dwar il-VAT, ma huwiex neċessarju, kif jirriżulta wkoll mill-Artikolu 73 tagħha, li l-korrispettiv jiġi pprovdut direttament mid-destinatarju tas-servizz. Għall-kuntrarju, dan il-korrispettiv jista’ jitħallas ukoll minn terz (9). Konsegwentement, għalkemm l-apprendist ikun ħallas biss parzjalment is-servizz ta’ taħriġ u t-terz iħallas biss il-bqija, dan ma jeskludix l-ipoteżi ta’ servizz mogħti lill-apprendist.

35.      F’dan il-każ (fir-rigward tal-proġett TIK), l-apprendist l-ewwel ħallas il-kors kollu lill-assoċjazzjoni. Sussegwentement, iċ-CFLA ħallset għajnuna lill-assoċjazzjoni, li ħallsitha lura lill-apprendist. F’dan il-każ, huwa l-apprendist li huwa d-destinatarju tas-servizz. Barra minn hekk, l-assoċjazzjoni kkonkludiet kuntratt mal-fornitur tas-servizz ta’ taħriġ (min iħarreġ) u ħallsitu għas-servizz tiegħu. F’dan ir-rigward, l-assoċjazzjoni hija d-destinatarja ta’ dan is-servizz.

36.      Peress li, fil-qasam tal-VAT, l-impriża fornitriċi taġixxi bħala kollettur tat-taxxi f’isem l-Istat (10), għandu, bħala prinċipju, isir riferiment għall-persuna li tirċievi l-korrispettiv sabiex jiġi ddeterminat il-fornitur. Fil-fatt, hija biss din il-persuna li tista’ tħallas lill-Istat il-VAT li għaliha kien suġġett il-korrispettiv. Bħala regola ġenerali, dan jirriżulta wkoll mid-dispożizzjonijiet kuntrattwali. F’dan ir-rigward, f’dan il-każ jistgħu jiġu kkunsidrati wkoll żewġ fornituri. Minn naħa, min iħarreġ ikkonkluda kuntratt mal-assoċjazzjoni u rċieva mingħandha ħlas għall-provvista ta’ servizzi tiegħu. Min-naħa l-oħra, l-assoċjazzjoni kkonkludiet kuntratt mal-apprendist u rċeviet mingħand dan tal-aħħar ħlas għas-servizz ta’ taħriġ.

37.      Kuntrarjament għall-opinjoni espressa mill-amministrazzjoni fiskali, huwa irrilevanti li l-assoċjazzjoni ma pprovdietx hija stess il-provvista ta’ taħriġ, jiġifieri li hija ma pprovdietx il-provvista ta’ taħriġ permezz tal-persunal tagħha stess, iżda inkarigat terz indipendenti. L-użu ta’ sottokuntrattur huwa għal kollox normali fil-ħajja ekonomika u jagħti lok għal provvista mis-sottokuntrattur lill-entità kontraenti, li sussegwentement tittrasferixxiha lill-klijent tagħha bħala servizz tagħha stess. Dan huwa dak li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ppreċiżat (11).

38.      Dak li huwa importanti huwa li s-sottokuntrattur (f’dan il-każ, min iħarreġ) ma pprovdiex is-servizz ta’ taħriġ tiegħu lill-apprendist f’ismu iżda f’isem (u għal) ħaddieħor (jiġifieri f’isem l-assoċjazzjoni). Għalhekk jeżistu żewġ servizzi fil-kuntest tal-proġett TIK. Minn naħa, min iħarreġ jipprovdi servizz lill-assoċjazzjoni u, min-naħa l-oħra, l-assoċjazzjoni tipprovdi servizz lill-apprendist li jħallas dan is-servizz kollu kemm hu. L-ispejjeż amministrattivi addizzjonali miġbura mill-assoċjazzjoni huma l-“marġni ta’ profitt” tal-assoċjazzjoni f’dak li jirrigwarda l-provvista ta’ taħriġ mixtrija mingħand il-fornitur tas-servizz ta’ taħriġ.

b)      Distinzjoni minn kummissjoni għas-servizzi

39.      L-indizji ta’ hawn fuq dwar id-determinazzjoni tal-fornitur u tad-destinatarju tal-provvista huma dejjem rilevanti meta persuna taġixxi f’isimha (għall-benefiċċju tagħha stess). Jekk persuna taġixxi f’isem ħaddieħor (għall-benefiċċju ta’ ħaddieħor), dan ikun każ ta’ rappreżentanza fejn il-konsegwenzi legali jaffettwaw lill-prinċipal. Dan ikopri kemm rappreżentanza kuntrattwali permezz ta’ mandat kif ukoll l-użu ta’ sottokuntrattur li jaġixxi f’isem ħaddieħor. Għalhekk, hawnhekk (fil-proġett TIK), is-servizzi ta’ taħriġ ta’ min iħarreġ huma attribwiti lill-assoċjazzjoni.

40.      L-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT ma huwiex rilevanti fil-kuntest tal-proġett TIK, peress li l-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT jipprevedi li l-fornitur għandu jaġixxi f’ismu stess għall-benefiċċju ta’ ħaddieħor (12). Dan ma huwiex il-każ hawnhekk, peress li s-servizzi ta’ taħriġ huma pprovduti mill-assoċjazzjoni f’isimha u għall-benefiċċju tagħha stess. Hawnhekk ma narax prinċipal (mandant) li għalih jinxtraw jew jinbiegħu s-servizzi.

c)      Ammont tal-korrispettiv

41.      Id-determinazzjoni tal-ammont tal-korrispettiv tal-proġett TIK lanqas ma toħloq problema, peress li l-isforz tad-destinatarju tas-servizz ta’ taħriġ fil-konfront tal-assoċjazzjoni huwa stabbilit bl-istess mod bħall-isforz tal-assoċjazzjoni fir-rigward tal-fornitur ta’ dan is-servizz. L-għajnuna mħallsa a posteriori miċ-CFLA lill-assoċjazzjoni, li mbagħad titħallas lura lill-apprendist, ma tbiddilx l-ammont tal-korrispettiv taż-żewġ servizzi, iżda sempliċement tnaqqas il-piż ekonomiku fuq l-apprendisti. Għalhekk, il-ħlas u t-trasferiment tal-għajnuna taċ-CFLA lill-apprendist permezz tal-assoċjazzjoni ma għandhom l-ebda effett fuq id-dejn fiskali u d-dritt għal tnaqqis tal-assoċjazzjoni.

2.      Relazzjonijiet bejn is-servizzi fil-qafas tal-proġett IŻMI

a)      Indizji dwar id-determinazzjoni tal-fornitur u tad-destinatarju tas-servizz

42.      Id-determinazzjoni tal-fornitur u tad-destinatarju tas-servizz fil-proġett IŻMI hija ftit iktar ikkumplikata. F’dan il-każ, jeżisti kuntratt bejn l-assoċjazzjoni u min iħarreġ bl-għan li jiġu pprovduti servizzi ta’ taħriġ lil apprendisti, liema servizzi huma mħallsa mill-assoċjazzjoni. Barra minn hekk, hemm kuntratt tripartiku bejn l-assoċjazzjoni, min iħarreġ u l-apprendist, fejn l-apprendist jikkontribwixxi 30 % għall-ispejjeż. Madankollu, il-kontenut ta’ dan il-kuntratt ma huwiex ċar. Skont l-ispjegazzjoni tat-talba għal deċiżjoni preliminari, min iħarreġ ħareġ fattura ta’ iktar minn 30 % tal-ispiża tas-servizz tiegħu lill-apprendist. Min-naħa l-oħra, it-tielet domanda u l-ispjegazzjonijiet relatati magħha jindikaw li l-assoċjazzjoni ffatturat lill-apprendist 30 % tal-ispiża tas-servizz ta’ taħriġ, filwaqt li talbet id-dritt għal tnaqqis fuq il-fattura ta’ min iħarreġ (100 %). Għalhekk, ser nikkunsidra li min iħarreġ bagħat lill-assoċjazzjoni fattura għas-servizzi ta’ taħriġ (100 %), li l-assoċjazzjoni ħallset mill-fondi li rċeviet mill-apprendist (30 %) u miċ-CFLA (70 %).

43.      Id-differenza mis-sitwazzjoni tal-proġett TIK tinsab fil-fatt li l-assoċjazzjoni ma tistax tippreżenta ruħha lill-apprendist bħala fornitur tas-servizz ta’ taħriġ f’isimha, iżda biss bħala l-organizzatur tal-implimentazzjoni tal-proġett ta’ taħriġ. Għalhekk, huwa konċepibbli li l-assoċjazzjoni ma tipprovdix lill-apprendisti servizz ta’ taħriġ, iżda biss servizz ta’ mandat (organizzazzjoni ta’ taħriġ issussidjat), filwaqt li min iħarreġ jipprovdi lill-assoċjazzjoni is-servizz ta’ taħriġ. Iżda huwa wkoll konċepibbli li, b’mod simili għall-proġett TIK, min iħarreġ jipprovdi s-servizzi ta’ taħriġ lill-apprendisti f’isem l-assoċjazzjoni. F’dan il-każ, il-kunsiderazzjonijiet ta’ hawn fuq għandhom japplikaw mutatis mutandis. Fl-aħħar mill-aħħar, hija l-qorti tar-rinviju li għandha tevalwa l-aspetti konkreti tal-kuntratt.

44.      Jekk jitqies li dan huwa kuntratt li permezz tiegħu l-assoċjazzjoni sempliċement torganizza, f’isimha, it-taħriġ issussidjat, l-amministrazzjoni fiskali u l-qorti tar-rinviju ġustament jieħdu bħala punt ta’ tluq li l-assoċjazzjoni ma tipprovdix servizzi ta’ taħriġ, iżda servizz ta’ mandat. Madankollu, f’dan il-każ, l-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT jista’ jkollu effett fuq id-determinazzjoni tad-destinatarju tas-servizz u fuq il-kontenut tal-provvista.

b)      Fuq l-eżistenza ta’ tranżazzjoni li għaliha titħallas kummissjoni

45.      L-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT jippreċiża li “[f]ejn persuna taxxabbli li taġixxi f’isimha iżda għall-benefiċċju ta’ ħaddieħor tieħu parti fi provvista ta’ servizzi, hija għandha tiġi kkunsidrata li rċeviet u pprovdiet dawk is-servizzi hija stess”. Din il-leġiżlazzjoni tkopri kemm l-ipoteżi fejn l-aġent jixtri, f’ismu u għall-benefiċċju ta’ terz, provvista ta’ servizzi kif ukoll l-ipoteżi fejn ibigħ tali provvista ta’ servizzi.

46.      Dan it-trattament tat-tranżazzjoni ta’ kummissjoni fir-rigward tal-VAT huwa finzjoni ġuridika, kif ġustament tenfasizza l-Qorti tal-Ġustizzja f’ġurisprudenza stabbilita (13). Bis-saħħa ta’ din il-finzjoni, l-operatur ekonomiku li jinvolvi ruħu fi provvista ta’ servizzi u li jikkostitwixxi l-aġent huwa meqjus li, fl-ewwel lok, irċieva s-servizzi inkwistjoni mingħand l-operatur ekonomiku li f’ismu jkun qiegħed jaġixxi, li jikkostitwixxi l-prinċipal, qabel ma jipprovdi, sussegwentement, dawn is-servizzi lil klijent huwa stess (14).

47.      Konsegwentement, jekk l-assoċjazzjoni, bħala aġent, biegħet f’isimha, iżda għall-benefiċċju ta’ min iħarreġ, is-servizzi ta’ taħriġ lill-apprendist (fil-kuntest tal-hekk imsejħa kummissjoni meta jsir il-bejgħ), il-finzjoni tal-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT twassal sabiex l-assoċjazzjoni, minflok ma tagħti mandat lil min iħarreġ, tipprovdi lill-apprendisti servizzi ta’ taħriġ, jiġifieri dawk li tkun irċeviet minn qabel mingħand min iħarreġ. Għalhekk, id-direzzjoni u s-suġġett tal-provvista jinbidlu.

48.      Min-naħa l-oħra, jekk l-assoċjazzjoni, bħala aġent, kienet xtrat is-servizzi ta’ taħriġ f’isimha iżda għall-benefiċċju tal-apprendist (fil-kuntest tal-hekk imsejħa kummissjoni meta jsir ix-xiri), il-finzjoni tal-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT twassal sabiex tiġi ammessa, minflok mandat mogħti lill-apprendist, provvista li kienet ġiet irċevuta minn qabel minn min iħarreġ. Huwa biss is-suġġett tal-provvista li jinbidel hawnhekk.

49.      Fir-realtà, l-attività ta’ aġent tikkostitwixxi sempliċi servizz ta’ mandat li għalih jirċievi kummissjoni. Madankollu, għal raġunijiet marbuta mad-dritt tal-VAT, dan is-servizz ta’ mandat huwa kklassifikat mill-ġdid, b’tali mod li huwa ttrattat bħala s-servizz li għandu jiġi pprovdut (il-provvista prinċipali). Dan huwa essenzjali, b’mod partikolari fil-qasam tal-eżenzjonijiet fiskali (15); dawn tal-aħħar huma, għaldaqstant, estiżi għal servizz ta’ mandat tal-aġent li jitħallas kummissjoni. Bħala konklużjoni, din il-finzjoni tippermetti li tintlaħaq ugwaljanza bejn operazzjonijiet diretti u operazzjonijiet li titħallas kummissjoni għalihom.

50.      Madankollu, mill-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT jirriżulta li għandu jkun hemm mandat li permezz tiegħu l-aġent jintervjeni għall-benefiċċju tal-prinċipal fil-provvista ta’ servizzi (16). Għaldaqstant, għandu jkun hemm ftehim bejn l-aġent u l-prinċipal (17), li l-għan tiegħu jkun proprju li jingħata l-mandat ikkonċernat. Għaldaqstant, f’ċerti sistemi legali, il-prinċpal huwa wkoll magħruf bħala l-“kummissjonant”. Dan ma huwiex eskluż f’dan il-każ, peress li hija l-qorti tar-rinviju li għandha tikkonstata l-eżistenza ta’ tali kuntratt ta’ kummissjoni.

c)      Ammont tal-korrispettiv

51.      Min-naħa l-oħra, id-determinazzjoni tal-korrispettiv fil-kuntest tal-proġett IŻMI hija inqas problematika. Huwa minnu li l-apprendist isostni biss 30 % tal-ispejjeż sostnuti mill-assoċjazzjoni nnifisha għas-servizz ta’ taħriġ mixtri. Anki jekk l-assoċjazzjoni ħarġet biss fattura għal dawn it-30 % u ħallset il-VAT f’dan ir-rigward biss, l-Artikolu 73 tad-Direttiva dwar il-VAT jippreċiża li l-ammont taxxabbli jinkludi dak kollu li l-fornitur tas-servizzi jirċievi mingħand id-destinatarju (f’dan il-każ, mingħand l-apprendist fl-ammont ta’ 30 %) “jew minn parti terza”. Barra minn hekk, l-Artikolu 73 tad-Direttiva dwar il-VAT jippreċiża li dan japplika wkoll għas-sussidji marbuta direttament mal-prezz ta’ dawn it-tranżazzjonijiet.

52.      Għalkemm il-ħlas magħmul minn terzi (f’dan il-każ iċ-CFLA) jirrigwarda servizz konkret ipprovdut lil destinatarju konkret (f’dan il-każ, l-apprendist), dan l-ammont jaqa’ mingħajr dubju taħt l-ammont taxxabbli tas-servizz (18).

53.      Dan jidher li huwa l-każ f’din il-kawża, kif jindikaw il-Kummissjoni u l-Latvja b’mod konkordanti. L-għajnuna mħallsa miċ-CFLA lill-assoċjazzjoni, li tinżamm mill-assoċjazzjoni, meta u minħabba li hija pprovdiet servizz lill-apprendist, hija marbuta direttament ma’ servizz ta’ taħriġ konkret. Għalhekk, hija tagħmel parti mill-korrispettiv għas-servizz ipprovdut lill-apprendist u għalhekk taqa’ wkoll taħt l-ammont taxxabbli. Konsegwentement, f’dan il-każ (fil-kuntest tal-proġett IŻMI), dan il-ħlas jaffettwa wkoll id-dejn fiskali tal-assoċjazzjoni.

3.      Konklużjoni intermedja

54.      L-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva dwar il-VAT ma jeżiġix li l-fornitur jipprovdi s-servizz huwa stess. Il-fornitur jista’ juża wkoll parti terza indipendenti bħala sottokuntrattur li jipprovdi s-servizz f’ismu jew għalih. Jekk ikun hemm kuntratt li permezz tiegħu provvista ta’ servizzi tinxtara jew tinbiegħ f’isem il-fornitur, iżda għall-benefiċċju ta’ terz, għandu japplika l-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT. Dan ibiddel is-suġġett tal-provvista ta’ servizz u, fil-każ ta’ kummissjoni meta jsir il-bejgħ, ibiddel ukoll id-direzzjoni tal-provvista. F’dan ir-rigward, is-sussidji li fond iħallas lill-fornitur għal provvista ta’ servizzi konkreta huma, skont l-Artikolu 73 tad-Direttiva dwar il-VAT, inklużi fl-ammont taxxabbli bħala ħlas miksub mill-fornitur għal din il-provvista minn terz.

C.      Il-kunċett ta’ attività ekonomika fis-sens tal-Artikolu 9 tad-Direttiva dwar il-VAT (l-ewwel domanda)

55.      Sabiex l-assoċjazzjoni, li, bħala assoċjazzjoni mingħajr skop ta’ lukru ma tkunx tista’ tagħmel profitt, tiġi kkunsidrata bħala persuna taxxabbli, jeħtieġ li hija tkun eżerċitat attività ekonomika bis-servizz ta’ taħriġ tagħha fil-kuntest taż-żewġ proġetti. Huwa biss f’dan il-każ li hija jista’ jkollha d-dritt għal tnaqqis. Skont it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT, il-kunċett ta’ “attività ekonomika” ikopri l-attivitajiet kollha ta’ produtturi, negozjanti u fornituri tas-servizz li jinkludu xogħol fil-minjieri u attivitajiet agrikoli u dawk ta’ professjonijiet liberali jew simili.

56.      Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, din il-formulazzjoni turi l-portata tal-kamp ta’ applikazzjoni kopert mill-kunċett ta’ “attività ekonomika” kif ukoll in-natura oġġettiva ta’ dan il-kunċett, fis-sens li l-attività hija kkunsidrata fiha nnifisha, indipendentement mill-għanijiet jew mir-riżultati tagħha (19). Mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta wkoll li, sabiex jiġi ddeterminat jekk provvista ta’ servizzi titwettaqx b’korrispettiv, b’mod li jkollha tiġi kkwalifikata bħala attività ekonomika, għandhom jiġu analizzati l-kundizzjonijiet kollha li din titwettaq fihom (20).

57.      Dan huwa kkonfermat mill-formulazzjoni tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT. Huwa jiddefinixxi l-attività ekonomika li twassal sabiex persuna titqies bħala persuna taxxabbli filwaqt li jelenka diversi professjonijiet konkreti jew “ekwivalenti”, li l-attivitajiet tagħhom jitqiesu bħala attività ekonomika.

1.      Fuq l-approċċ tipoloġiku

58.      Fid-dawl tad-diffikultà ta’ definizzjoni preċiża ta’ attività ekonomika, wieħed jifhem għalfejn id-Direttiva dwar il-VAT tistrieħ fuq deskrizzjoni tal-attività ekonomika neċessarja permezz ta’ profili professjonali tipiċi (“produtturi, kummerċjanti jew persuni li jagħtu servizzi” u “attivitajiet fil-minjieri u fl-agrikoltura u attivitajiet fil-professjonijiet liberali jew simili”) sabiex tiddelimita l-kunċett ta’ persuna taxxabbli u l-attività ekonomika neċessarja għal dan il-għan.

59.      Tali deskrizzjoni tipoloġika hija iktar miftuħa, meta mqabbla ma’ kunċett astratt (21). L-affiljazzjoni ma’ tip ma għandhiex neċessarjament tiġi ddeterminata bi klassifikazzjoni loġika-astratta, iżda tista’ tiġi ddeterminata skont il-grad ta’ xebh mal-prototip (mudell). Dan it-tqabbil jeżiġi evalwazjoni tal-istampa sħiħa f’kull każ individwali, b’kunsiderazzjoni tal-perċezzjoni tal-pubbliku.

60.      Mill-ġurisprudenza preċedenti tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li jista’ jkun rilevanti, f’dan ir-rigward, jekk il-ħlas huwiex stabbilit skont kriterji li jiggarantixxu li dan huwa suffiċjenti sabiex ikopri l-ispejjeż operattivi tal-fornitur tas-servizz (22). L-istess japplika fir-rigward tal-ammont ta’ dħul u ta’ elementi oħra, bħan-numru ta’ klijenti (23). Madankollu, is-sempliċi fatt li kull provvista ta’ servizzi, ikkunsidrata individwalment, ma hijiex imħallsa skont livell li jikkorrispondi għall-ispejjeż li hija kkawżat ma huwiex biżżejjed sabiex juri li l-attività kollha kemm hi ma hijiex imħallsa skont kriterji li jiggarantixxu l-kopertura tal-ispejjeż operattivi tal-fornitur ta’ servizzi (24). Madankollu, l-eżistenza ta’ attività ekonomika hija kontradetta, b’mod partikolari, mill-fatt li l-kontribuzzjonijiet imħallsa mid-destinatarju tas-servizzi kkonċernati kienu intiżi li jkopru biss proporzjon żgħir tal-ispejjeż operattivi totali sostnuti mill-fornituri (25).

61.      Reċentement, il-Qorti tal-Ġustizzja żviluppat iktar dan l-approċċ tipoloġiku, pereżempju fis-sentenza tagħha dwar l-attività ekonomika ta’ bord ta’ sorveljanza. Din l-attività kienet is-suġġett ta’ risposta negattiva minħabba li, f’dan il-każ, is-sitwazzjoni ta’ membru tal-bord ta’ sorveljanza, bil-kontra ta’ dik ta’ persuna taxxabbli, hija kkaratterizzata mill-assenza ta’ kwalunkwe riskju ekonomiku li jirriżulta mill-attività eżerċitata. Għalhekk, dan il-bord ta’ sorveljanza, “b’mod differenti minn imprenditur, […] la jeżerċita influwenza sinjifikattiva fuq id-dħul tiegħu u lanqas fuq l-ispejjeż tiegħu” (26).

62.      Huwa ċar ħafna li dan l-approċċ ġie adottat reċentement fiż-żewġ sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina O. (C-612/21, EU:C:2023:279) u Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280). Fid-dawl tad-diffikultà li titfassal definizzjoni preċiża tal-attività ekonomika, għandhom jiġu analizzati ċ-ċirkustanzi kollha li fihom din titwettaq, u dan billi ssir evalwazzjoni każ b’każ, b’riferiment għal dak li huwa l-aġir tipiku ta’ imprenditur attiv fil-qasam ikkonċernat (27).

2.      Fuq l-assenza ta’ skop ta’ lukru

63.      Kif diġà indikajt preċedentement (28), dan l-approċċ jidhirli li huwa l-uniku approċċ li jista’ jintuża sabiex ikun jista’ jiġi deċiż, f’sitwazzjonijiet marġinali, jekk il-persuna kkonċernata twettaqx attività ekonomika jew le. Għaldaqstant, ma hemmx biss kriterju wieħed li huwa importanti għal dan l-approċċ, bħal pereżempju, nuqqas ta’ kopertura tal-ispejjeż jew attività għal żmien qasir, jew saħansitra ta’ darba. Huwa paċifiku li impriża li tbati telf għal diversi snin (kemm jekk għal raġunijiet strateġiċi jew minħabba ambjent ta’ suq sfavorevoli) tibqa’ persuna taxxabbli. L-istess għandu japplika għal impriża li, permezz ta’ operazzjoni waħda biss (l-hekk imsejħa kumpannija ta’ proġett) topera fis-settur tal-ekonomija u tikseb dħul mill-bejgħ sinjifikattiv.

64.      It-tul tal-attività huwa biss aspett wieħed fost ħafna oħrajn. L-istess jgħodd għan-nuqqas ta’ kopertura tal-ispejjeż fil-kalkolu tal-prezzijiet. Dan l-aħħar punt spiss jiġi injorat. Madankollu, mill-formulazzjoni stess tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT jirriżulta li skop ta’ lukru huwa irrilevanti. Fil-fatt, skont din id-dispożizzjoni, huwa kkunsidrat bħala persuna taxxabbli kull min jeżerċita, b’mod indipendenti, attività ekonomika, indipendentement mir-riżultat tagħha.

65.      Minn dan isegwi li l-fatt li, f’dan il-każ konkret, skont id-dritt nazzjonali dwar l-assoċjazzjonijiet għall-benesseri soċjali, l-assoċjazzjoni ma tistax tagħmel lukru, huwa totalment irrilevanti. Dan ma jeskludix l-eżerċizzju ta’ attività ekonomika. L-istess japplika għal attivitajiet oħra li jagħmlu telf, jew saħansitra għal attivitajiet li jwasslu għal żbilanċ fit-tul, kif huwa l-każ, preċiżament, ta’ organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ lukru.

66.      Dan huwa kkonfermat mid-dispożizzjonijiet magħquda tal-Artikolu 98(2) u tal-punt 15 tal-Anness III tad-Direttiva dwar il-VAT fil-verżjoni fis-seħħ fiż-żmien tal-fatti rilevanti (29) u fil-verżjoni attwalment fis-seħħ (30). Skont dawn id-dispożizzjonijiet, l-Istati Membri jistgħu jipprevedu rata ta’ taxxa mnaqqsa għall-provvista ta’ servizzi minn organizzazzjonijiet mingħajr skop ta’ lukru. Peress li l-assenza ta’ skop ta’ lukru huwa karatteristika essenzjali tan-natura ta’ organizzazzjoni ddedikata għall-benesseri soċjali, il-leġiżlatur jidher li jqis li tali organizzazzjonijiet jistgħu wkoll jeżerċitaw attività ekonomika. Kieku kien mod ieħor, ma kien ikun hemm ebda sens li tiġi prevista rata ta’ taxxa mnaqqsa għal dawn it-tranżazzjonijiet. Għalhekk, kif issostni l-Kummissjoni, l-assenza ta’ skop ta’ lukru – kif ukoll in-nuqqas ta’ kopertura tal-ispejjeż – ma teskludix fiha nnifisha li l-persuna kkonċernata tista’ teżerċita attività ekonomika u li għalhekk ikollha tiġi kkunsidrata bħala persuna taxxabbli.

3.      Fuq il-paragun tal-modalitajiet tat-twettiq tal-attività

67.      Issa, jekk ir-riżultat u l-għan ta’ attività ekonomika ma humiex determinanti, huwa l-mod kif titwettaq l-attività inkwistjoni li jikkostitwixxi l-kriterju determinanti. Fil-kuntest tal-evalwazzjoni komparattiva fil-kuntest ta’ approċċ tipoloġiku, huwa inqas importanti li jkun magħruf jekk humiex ipprattikati prezzijiet paragunabbli għal dawk ipprattikati għall-impriżi tipiċi, iżda huwa iktar importanti li jkun magħruf jekk l-attività (b’mod partikolari l-mod tat-twettiq tagħha) hijiex eżerċitata b’mod paragunabbli ma’ attività professjonali tipika li magħha hija tinsab f’kompetizzjoni f’dan ir-rigward. Il-metodu tal-iffissar tal-prezzijiet jagħti biss ftit indikazzjonijiet dwar dan is-suġġett u jista’ l-iktar l-iktar jiġi kkunsidrat bħala aspett wieħed fost oħrajn.

68.      Assoċjazzjoni li, darba fis-sena, torganizza fiera bil-kejkijiet imsajrin mill-membri tagħha ftit li xejn tista’ titqies bħala persuna taxxabbli għall-finijiet tal-VAT. Is-sitwazzjoni tkun differenti li kieku assoċjazzjoni jkollha l-forn tagħha stess u torganizza fiera tal-kejkijiet kull ġimgħa. Fil-fatt, f’dan l-aħħar każ, l-attività tal-assoċjazzjoni (bi skop ta’ lukru jew mingħajru) hija komparabbli ma’ dik ta’ bejjiegħ tal-kejkijiet normali.

69.      Issa, jekk wieħed jikkunsidra l-attività tal-assoċjazzjoni kollha kemm hi u jipparagunaha ma’ dik ta’ persuna taxxabbli tipika li tinsab f’sitwazzjoni komparabbli (f’dan il-każ impriża tipika li torganizza jew tipprovdi servizzi ta’ taħriġ), ikun hemm iktar punti komuni milli differenzi.

70.      Għalhekk, l-assoċjazzjoni qiegħda tiżviluppa attività (inizjattiva) xierqa biex twettaq il-proġetti ta’ taħriġ appoġġati miċ-CFLA. Hija tapplika biex tkun il-promotur tal-proġett, tirriċerka l-impriżi ta’ taħriġ korrispondenti li mingħandhom hija tixtri servizzi ta’ taħriġ u ssib l-apprendisti korrispondenti li jħallsu għal dawn is-servizzi (tal-inqas parzjalment). Il-kwistjoni dwar jekk dawn iħallsux il-prezz kollu jew jekk issibx “klijenti” oħra tiddependi mill-kwalità tat-taħriġ. Minn dan isegwi li l-assoċjazzjoni għandha ċertu riskju ekonomiku. Il-kalkolu tal-ispejjeż jidher ukoll li jqis kopertura ġenerali tal-ispejjeż, filwaqt li, fil-każ tal-proġett TIK, tinġabar ukoll tariffa amministrattiva addizzjonali. F’dan ir-rigward, il-fatt li din tidher li hija nieqsa fil-proġett KUK huwa irrilevanti, peress li, tal-inqas, l-ispejjeż tad-dħul huma ffinanzjati mill-ġdid b’100 %. Kif indikajt, kopertura effettiva tal-ispejjeż hija biss, fi kwalunkwe każ, indizju fost oħrajn fil-kuntest tal-evalwazzjoni globali.

71.      L-assoċjazzjoni tfittex b’mod attiv proġetti jew klijenti, kif ukoll sottokuntratturi, skont il-kriterji tagħha stess u jidher li għandha wkoll il-persunal tagħha stess (jew persunal ipprokurat mingħand partijiet terzi) għall-organizzazzjoni tal-proġetti tagħha. Minn barra, l-assoċjazzjoni tidher bħala l-fornitur ta’ servizzi ta’ taħriġ jew bħala d-destinatarja tagħhom. Dan isir b’mod sistematiku fis-suq u bi ħlas. B’hekk, l-assoċjazzjoni tikkompeti ma’ kwalunkwe fornitur ieħor ta’ servizzi ta’ taħriġ.

72.      Lanqas ma hemm inċertezza dwar il-finanzjament, anki jekk jiġu inklużi s-sussidji tal-FEŻR. Anki jekk 70 % jitħallsu mill-FEŻR jew miċ-CFLA, dan huwa stabbilit minn qabel, peress li dan l-ammont jiġi ttrasferit parzjalment lid-destinatarju biss wara li jiġi rċevut is-sussidju. Din is-sitwazzjoni ma hijiex għal kollox paragunabbli ma’ dik tal-komuni fil-kawżi Gmina L. u Gmina O. (31), kif tindika l-assoċjazzjoni fid-dettall fl-osservazzjonijiet tagħha. Kull persuna taxxabbli tipika tuża dan l-approċċ jew wieħed komparabbli, ħlief fl-assenza ta’ skop ta’ lukru. Madankollu, kif indikajt iktar ’il fuq (punti 63 et seq.), dan l-iskop ta’ lukru ma huwiex neċessarju fid-dritt tal-VAT. Il-fatt li l-fornitur jaġixxi bi skop ta’ lukru jew mingħajru ma għandu l-ebda effett fuq l-impożizzjoni tal-ispejjeż sostnuti mill-konsumatur finali. Skont approċċ tipoloġiku, l-assoċjazzjoni hawnhekk għandha titqies bħala persuna taxxabbli fis-sens tal-Artikolu 9 tad-Direttiva dwar il-VAT.

73.      L-oġġezzjoni tal-amministrazzjoni fiskali, ibbażata fuq id-dritt nazzjonali, li, skont id-digrieti nazzjonali, il-proġetti jistgħu jitwettqu biss minn awtorità ta’ ġestjoni diretta jew minn assoċjazzjoni, li teskludi kull attività ekonomika, ma tistax tbiddel din il-konklużjoni. Minn naħa, awtorità tista’ wkoll (speċifikament, l-entità rregolata mid-dritt pubbliku li minnha tagħmel parti l-awtorità) teżerċita attività ekonomika, kif jirriżulta mill-Artikolu 13 tad-Direttiva dwar il-VAT. Min-naħa l-oħra, id-dritt nazzjonali ma jistax jimponi meta assoċjazzjoni, li teżerċita attività ekonomika, għandha jew ma għandhiex titqies bħala persuna taxxabbli fis-sens tad-dritt tal-Unjoni. Dan jirriżulta, għall-kuntrarju, mid-Direttiva dwar il-VAT. Barra minn hekk, id-dritt nazzjonali jindika huwa stess li assoċjazzjoni mingħajr skop ta’ lukru tista’ wkoll teżerċita attività ekonomika. Fl-aħħar nett, bħala prinċipju, il-forma ġuridika tal-fornitur ma jistax ikollha effett fuq it-tassazzjoni tal-konsumatur. L-ispejjeż finanzjarji ta’ dan tal-aħħar, li għandhom jiġu imposti, huma kompletament indipendenti mill-forma ġuridika tal-fornitur.

4.      Konklużjoni intermedja

74.       It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT għandu, għaldaqstant, jiġi interpretat fis-sens li jeżiġi, fil-kuntest ta’ evalwazzjoni globali, paragun tal-attività konkreta ma’ dik ta’ persuna taxxabbli tipika tal-kategorija professjonali inkwistjoni (f’dan il-każ, fornitur ta’ servizzi ta’ taħriġ). Fid-dawl taċ-ċirkustanzi deskritti hawn fuq, f’dan il-każ ma hemm l-ebda dubju dwar l-eżistenza ta’ attività ekonomika indipendenti tal-assoċjazzjoni.

VI.    Konklużjoni

75.      Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għat-talba għal deċiżjoni preliminari tal-Administratīvā apgabaltiesa (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali, il-Latvja) kif ġej:

1)      It-tieni subparagrafu tal-Artikolu 9(1) tad-Direttiva dwar il-VAT għandu jiġi interpretat fis-sens li jeżiġi, fil-kuntest ta’ evalwazzjoni globali, paragun tal-attività konkreta ma’ dik ta’ persuna taxxabbli tipika tal-kategorija professjonali inkwistjoni (f’dan il-każ, fornitur ta’ servizzi ta’ taħriġ). Minħabba n-natura komparabbli tal-provvista ta’ servizzi ta’ taħriġ, fil-każ ineżami ma hemm l-ebda dubju dwar l-eżistenza ta’ attività ekonomika indipendenti.

2)      L-Artikolu 2(1)(ċ) tad-Direttiva dwar il-VAT ma jeżiġix li l-fornitur jipprovdi s-servizz huwa stess. Il-fornitur jista’ juża wkoll parti terza indipendenti bħala sottokuntrattur li jipprovdi s-servizz f’ismu jew għalih. Jekk ikun hemm kuntratt li permezz tiegħu provvista ta’ servizzi tinxtara jew tinbiegħ f’isem il-fornitur, iżda għall-benefiċċju ta’ terz, għandu japplika l-Artikolu 28 tad-Direttiva dwar il-VAT, li jbiddel is-suġġett tas-servizz ipprovdut mill-aġent u, fil-każ ta’ kummissjoni meta jsir il-bejgħ, id-direzzjoni ta’ din il-provvista.

3)      Is-sussidju mħallas minn fond lil ċerti fornituri għal provvista ta’ servizzi konkreta jaqa’ taħt l-ammont taxxabbli skont l-Artikolu 73 tad-Direttiva dwar il-VAT bħala ħlas imwettaq minn terz bħala korrispettiv għal din il-provvista ta’ servizzi.

1      Lingwa oriġinali: il-Ġermaniż.

2      Sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280, punt 43), u Gmina O. (C-612/21, EU:C:2023:279, punt 35).

3      Sentenza tal-21 ta’ Diċembru 2023, Administration de l’enregistrement, des domaines et de la TVA (VAT – Membru ta’ bord tad-diretturi) (C-288/22, EU:C:2023:1024, punti 50 u 52 et seq., fejn il-bord tad-diretturi finalment tqabbel ma’ impriża tipika li ġġorr riskju professjonali u li jkollha inizjattivi kummerċjali); dan jidher iktar biċ-ċar fis-sentenza tat-13 ta’ Ġunju 2019, IO (VAT – Attività ta’ membru tal-bord ta’ sorveljanza) (C-420/18, EU:C:2019:490, punt 42).

4      Direttiva tal-Kunsill tat-28 ta’ Novembru 2006 (ĠU 2006, L 347, p. 1, rettifika fil-ĠU 2007, L 335, p. 60), fil-verżjoni tagħha applikabbli għas-snin 2018 u 2019; f’dan ir-rigward, hija ġiet emendata l-aħħar bid-Direttiva tal-Kunsill 2019/475/UE tat-18 ta’ Frar 2019 (ĠU 2019, L 83, p. 42).

5      Ara, bħala eżempji, is-sentenzi tat-3 ta’ Mejju 2012, Lebara (C-520/10, EU:C:2012:264, punt 23); tal-11 ta’ Ottubru 2007, KÖGÁZ et (C-283/06 u C-312/06, EU:C:2007:598, punt 37 – “id-determinazzjoni ta’ l-ammont tagħha proporzjonalment għall-prezz mitlub mill-persuna suġġetta għat-taxxa bħala ħlas għall-beni jew għas-servizzi pprovduti minnha”); u tat-18 ta’ Diċembru 1997, Landboden-Agrardienste (C-384/95, EU:C:1997:627, punti 20 u 23 – “Hija biss in-natura tal-obbligu li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni, b’tali mod li, sabiex jaqa’ fis-sistema komuni tal-VAT, tali obbligu għandu jimplika konsum.”).

6      Sentenza tat-3 ta’ Mejju 2012, Lebara (C-520/10, EU:C:2012:264, punt 33). F’dan is-sens, ara wkoll is-sentenza tas-16 ta’ Settembru 2020, Valstybinė mokesčių inspekcija (Kuntratt ta’ attività komuni) (C-312/19, EU:C:2020:711, punti 40 et seq.).

7      Sentenzi tal-20 ta’ Jannar 2022, Apcoa Parking Danmark (C-90/20, EU:C:2022:37, punt 27); tas-16 ta’ Settembru 2021, Balgarska natsionalna televizia (C-21/20, EU:C:2021:743, punt 31); tal-20 ta’ Jannar 2021, Finanzamt Saarbrücken (C-288/19, EU:C:2021:32, punt 29); u tat-22 ta’ Novembru 2018, MEO – Serviços de Comunicações e Multimédia (C-295/17, EU:C:2018:942, punt 39).

8      Sentenza tat-18 ta’ Ġunju 2020, KrakVet Marek Batko (C-276/18, EU:C:2020:485, punt 66). Bl-istess mod, ara wkoll is-sentenza tal-20 ta’ Ġunju 2013, Newey (C-653/11, EU:C:2013:409, punt 43).

9      Sentenzi tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 40); tas-27 ta’ Marzu 2014, Le Rayon d’Or (C-151/13, EU:C:2014:185, punt 34); u tas-7 ta’ Ottubru 2010, Loyalty Management UK (C-53/09 u C-55/09, EU:C:2010:590, punt 56).

10      Kif iddeċidiet b’mod kostanti l-Qorti tal-Ġustizzja: sentenzi tal-11 ta’ Novembru 2021, ELVOSPOL (C-398/20, EU:C:2021:911, punt 31); tal-15 ta’ Ottubru 2020, E. (VAT - Tnaqqis tal-ammont taxxabbli tal-VAT) (C-335/19, EU:C:2020:829, punt 31); tat-8 ta’ Mejju 2019, A-PACK CZ (C-127/18, EU:C:2019:377, punt 22); tat-23 ta’ Novembru 2017, Di Maura (C-246/16, EU:C:2017:887, punt 23); tat-13 ta’ Marzu 2008, Securenta (C-437/06, EU:C:2008:166, punt 25); u tal-1 ta’ April 2004, Bockemühl (C-90/02, EU:C:2004:206, punt 39).

11      Sentenza tat-3 ta’ Mejju 2012, Lebara (C-520/10, EU:C:2012:264, punt 33). F’dan is-sens, ara wkoll is-sentenza tas-16 ta’ Settembru 2020, Valstybinė mokesčių inspekcija (Kuntratt ta’ attività komuni) (C-312/19, EU:C:2020:711, punti 34 et seq.). Id-distributur tal-iskedi tat-telefon jipprovdi servizz ta’ telekomunikazzjonijiet li jiġi pprovdut lilu minn qabel mill-impriża tat-telefonija (bħala sottokuntrattur). Ara wkoll is-sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280), punt 39, u Gmina O. (C-612/21, EU:C:2023:279, punt 31).

12      Ara, f’dan ir-rigward, il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja biss sa fejn hija diġà indirizzat l-Artikolu 28: sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280, punti 31 et seq.); tal-4 ta’ Mejju 2017, Il-Kummissjoni vs Il-Lussemburgu (C-274/15, EU:C:2017:333, punti 85 et seq.); u tal-14 ta’ Lulju 2011, Henfling, Davin, Tanghe (C-464/10, EU:C:2011:489, punti 34 et seq.).

13      Sentenzi tal-21 ta’ Jannar 2021, UCMR - ADA (C-501/19, EU:C:2021:50, punt 43); tat-12 ta’ Novembru 2020, ITH Comercial Timişoara (C-734/19, EU:C:2020:919, punti 49 u 50); tad-19 ta’ Diċembru 2019, Amărăşti Land Investment (C-707/18, EU:C:2019:1136, punti 37 u 38); tas-16 ta’ Settembru 2020, Valstybinė mokesčių inspekcija (Ftehim ta’ attività komuni) (C-312/19, EU:C:2020:711, punt 49); tal-4 ta’ Mejju 2017, Il-Kummissjoni vs Il-Lussemburgu (C-274/15, EU:C:2017:333, punti 85, 86 u 88); u tal-14 ta’ Lulju 2011, Henfling, Davin, Tanghe (C-464/10, EU:C:2011:489, punt 35).

14      Sentenzi tal-4 ta’ Mejju 2017, Il-Kummissjoni vs Il-Lussemburgu (C-274/15, EU:C:2017:333, punt 86), u tal-14 ta’ Lulju 2011, Henfling, Davin, Tanghe (C-464/10, EU:C:2011:489, punt 35).

15      Ara, espressament, is-sentenza tal-14 ta’ Lulju 2011, Henfling, Davin, Tanghe (C-464/10, EU:C:2011:489, punt 36).

16      Ara, pereżempju, is-sentenza tat-12 ta’ Novembru 2020, ITH Comercial Timişoara (C-734/19, EU:C:2020:919, punt 51).

17      Sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280, punt 32), u tat-12 ta’ Novembru 2020, ITH Comercial Timişoara (C-734/19, EU:C:2020:919, punt 52).

18      F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kkonstatat dan fis-sentenza tat-13 ta’ Ġunju 2002, Keeping Newcastle Warm (C-353/00, EU:C:2002:369, punti 23 et seq.).

19      Sentenza tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 47). Fl-istess sens, ara wkoll is-sentenzi tal-25 ta’ Frar 2021, Gmina Wrocław (Konverżjoni mid-dritt ta’ użufrutt) (C-604/19, EU:C:2021:132, punt 69), u tas-16 ta’ Settembru 2020, Valstybinė mokesčių inspekcija (Kuntratt ta’ attività komuni) (C-312/19, EU:C:2020:711, punt 39).

20      Sentenzi tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 48), u tat-12 ta’ Mejju 2016, Gemeente Borsele u Staatssecretaris van Financiën (C-520/14, EU:C:2016:334, punt 29). Fl-istess sens, ara wkoll is-sentenzi tad-19 ta’ Lulju 2012, Rēdlihs (C-263/11, EU:C:2012:497, punt 34), u tas-26 ta’ Settembru 1996, Enkler (C-230/94, EU:C:1996:352, punt 27).

21      Ara, f’dan is-sens, il-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Posnania Investment (C-36/16, EU:C:2017:134, punt 25).

22      Sentenza tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 49). Fl-istess sens, ara wkoll is-sentenza tat-22 ta’ Frar 2018, Nagyszénás Településszolgáltatási Nonprofit Kft. (C-182/17, EU:C:2018:91, punt 38 u l-ġurisprudenza ċċitata).

23      Sentenza tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 49). Fl-istess sens, ara wkoll is-sentenzi tat-12 ta’ Mejju 2016, Gemeente Borsele u Staatssecretaris van Financiën (C-520/14, EU:C:2016:334, punt 31); tad-19 ta’ Lulju 2012, Rēdlihs (C-263/11, EU:C:2012:497, punt 38); u tas-26 ta’ Settembru 1996, Enkler (C-230/94, EU:C:1996:352, punt 29).

24      Sentenza tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 51)

25      Sentenzi tat-12 ta’ Mejju 2016, Gemeente Borsele u Staatssecretaris van Financiën (C-520/14, EU:C:2016:334, punt 33), u tad-29 ta’ Ottubru 2009, Il-Kummissjoni vs Il-Finlandja (C-246/08, EU:C:2009:671, punt 50). Dan huwa wkoll dak li tenfasizza s-sentenza tal-15 ta’ April 2021, Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (C-846/19, EU:C:2021:277, punt 52).

26      Sentenza tat-13 ta’ Ġunju 2019, IO (VAT - Attività ta’ membru ta’ bord ta’ sorveljanza) (C-420/18, EU:C:2019:490, punt 42).

27      Sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280, punt 43), u Gmina O. (C-612/21, EU:C:2023:279, punt 35), li jirreferu għas-sentenza tat-12 ta’ Mejju 2016, Gemeente Borsele u Staatssecretaris van Financiën (C-520/14, EU:C:2016:334, punt 29).

28      Ara l‐konklużjonijiet tiegħi fil‐kawżi Administration de l’Enregistrement, des Domaines et de la TVA (VAT - Membru ta’ bord tad-diretturi) (C-288/22, EU:C:2023:590, punt 22); Gmina O. (C-612/21, EU:C:2022:874, punti 48 et seq.); Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (C-616/21, EU:C:2022:875, punti 63 et seq.); u Posnania Investment (C-36/16, EU:C:2017:134, punt 25).

29      Sal-emenda tiegħu f’April 2022, il-punt 15 tal-Anness III kien jaqra kif ġej: “il-provvista ta’ merkanzija u servizzi minn organizzazzjonijiet rikonoxxuti bħala devoti għall-benesseri soċjali mill-Istati Membri u impenjati fix-xogħol ta’ assistenza soċjali jew ta’ sigurtà soċjali, sakemm dawk it-transazzjonijiet mhumiex eżenti skond l-Artikoli 132, 135 u 136”.

30      Attwalment, il-punt 15 tal-Anness III jaqra kif ġej: “il-provvista ta’ merkanzija u servizzi minn organizzazzjonijiet impenjati f’xogħol ta’ assistenza soċjali jew ta’ sigurtà soċjali kif definit mill-Istati Membri u rikonoxxuti bħala ddedikati għall-benesseri soċjali mill-Istati Membri, sakemm dawk it-tranżazzjonijiet mhumiex eżentati skont l-Artikoli 132, 135 u 136”.

31      Sentenzi tat-30 ta’ Marzu 2023, Gmina L. (C-616/21, EU:C:2023:280), u Gmina O. (C-612/21, EU:C:2023:279).