Available languages

Taxonomy tags

Info

References in this case

Share

Highlight in text

Go

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

JULIANE KOKOTT

przedstawiona w dniu 17 marca 2016 r.(1)

Sprawa C-18/15

Brisal – Auto Estradas do Litoral SA,

KBC Finance Ireland

przeciwko

Fazenda Pública

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Supremo Tribunal Administrativo (naczelny sąd administracyjny, Portugalia)]

Przepisy podatkowe – Swoboda świadczenia usług (art. 49 WE) – Krajowy podatek dochodowy od osób prawnych – Przychody z odsetek – Ograniczony obowiązek podatkowy wierzycieli z tytułu odsetek niebędących rezydentami – Pobór podatku u źródła – Koszty uzyskania przychodu pozostające w bezpośrednim związku z opodatkowaną działalnością – Koszty finansowania – Koszty pośrednie działalności





I –    Wprowadzenie

1.        Do Trybunału po raz drugi trafia pytanie, czy portugalskie uregulowanie dotyczące podatku u źródła od odsetek jest zgodne ze swobodami podstawowymi. Od zagranicznych wierzycieli z tytułu odsetek podatek ten nie tylko jest pobierany u dłużnika odsetek jako podatek u źródła, lecz jest również obliczany inaczej niż ma to miejsce w wypadku krajowych wierzycieli z tytułu odsetek.

2.        Za pierwszym razem Trybunał w sprawie C-105/08 oddalił jeszcze skargę Komisji Europejskiej skierowaną przeciwko temu uregulowaniu, ponieważ Komisja nie wyjaśniła w sposób wystarczający, w jakim zakresie to szczególne uregulowanie rzeczywiście dyskryminuje nierezydentów(2). We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, który właśnie wpłynął do Trybunału, portugalskie uregulowanie jest ponownie przedmiotem oceny. Tym razem Trybunał – nieobciążony procesowymi zagadnieniami dotyczącymi ciężaru podnoszenia twierdzeń oraz ciężaru dowodu – będzie musiał rozstrzygnąć sprawę pod względem merytorycznym.

3.        Należy przy tym rozstrzygnąć, które aspekty systemu podatku u źródła dla nierezydentów mogą odbiegać od normalnego systemu opodatkowania obowiązującego dla rezydentów. Rozstrzygnięcie tej kwestii będzie miało w szczególności duże znaczenie dla konkurencji instytucji finansowych na rynku wewnętrznym.

II – Ramy prawne

A –    Prawo Unii

4.        W przedmiocie swobody świadczenia usług art. 49 akapit pierwszy WE (obecnie art. 56 akapit pierwszy TFUE) stanowi:

„W ramach poniższych postanowień ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii są zakazane w odniesieniu do obywateli państw członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie członkowskim innym niż państwo odbiorcy świadczenia”.

B –    Prawo krajowe

5.        W Portugalii podatek dochodowy od osób prawnych pobiera się od dochodów spółek na podstawie Código do Imposto sobre o Rendimento das Pessoas Coletivas (kodeksu podatku dochodowego od osób prawnych, zwanego dalej „CIRC”).

6.        Zgodnie z informacjami sądu odsyłającego portugalskie przepisy znajdujące zastosowanie w sprawie będącej przedmiotem postępowania głównego w latach 2005–2007 odpowiadają przepisom, które były przedmiotem skargi Komisji przeciwko Republice Portugalskiej w sprawie C-105/08. Jak wynika z wyroku Trybunału wydanego w tamtym postępowaniu(3), spółki niebędące rezydentami na terytorium portugalskim były objęte podatkiem dochodowym od osób prawnych jedynie od przychodów uzyskanych w Portugalii (ograniczony obowiązek podatkowy). Do takich przychodów zaliczało się też płatności odsetek przez dłużników będących rezydentami na terytorium Portugali.

7.        Zgodnie z art. 80 ust. 2 lit. c) CIRC takie przychody były opodatkowane stawką 20% lub stawką wynikającą z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą z państwem siedziby spółki podlegającej ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. W związku z tym w niniejszej sprawie stawka podatku wynosiła najwyraźniej 15%. Odliczenie kosztów uzyskania przychodów nie było możliwe. Podatek był pobierany w ten sposób, że dłużnik z tytułu odsetek zatrzymywał odpowiednią cześć należnych odsetek i odprowadzał je na rzecz portugalskiej administracji podatkowej (pobór podatku o źródła).

8.        Natomiast zgodnie z art. 80 ust. 1 CIRC wszystkie opodatkowane przychody spółek będących rezydentami na terytorium Portugalii były objęte – po odliczeniu kosztów uzyskania przychodów – podatkiem dochodowym od osób prawnych, którego stawka wynosiła 25% (nieograniczony obowiązek podatkowy).

III – Postępowanie główne

9.        Przedmiotem postępowania głównego jest pobór portugalskiego podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie portugalskich przychodów z tytułu odsetek przypadających instytucji finansowej z siedzibą w Irlandii.

10.      Portugalska spółka Brisal – Auto Estradas do Litoral SA (zwana dalej „Brisalem”) oraz irlandzki bank KBC Finance Ireland (zwany dalej „KBC”) były stronami umowy o finansowanie (zwanej dalej „pożyczką”). W ramach tej umowy Brisal był zobowiązany do zapłaty odsetek na rzecz KBC w określonych miesiącach w latach 2005–2007 w łącznej wysokości 350 806 EUR. Od tych płatności Brisal zatrzymał łącznie kwotę 59 386 EUR i odprowadził ją za KBC w drodze poboru podatku u źródła do portugalskiej administracji podatkowej.

11.      Zarówno Brisal, jak i KBC wniosły skargę przeciwko obowiązkowi zatrzymania części odsetek w celu zapłaty portugalskiego podatku dochodowego od osób prawnych, ponieważ dyskryminuje to w sposób naruszający prawo Unii instytucje finansowe niebędące rezydentami w stosunku do instytucji finansowych będących rezydentami. KBC żąda w szczególności podatkowego uwzględnienia swoich kosztów związanych z refinansowaniem pożyczki.

IV – Postępowanie przed Trybunałem

12.      Supremo Tribunal Administrativo (naczelny sąd administracyjny, Portugalia), przed którym zawisł w międzyczasie spór prawny, przedłożył Trybunałowi w dniu 19 stycznia 2015 r., na podstawie art. 267 TFUE, następujące pytania:

„1)      Czy art. 56 TFUE stoi na przeszkodzie krajowemu przepisowi podatkowemu, zgodnie z którym instytucje finansowe niebędące rezydentami na terytorium portugalskim podlegają opodatkowaniu od przychodów z odsetek uzyskanych na tym terytorium w drodze poboru u źródła podatku o stawce ostatecznej wynoszącej 20% (lub stawce niższej w przypadku istnienia umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania) stosowanej do przychodu brutto, bez możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu bezpośrednio związanych z wykonywaną działalnością finansową, podczas gdy odsetki uzyskane przez instytucje finansowe będące rezydentami są wliczane do całkowitego przychodu podlegającego opodatkowaniu, przy czym przy obliczaniu dochodu dla celów opodatkowania podatkiem od osób prawnych odliczane są koszty związane z prowadzoną działalnością, w związku z czym stosowana jest ogólna stawka podatkowa wynosząca 25% do przychodów z odsetek netto?

2)      Czy art. 56 TFUE będzie stał na przeszkodzie temu uregulowaniu również w wypadku, gdy zostanie stwierdzone, że podstawa opodatkowania instytucji finansowych będących rezydentami jest lub może być objęta, po odliczeniu kosztów finansowania związanych z przychodami z odsetek lub kosztów mających bezpośredni ekonomiczny związek z takimi przychodami, podatkiem wyższym niż ten, który jest pobierany u źródła w przypadku instytucji finansowych niebędących rezydentami od przychodów brutto?

3)      Czy w tym zakresie koszty finansowania związane z udzielonymi pożyczkami lub koszty wykazujące bezpośredni związek ekonomiczny z przychodami z odsetek mogą zostać wykazane za pomocą danych EURIBOR (»Euro Interbank Offered Rate«) i LIBOR (»London Interbank Offered Rate«), które odzwierciedlają średnie stopy procentowe stosowane w finansowaniu międzybankowym, z którego korzystają banki w ramach prowadzenia swojej działalności?”.

13.      W postępowaniu przed Trybunałem uwagi na piśmie przedstawiły strony skarżące w postępowaniu głównym, Królestwo Belgii, Królestwo Danii, Republika Portugalska oraz Komisja. W rozprawie w dniu 13 stycznia 2016 r. uczestniczyły jedynie Królestwo Belgii, Republika Portugalska oraz Komisja.

V –    Ocena prawna

14.      Poprzez te trzy pytania, które będę badała łącznie, sąd krajowy zmierza zasadniczo do ustalenia, czy uregulowanie dotyczące poboru podatku od płatności odsetek na rzecz zagranicznych wierzycieli, takie jak to, które określa przedmiot sporu w postępowaniu głównym, jest zgodne ze swobodą świadczenia usług.

15.      Ze względu na to, że w sporze prawnym będącym przedmiotem postępowania głównego znaczenie ma stan prawny z lat 2005–2007, konieczna jest wykładnia art. 49 WE, a nie – tak jak wskazano to w pytaniach prejudycjalnych – art. 56 TFUE.

16.      W art. 49 akapit pierwszy WE zakazuje się ograniczeń w swobodnym świadczeniu usług na korzyść obywateli państw członkowskich, jeżeli podmiot świadczący usługę i podmiot odbierający usługę są rezydentami różnych państw członkowskich. Zasada ta obowiązuje zgodnie z art. 55 WE w związku z art. 48 WE także w stosunku do usług świadczonych przez spółki. Ponadto wyjaśniłam już dokładniej w innym miejscu, że swoboda świadczenia usług jest swobodą podstawową, którą należy stosować w występującej w niniejszej sprawie sytuacji pożyczki transgranicznej(4).

17.      Za ograniczenia swobody świadczenia usług należy uznać wszelkie środki, które zakazują korzystania z tej swobody lub ograniczają lub zmniejszają atrakcyjność korzystania z niej(5). Ograniczenie swobody świadczenia usług usługodawcy (w niniejszej sprawie KBC) należy przyjąć w szczególności wtedy, gdy uregulowanie krajowe czyni świadczenie usług między państwami członkowskimi trudniejszym niż świadczenie usług wyłącznie wewnątrz jednego państwa członkowskiego(6). Poza tym odbiorca usługi (w niniejszej sprawie Brisal) może również skorzystać ze swobody świadczenia usług(7).

18.      Utrudnienie w świadczeniu usług transgranicznych w niniejszej sprawie może wynikać z okoliczności, że KBC, z siedzibą w Irlandii, jest poddane w Portugali dyskryminującemu – w porównaniu do krajowych oferentów pożyczek – opodatkowaniu przychodów z odsetek, ponieważ objęte jest obliczanemu w szczególny sposób podatkowi pobieranemu u źródła.

19.      Należy przy tym rozróżnić, a także odrębnie ocenić dwa różne aspekty szczególnego uregulowania obowiązującego dla wierzycieli niebędących rezydentami w porównaniu do opodatkowania przychodów z odsetek w wypadku wierzycieli będących rezydentami: z jednej strony zróżnicowanie technik poboru podatku (w tej kwestii pkt A poniżej), z drugiej strony odmienny sposób obliczania wysokości ustalonego podatku (w tej kwestii pkt B poniżej).

A –    W przedmiocie naruszenia poprzez technikę poboru podatku

20.      Na początku pojawia się zatem pytanie, czy niekorzystne skutki, które powstają dla Brisalu i KBC w wyniku zastosowania techniki poboru podatku u źródła, powodują naruszenie swobody świadczenia usług. Dla usługobiorców procedura taka prowadzi bowiem do powstania – w porównaniu do zaciągnięcia pożyczki u krajowych wierzycieli z tytułu odsetek, którzy samodzielnie opodatkowują przychody z tytułu odsetek – przynajmniej dodatkowego obciążenia administracyjnego, co obciąża jednocześnie także działalność usługodawcy(8).

21.      Zagadnienie to zostało wyjaśnione przez orzecznictwo(9).

22.      Trybunał stwierdził już wielokrotnie, że szczególna metoda poboru podatku u źródła stosowana wobec usługodawców niebędących rezydentami nie narusza co do zasady swobody świadczenia usług. Ograniczenie swobody świadczenia usług związane z tą metodą poboru jest bowiem uzasadnione koniecznością zapewnienia skutecznego poboru podatku(10). W wyroku Truck Center Trybunał uzasadnił ten sam wniosek w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości w ten sposób, że ograniczenie swobody podstawowej nie występuje już z tego powodu, iż sytuacje, w których znajdują się podatnicy będący rezydentami i nierezydentami, nie są pod tym względem obiektywnie porównywalne(11).

23.      W niniejszej sprawie nie można stwierdzić występowania szczególnych okoliczności, które wymagałyby odstąpienia od stanowiska tego orzecznictwa. Portugalskie uregulowanie będące przedmiotem sporu w postępowaniu głównym nie narusza zatem swobody świadczenia usług w odniesieniu do szczególnego mechanizmu poboru znajdującego zastosowanie wobec wierzycieli z tytułu odsetek, którzy nie są rezydentami.

B –    W przedmiocie naruszenia poprzez sposób obliczenia podatku

24.      Niekorzystne skutki wynikające z metody poboru należy odgraniczyć od zagadnienia, czy zróżnicowany sposób obliczania podatku od przychodów z odsetek dla rezydentów i nierezydentów stanowi naruszenie swobody świadczenia usług(12).

25.      Podczas gdy przychody z tytułu odsetek dla podatników będących rezydentami były opodatkowane w Portugali w latach 2005–2007 stawką wynoszącą 25% w ramach ustalania ich łącznego dochodu po odliczeniu kosztów uzyskania przychodu, przychody z tytułu odsetek podatników niebędących rezydentami były opodatkowane stawką sięgającą 20%, jednakże bez możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodu.

1.      Odliczenie kosztów uzyskania przychodu

26.      Naruszenie swobody świadczenia usług mogłoby w pierwszej kolejności wynikać z okoliczności, że portugalskie uregulowanie nie zezwala w ramach obliczania podatku wierzycielom z tytułu odsetek niebędącym rezydentami na jakiekolwiek odliczenie kosztów uzyskania przychodów. Z tego też powodu KBC nie może uwzględnić kosztów finansowania, które podobno powstały u tej spółki w związku z udostępnieniem pożyczki na rzecz Brisalu.

27.      Faktycznie, zgodnie z utrwalonym od wyroku Gerritse orzecznictwem Trybunału co do zasady naruszenie swobody świadczenia usług występuje, gdy odmawia się podatnikowi-nierezydentowi (objętemu ograniczonym obowiązkiem podatkowym), w przeciwieństwie do podatnika-rezydenta (objętego nieograniczonym obowiązkiem podatkowym), odliczenia kosztów związanych bezpośrednio z opodatkowaną działalnością(13).

28.      Zgodnie z orzecznictwem koszty pozostają w bezpośrednim związku z opodatkowaną działalnością, gdy są spowodowane przez tę działalność, a tym samym konieczne dla jej wykonywania(14). Bez znaczenia jest kwestia, gdzie i kiedy dokonano nakładów(15).

29.      W niniejszej sprawie jest sporne, czy pomiędzy kosztami finansowania KBC a udostępnieniem pożyczki na rzecz Brisalu można stwierdzić występowanie bezpośredniego związku w rozumieniu orzecznictwa. Dlatego też należy na początku wyjaśnić, czy same koszty finansowania w ogóle mogą pozostawać w bezpośrednim związku z opodatkowaną działalnością [w tej kwestii pkt a) poniżej].

30.      Jednakże nawet w sytuacji, gdy byłoby to zasadniczo możliwe, w niniejszej sprawie należy uwzględnić tę okoliczność szczególną, że KBC nie sfinansowało pożyczki na rzecz Brisalu w ten sposób – tak jak funkcjonuje to widocznie zwyczajowo w działalności bankowej – że samo zaciągnęło w tym celu pożyczkę w odpowiedniej wysokości (tzw. koszty bezpośrednie). Przeciwnie, koszty finansowania powstają w KBC dlatego, że cała działalność tego banku jest obciążona kosztami finansowania. Dlatego też KBC chce uwzględnić jako koszty uzyskania przychodu część kosztów finansowania, które w ogóle powstają w związku z działalnością tego banku (tzw. koszty pośrednie). W tym kontekście pojawia się dalej idące pytanie, czy koszty finansowania muszą zostać uwzględnione jedynie jako koszty bezpośrednie, czy też w wysokości pewnego udziału w kosztach pośrednich podatnika [w tej kwestii pkt b) poniżej].

a)      Generalne wyłączenie kosztów finansowania?

31.      Na wstępie należy wyjaśnić, czy koszty finansowania działalności podlegającej opodatkowaniu mogą w ogóle wykazywać z nią bezpośredni związek.

32.      Trybunał zaprzeczył bowiem ostatnio w wyroku Miljoen istnieniu bezpośredniego związku pomiędzy kosztami finansowania związanymi z nabyciem udziału kapitałowego a uzyskaniem dywidendy z tego udziału, gdyż koszty finansowania odnoszą się jedynie do posiadania udziału jako takiego(16). Ta ocena mogłaby zostać także przeniesiona na niniejszy wypadek, dotyczący kosztów finansowania pożyczki i wynikających z niej odsetek.

33.      Jednakże przeczy temu okoliczność, że zgodnie z ogólną definicją wypracowaną przez orzecznictwo każdy koszt konieczny do wykonywania opodatkowanej działalności pozostaje z nią w bezpośrednim związku(17). Tak więc pojęcie bezpośredniego związku nie powinno być rozumiane wąsko(18). Dlatego też związek ten występuje również co do zasady w wypadku kosztów finansowania, które są konieczne do wykonywania działalności.

34.      Potwierdza to orzecznictwo Trybunału w sprawie rent płaconych na rzecz byłych właścicieli z tytułu nabycia udziałów kapitałowych lub nieruchomości. Trybunał dostrzegał w takich wypadkach co do zasady bezpośredni związek pomiędzy płaconą rentą a przychodami uzyskiwanymi z udziału lub nieruchomości(19). Tego rodzaju renty nie są jednakże niczym innym niż kosztami nabycia lub finansowania udziału lub nieruchomości. Ponadto Trybunał w dalszym orzeczeniu w podobny sposób dostrzegł bezpośredni związek pomiędzy kosztami nabycia udziału kapitałowego a przychodem z tytułu wykupu udziału, który został w danym państwie członkowskim opodatkowany jako dywidenda(20).

35.      W tym kontekście nie można rozumieć wyroku Miljoen w ten sposób, że generalnie wykluczone jest istnienie związku pomiędzy kosztami poniesionymi na sfinansowanie źródła przychodu a przychodami uzyskanymi z tego źródła. W każdym razie nie można przenieść wywodów dotyczących przychodów z udziału kapitałowego zawartych w tym wyroku na niniejszy wypadek przychodów z tytułu pożyczki, gdyż Trybunał dostrzega – co wynika też z orzecznictwa dotyczącego podatku VAT – pomiędzy dywidendami a pożyczkami różnicę dotyczącą ich charakteru. Za przychody z działalności gospodarczej Trybunał uznaje bowiem jedynie odsetki, podczas gdy dywidendy są tylko skutkiem posiadania udziałów(21).

36.      Tak więc koszty finansowania udzielenia pożyczki mogą co do zasady stanowić wydatki, które pozostają – w rozumieniu orzecznictwa – w bezpośrednim związku z tą działalnością.

b)      Jedynie koszty bezpośrednie czy też koszty pośrednie?

37.      Następnie pojawia się jednak pytanie, czy w bezpośrednim związku z udzieleniem pożyczki pozostają jedynie takie koszty finansowania, które stanowią koszty bezpośrednie, czy też i takie, które mogą zostać przyporządkowane do pożyczki jako udział w kosztach finansowania całego przedsiębiorstwa (koszty pośrednie).

38.      W postępowaniu przed Trybunałem Królestwo Belgii oraz Republika Portugalska przedstawiały w tym zakresie stanowisko, że w działalności bankowej koszty finansowania nie mogą zostać przyporządkowane bezpośrednio do określonej pożyczki i dlatego też zgodnie z orzecznictwem nie muszą być uwzględniane jako koszty uzyskania przychodu.

39.      Nasze orzecznictwo nie wyklucza jednak w żaden sposób, że także udział w kosztach pośrednich działalności podmiotu objętego ograniczonym obowiązkiem podatkowym może pozostawać w bezpośrednim związku z jego działalnością opodatkowaną w państwie źródła. Wynika to też z okoliczności, że Trybunał w wyroku Centro Equestre da Leziria Grande nie przekazał ówczesnemu sądowi odsyłającemu żadnej uwagi, że przedstawione w postępowaniu głównym koszty pośrednie działalności nie mogą pozostawać w bezpośrednim związku z tą działalnością(22).

40.      Jedynie w drodze uwzględnienia także udziału kosztów pośrednich, który należy przyporządkować opodatkowanej działalności, można bowiem osiągnąć równe traktowanie podatników będących rezydentami i podatników niebędących rezydentami w odniesieniu do kosztów uzyskania przychodów, a tym samym osiągnąć w przybliżeniu równe warunki konkurencji.

41.      Koszty pośrednie nie są też identyczne z „osobistą sytuacją” podatnika, która zgodnie z orzecznictwem powinna być uwzględniana co do zasady wyłącznie przez państwo siedziby, a nie przez państwo źródła(23). Wydatkami wynikającymi z osobistej sytuacji podatnika są bowiem tylko takie koszty, które są związane z prywatną sytuacją podatnika, a nie z opodatkowaną działalnością(24). Dotyczy to w szczególności podatkowego uwzględnienia jego sytuacji rodzinnej(25) oraz pozostałych wydatków na jego życie prywatne(26). Jest już wątpliwe, czy to orzecznictwo wypracowane dla osób fizycznych w ogóle znajduje zastosowanie w odniesieniu do spółek, gdyż spółki być może w ogóle nie znajdują się w „osobistej sytuacji”. W każdym jednak razie ogólne koszty działalności gospodarczej spółki nie są równoznaczne z wydatkami na życie prywatne podatnika, które ze swej strony w żadnym stopniu nie służą osiągnięciu przychodów.

42.      Poza tym, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w zakresie podatku VAT, także koszty pośrednie mogą mieć bezpośredni związek z opodatkowaną działalnością. W tej dziedzinie prawa uprawnienie do odliczenia podatku naliczonego zależy, zgodnie z uregulowaniem zawartym w art. 168 dyrektywy 2006/112/WE(27), od przyporządkowania wydatków do opodatkowanych transakcji. Trybunał akceptuje tutaj nie tylko „bezpośredni i ścisły związek” kosztów bezpośrednich z opodatkowanymi transakcjami, lecz także związek, jaki występuje w wypadku kosztów pośrednich związanych z całością działalności gospodarczej podatnika(28).

c)      Wniosek częściowy

43.      Tak więc uregulowanie takie jak to występujące w niniejszej sprawie, które w ramach opodatkowania działalności podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym nie zezwala im na odliczanie kosztów finansowania, które można bezpośrednio przyporządkować do opodatkowanej działalności jako udział w kosztach pośrednich danego podatnika, narusza co do zasady swobodę świadczenia usług.

44.      Kwestia tego, w jakim stopniu w niniejszej sprawie koszty pośrednie dadzą się bezpośrednio przyporządkować do opodatkowanej działalności, jest poza tym zagadnieniem dotyczącym okoliczności faktycznych i powinna zostać wyjaśniona przez sąd odsyłający(29). W tym celu sąd ów powinien jednak co do zasady – podobnie jak w przypadku podatników będących rezydentami – uwzględnić koszty, które rzeczywiście powstały. Użycie średnich stawek procentowych stosowanych w ramach finansowania międzybankowego – co sąd odsyłający rozważał w ramach trzeciego pytania prejudycjalnego – nie wchodzi, przynajmniej w niniejszej sprawie, w rachubę, gdyż jak Brisal i KBC zgodnie wskazywały w postępowaniu przed Trybunałem, działalność KBC jest finansowana nie tylko przez inne banki, lecz także przez wkłady klientów tego banku.

2.      Kompensacja przez niższą stawkę podatkową?

45.      Jeżeli więc w niniejszej sprawie brak możliwości odliczenia wszelkich kosztów uzyskania przychodu należy ocenić co do zasady jako naruszenie swobody świadczenia usług, pojawia się w dalszej kolejności zagadnienie, czy ten niekorzystny skutek może zostać skompensowany przez niższą stawkę podatkową dla podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym (w niniejszej sprawie 15%) w porównaniu do stawki obowiązującej dla podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym (25%).

46.      Jak się wydaje, przemawia za tym w szczególności uzasadnienie wydanego w ostatnim czasie wyroku Hirvonen. W wyroku tym Trybunał wywiódł mutatis mutandis, odnosząc się do wyroku Gerritse, że opodatkowanie przychodów brutto podatnika objętego ograniczonym obowiązkiem podatkowym jest zgodne z prawem Unii, jeżeli w konsekwencji nie jest wyższe, niż wynosiłoby opodatkowanie przychodów netto stawką podatkową obwiązującą dla podatników podlegających nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu(30). Zgodnie z tym decydujące znaczenie dla kwestii, czy należy stwierdzić naruszenie swobody podstawowej, zdaje się mieć wyłącznie ostateczna wielkość obciążenia podatkowego. Wyłączenie odliczenia kosztów uzyskania przychodów mogłoby zostać zatem zrekompensowane przez niższą w porównaniu stawkę podatkową. Dla podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym koszty uzyskania przychodów zostałyby w pewnym sensie uwzględnione ryczałtowo, poprzez opust w stosunku do stawki podatkowej obowiązującej dla podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym(31).

47.      Należy jednak odrzucić taką interpretację wywodów zawartych w wyroku Hirvonen, gdyż nie jest ona zgodna z pozostałym orzecznictwem Trybunału, a Trybunał w tym wyroku w sposób rozpoznawalny nie zamierzał zrezygnować z tej linii orzeczniczej.

48.      Komisja słusznie wskazała, że w stosunku do podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym Trybunał w wyroku Gerritse wyraźnie odróżniał z jednej strony zgłoszenie kosztów uzyskania przychodu, a z drugiej strony wysokość stawki taryfowej. Odmowa odliczenia kosztów uzyskania przychodu związanych bezpośrednio z opodatkowaną działalnością podatnika objętego ograniczonym obowiązkiem podatkowym narusza już jako taka swobodę świadczenia usług. Jedynie odpowiedź na dodatkowe pytanie, czy stwierdzenie to dotyczy też wysokości stawki podatkowej, ma zależeć zgodnie z wyrokiem Gerrits od tego, czy obciążenie podatkowe podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym liniową stawką podatkową jest wyższe niż obciążenie podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, wobec których stosowano progresywną taryfę podatkową, po uwzględnieniu kwoty podstawowej wolnej od podatku(32).

49.      Owo dodatkowe pytanie dotyczące zgodności taryfy podatkowej ze swobodą świadczenia usług nie ma w niniejszym postępowaniu żadnego znaczenia, ponieważ podatnicy objęci zarówno nieograniczonym, jak i ograniczonym obowiązkiem podatkowym podlegają stałej stawce podatkowej bez kwoty wolnej, a stawka podatku dla podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym leży poniżej stawki obowiązującej dla podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym. W kontekście wyroku Gerritse okoliczność ta jest jednak bez znaczenia dla stwierdzenia naruszenia swobody świadczenia usług w wyniku odmowy odliczenia kosztów uzyskania przychodów związanych bezpośrednio z opodatkowaną działalnością.

50.      Taką ocenę wyroku Gerritse oraz późniejszego orzecznictwa podziela nie tylko wielu rzeczników generalnych(33). Jest ona też zgodna z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, zgodnie z którym sprzeczne ze swobodą podstawową niekorzystne traktowanie pod względem podatkowym nie może być uzasadnione istnieniem innych korzyści podatkowych(34).

51.      Poza tym należy podkreślić, że odmowa odliczenia kosztów uzyskania przychodu nigdy nie może zostać skompensowana przez niższą stawkę podatku w wypadkach, w których koszty przekraczają przychody z opodatkowanej działalności. W wypadku gdy wysokość kosztów związanych bezpośrednio z działalnością prowadzi ostatecznie do straty, podatnik objęty ograniczonym obowiązkiem podatkowym jest bowiem dyskryminowany niezależnie od wysokości stawki podatku, ponieważ w takiej sytuacji płaci podatek na podstawie przychodów brutto, podczas gdy podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym w takiej samej sytuacji w wypadku straty – z uwagi na brak dodatniej podstawy do opodatkowania – nie płaciłby żadnego podatku.

52.      Co prawda w międzyczasie w orzecznictwie Trybunału uznano także, że w zakresie podatków państwa członkowskie są uprawnione do przyjęcia uregulowań o charakterze ryczałtowym, nawet jeżeli te są związane z pewnymi niedokładnościami. Przesłanką dla takich uregulowań jest jednak to, że nie prowadzą one do nierównego traktowania o charakterze systemowym(35). Jeżeli jednak odmowa odliczania kosztów uzyskania przychodu związanych bezpośrednio z działalnością prowadzi do tego, że w wypadku straty usługa transgraniczna zawsze będzie traktowana gorzej niż usługa wewnątrzkrajowa, to już z tego powodu należy stwierdzić nierówne traktowanie o charakterze systemowym, które zabrania ryczałtowego uwzględniania kosztów uzyskania przychodu poprzez niższą stawkę podatkową.

53.      Stanowisko, że z uwagi na tę okoliczność odliczanie kosztów uzyskania przychodu oraz wysokość stawki podatkowej zawsze powinny być oceniane odrębnie pod kątem ich zgodności ze swobodami podstawowymi, nie jest też kwestionowane w wyroku Komisja/Portugalia, który dotyczył już portugalskiego uregulowania będącego przedmiotem niniejszej sprawy. Co prawda w wyroku tym Trybunał wywiódł, że w celu stwierdzenia wyższego opodatkowania nierezydentów należy uwzględnić zarówno marżę zysku, która zależy od wysokości kosztów uzyskania przychodu, jak i stawkę podatkową(36). Ocena ta została jednak dokonana na podstawie żądania skargi Komisji, w którym zarzucano ostatecznie wyższe opodatkowanie nierezydentów, a nie odmowę odliczania kosztów uzyskania przychodu(37) jako taką(38).

54.      Tak więc naruszenie swobody świadczenia usług wobec nierezydentów występujące co do zasady z uwagi na brak możliwości odliczenia kosztów finansowania związanych bezpośrednio z opodatkowaną działalnością nie może zostać skompensowane przez niższą w porównaniu do rezydentów stawkę podatkową. Przy czym w niniejszej sprawie nie występuje potrzeba zajmowania się kwestią, czy naruszeniu takiemu można zapobiec przez przyznanie podatnikowi objętemu ograniczonym obowiązkiem podatkowym prawa do wyboru, by być traktowanym tak jak podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, ponieważ w okresie rozliczeniowym mającym znaczenie w niniejszej sprawie takie prawo nie istniało.

3.      Uzasadnienie

55.      Wreszcie pojawia się pytanie, czy można uzasadnić występujące co do zasady naruszenie swobody świadczenia usług.

a)      Rozdział kompetencji podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi

56.      W celu uzasadnienia portugalskiego uregulowania niektóre strony postępowania sięgały do międzynarodowego systemu unikania podwójnego opodatkowania. Zgodnie z nim, w szczególności w odniesieniu do odsetek, zwykle pobiera się podatek u źródła od przychodów brutto, czyli bez uwzględniania kosztów uzyskania przychodu. Obowiązek opodatkowania wyłącznie przychodów netto miałby w związku z tym wpływ na rozdział kompetencji podatkowych między państwami członkowskimi.

57.      Wprawdzie Trybunał w utrwalonym orzecznictwie uznaje zachowanie rozdziału kompetencji podatkowych między państwami członkowskimi za wzgląd uzasadniający ograniczenie swobód podstawowych(39), gdyż państwa członkowskie zgodnie z prawem Unii zachowują, w celu unikania podwójnego opodatkowania, prawo do ustalania jednostronnie lub na podstawie umowy kryteriów dla rozdziału ich władztwa podatkowego(40).

58.      Niemniej jednak państwa członkowskie nie mogą co do zasady powoływać się na treść umów o unikaniu podwójnego opodatkowania w celu uniknięcia obowiązków dotyczących prawa Unii w ramach wykonywania ich władztwa w zakresie podatków(41).

59.      W niniejszej sprawie nie można już stwierdzić, dlaczego gorsze traktowanie podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym w odniesieniu do odliczania kosztów uzyskania przychodu miałoby wynikać z rozdziału kompetencji podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi.

60.      Jakkolwiek sąd odsyłający nie przekazał wystarczających informacji dotyczących znajdującej konkretne zastosowanie konwencji w sprawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania pomiędzy Republiką Portugalską i Irlandią, z modelowej konwencji Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju(42) (zwanej dalej „OECD-KM”) nie wynika, że państwo źródła jest generalnie zobowiązane do opodatkowania przychodów brutto. Artykuł 11 ust. 2 OECD-KM stanowi jedynie, że państwo źródła – obok państwa siedziby wierzyciela odsetek – jest uprawnione do opodatkowania odsetek, przy czym opodatkowanie nie może przekraczać określonej stawki procentowej kwoty brutto odsetek. W ten sposób ustalona jest jedynie górna granica dla skutku podatkowego, państwu źródła nie udziela się jednak instrukcji co do opodatkowania.

61.      Przeciwnie, z komentarza do OECD-KM(43) wynika, że właśnie w wypadku takim jak występujący w niniejszej sprawie wypadek płatności odsetek na rzecz banków wiele państw źródła rezygnuje z opodatkowania. Z uwagi na koszty refinansowania nie da się uniknąć nadmiernego obciążenia podatkowego nawet poprzez zaliczenie w państwie siedziby banku podatku płaconego u źródła, gdyż państwo siedziby w takim wypadku pobiera jedynie niewielki podatek lub też nawet nie pobiera go w ogóle. Zgodnie bowiem z art. 23A ust. 2 zdanie drugie oraz art. 23B ust. 1 zdanie drugie OECD-KM zaliczenie jest ograniczone do podatku, które państwo siedziby pobiera od odpowiednich przychodów netto(44). Z tego też powodu w niniejszym wypadku nie można stwierdzić, że Republika Portugalska może skompensować gorsze traktowanie podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym poprzez nałożenie obowiązku zaliczenia na państwo siedziby w ramach umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, tak jak zostało to uznane co do zasady przez Trybunał w wypadku podatku u źródła od dywidend(45).

62.      Ponadto taką samą tendencję do rozdziału kompetencji podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi można też stwierdzić w prawie podatkowym Unii. Z motywów 3 i 4 dyrektywy 2003/49/WE(46) znajdującej zastosowanie do płatności odsetek w ramach koncernu wynika, że państwo źródła powinno w całości zrezygnować z opodatkowania odsetek na rzecz państwa siedziby wierzyciela odsetek.

63.      Tak więc w niniejszym wypadku gorszego traktowania podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym w związku z opodatkowaniem odsetek nie można uzasadnić uprawnieniem państw członkowskich do zachowania rozdziału ich kompetencji podatkowych.

b)      W przedmiocie podwójnego uwzględniania kosztów uzyskania przychodów

64.      Uzasadnienie nie wynika również z okoliczności, że państwa członkowskie w ramach podatku u źródła powinny zapobiec – co w szczególności podnosiła Republika Portugalska – podwójnemu uwzględnieniu kosztów uzyskania przychodów.

65.      Niezależnie od tego, czy taki wzgląd uzasadniający powinien zostać co do zasady uznany, jest przecież oczywiste, że koszty uzyskania przychodu w każdym razie mogą być zgłaszane dwa razy, w wypadku gdy dwa państwa członkowskie – a mianowicie zarówno państwo źródła, jak i państwo siedziby – opodatkowują dane przychody(47).

c)      Skuteczny pobór podatku

66.      Ponadto podczas postępowania przed Trybunałem wskazywano, że portugalskie uregulowanie jest uzasadnione przez konieczność zapewnienia skuteczności poboru podatku(48).

67.      W zakresie, w jakim argumentacja odnosi się do techniki poboru podatku, stwierdzono już, że ten wzgląd uzasadniający w tym zakresie zapobiega naruszeniu swobody przedsiębiorczości przez uregulowanie będące przedmiotem niniejszego postępowania(49).

68.      W zakresie, w jakim dotyczy to gorszego traktowania podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym w związku z obliczaniem podatku, nie można wykluczyć, że uwzględnienie wszystkich kosztów uzyskania przychodu pozostających w bezpośrednim związku z uzyskaniem przychodów z odsetek może spowodować dodatkowy nakład pracy dla administracji podatkowej, dla podmiotu świadczącego usługi, a w pewnych okolicznościach także dla odbiorcy usługi. Pobór podatku wyłącznie na podstawie kwoty odsetek do zapłaty jest w porównaniu do tego dla wszystkich podmiotów, których to dotyczy, dużo prostszy.

69.      Jednakże w niniejszej sprawie dodatkowy nakład pracy administracji nie może w efekcie uzasadniać odmowy odliczenia kosztów uzyskania przychodu względem podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym.

70.      Po pierwsze, uwzględnieniu podlega także nakład administracyjny powstający dla organów państwa członkowskiego(50). Jednakże nakład administracyjny w ramach uwzględniania kosztów uzyskania przychodów powstaje w taki sam sposób także u podatników objętych nieograniczonym obowiązkiem podatkowym.

71.      Po drugie, można uniknąć zwiększonego nakładu administracyjnego dla odbiorcy usługi, który jest zobowiązany do odprowadzenia podatku od odsetek, jeśli usługodawca może zgłosić swoje koszty uzyskania przychodu dopiero następczo wobec administracji podatkowej. Ponadto Trybunał zdaje się dostrzegać u odbiorcy usługi obowiązek uwzględniania od początku kosztów uzyskania przychodów, jeżeli został o ich wysokości poinformowany przez usługodawcę(51).

72.      Po trzecie, taka następcza procedura zgłaszania kosztów uzyskania przychodu nie tylko zapewniłaby usługodawcy zachowanie tajemnicy handlowej(52), ale też umożliwiałaby mu uniknięcie, w razie wystąpienia takiej potrzeby, obciążenia go nakładem administracyjnym związanym z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodu, gdyż miałby wybór, czy zgłaszać następczo swoje koszty uzyskania przychodu, czy też nie.

73.      Tak więc istniejące w niniejszym wypadku całkowite wyłączenie możliwości zgłoszenia kosztów uzyskania przychodu powstałych w bezpośrednim związku z przychodami z odsetek nie może zostać uzasadnione koniecznością zapewnienia skutecznego poboru podatków.

d)      Kontrola podatkowa

74.      Wreszcie, w zakresie, w jakim Królestwo Belgii podnosi jeszcze, że w odniesieniu do podatników objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym za granicą nie jest zapewniona w wystarczającym zakresie kontrola podatkowa(53) zgłoszonych kosztów uzyskania przychodu, należy wskazać na utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym państwa członkowskie w tym zakresie dysponują wystarczającymi możliwościami przeprowadzenia kontroli(54).

C –    Wniosek

75.      Należy zatem stwierdzić, że uregulowanie takie jak to występujące w niniejszej sprawie, które w ramach opodatkowania przychodów z odsetek nie zezwala w stosunku do nierezydentów – inaczej niż w wypadku rezydentów – w szczególności na odliczanie kosztów finansowania, które jako udział w kosztach pośrednich podatnika można bezpośrednio przyporządkować do opodatkowanej działalności, narusza swobodę świadczenia usług.

VI – Wnioski

76.      W świetle całości powyższych wywodów proponuję, by Trybunał udzielił następujących odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadane przez Supremo Tribunal Administrativo (naczelny sąd administracyjny, Portugalia):

1)      Artykuł 49 akapit pierwszy WE stoi na przeszkodzie krajowemu uregulowaniu podatkowemu takiemu jak to w niniejszej sprawie, zgodnie z którym instytucje finansowe niebędące rezydentami objęte są podatkiem od przychodów z odsetek uzyskanych w kraju, lecz – inaczej niż instytucje finansowe będące rezydentami – nie mają możliwości dokonania odliczenia kosztów uzyskania przychodu pozostających w bezpośrednim związku z wykonywaną przez siebie działalnością finansową.

2)      Do kosztów związanych bezpośrednio z wykonywaniem działalności zalicza się także udział w kosztach pośrednich podatnika, w zakresie, w jakim koszty te są konieczne do wykonywania opodatkowanej działalności. Wydatki te należy uwzględnić w wysokości rzeczywiście powstałych kosztów.

1 – Język oryginału: niemiecki.

2 – Wyrok Komisja/Portugalia, C-105/08, EU:C:2010:345.

3 – Wyrok Komisja/Portugalia, C-105/08, EU:C:2010:345, pkt 2–6.

4 – Zobacz moja opinia w sprawie Komisja/Portugalia, C-105/08, EU:C:2010:162, pkt 14–22.

5 – Zobacz między innymi wyroki: Säger, C-76/90, EU:C:1991:331, pkt 12; Tankreederei I, C-287/10, EU:C:2010:827, pkt 15; Laezza, C-375/14, EU:C:2016:60, pkt 21.

6 – Zobacz między innymi wyroki: Komisja/Francja, C-381/93, EU:C:1994:370, pkt 17; X i Passenheim-van Schoot, C-155/08 i C-157/08, EU:C:2009:368, pkt 32; a także X, C-498/10, EU:C:2012:635, pkt 20.

7 – Zobacz między innymi wyroki: Eurowings Luftverkehr, C-294/97, EU:C:1999:524, pkt 34; FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 32; a także Strojírny Prostějov i ACO Industries Tábor, C-53/13 i C-80/13, EU:C:2014:2011, pkt 26.

8 – Wyroki FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 33; X, C-498/10, EU:C:2012:635, pkt 28.

9 – Zobacz także opinia rzecznika generalnego N. Jääskinena w sprawach połączonych Miljoen i in., C-10/14, C-14/14 i C-17/14, EU:C:2015:429, pkt 53.

10 – Zobacz wyroki FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 36, 37; a także X, C-498/10, EU:C:2012:635, pkt 39.

11 – Zobacz wyrok Truck Center, C-282/07, EU:C:2008:762, pkt 41, 50.

12 – Zobacz podobnie już wyroki: Santander Asset Management SGIIC i in., od C-338/11 do C-347/11, EU:C:2012:286, pkt 43; X, C-498/10, EU:C:2012:635, pkt 33; a także Miljoen i in., C-10/14, C-14/14 i C-17/14, EU:C:2015:608, pkt 70, 71.

13 – Wyroki: Gerritse, C-234/01, EU:C:2003:340, pkt 25–29; FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 43; Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2007:96 pkt 23; zob. także, w odniesieniu do swobody przedsiębiorczości, wyrok Conijn, C-346/04, EU:C:2006:445, pkt 20; zob. także, w odniesieniu do swobody przepływu kapitału, wyroki: Schröder, C-450/09, EU:C:2011:198, pkt 40; Komisja/Finlandia, C-342/10, EU:C:2012:688, pkt 37; Grünewald, C-559/13, EU:C:2015:109, pkt 29; a także Miljoen i in., C-10/14, C-14/14 i C-17/14, EU:C:2015:608, pkt 57; zob. także, poza obszarem podatków dochodowych, wyroki: Eckelkamp i in., C-11/07, EU:C:2008:489, pkt 50; a także Arens-Sikken, C-43/07, EU:C:2008:490, pkt 44.

14 – Wyroki: Schröder, C-450/09, EU:C:2011:198, pkt 44; Grünewald, C-559/13, EU:C:2015:109, pkt 30.

15 – Wyrok Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2007:96, pkt 25.

16 – Wyrok Miljoen i in., C-10/14, C-14/14 i C-17/14, EU:C:2015:608, pkt 60.

17 – Zobacz pkt 28 powyżej.

18 – Zobacz także wyrok Conijn, C-346/04, EU:C:2006:445, pkt 22, zgodnie z którym nawet koszty doradztwa podatkowego związanego ze sporządzeniem zeznania podatkowego z działalności wykazują bezpośredni związek z tą działalnością.

19 – Wyroki: Schröder, C-450/09, EU:C:2011:198, pkt 43–46; Grünewald, C-559/13, EU:C:2015:109, pkt 30–33.

20 – Wyrok Bouanich, C-265/04, EU:C:2006:51, pkt 21, 40.

21 – Zobacz na przykład wyrok Régie dauphinoise, C-306/94, EU:C:1996:290, pkt 17.

22 – Zobacz wyrok Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2007:96 pkt 15, a także pkt 26, 27; zob. także opinia rzecznika generalnego P. Légera w sprawie Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2006:418, pkt 56; traktuje on koszty pośrednie jako możliwe koszty pozostające w bezpośrednim związku z opodatkowaną działalnością.

23 – Zobacz między innymi wyroki: Schumacker, C-279/93, EU:C:1995:31, pkt 32–34; D, C-376/03, EU:C:2005:424, pkt 27, 28; a także Kieback, C-9/14, EU:C:2015:406, pkt 22, 23.

24 – Zobacz także opinia rzecznika generalnego Y. Bota w sprawie Schröder, C-450/09, EU:C:2010:761, pkt 60; zob. podobnie także wyrok Gielen, C-440/08, EU:C:2010:148, pkt 43–46.

25 – Zobacz na przykład wyroki: Schumacker, C-279/93, EU:C:1995:31; Gschwind, C-391/97, EU:C:1999:409.

26 – Zobacz na przykład wyroki: de Groot, C-385/00, EU:C:2002:750; Wielockx, C-80/94, EU:C:1995:271; Kieback, C-9/14, EU:C:2015:406.

27 – Dyrektywa Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. 2006, L 347, s. 1).

28 – Zobacz na przykład wyrok Sveda, C-126/14, EU:C:2015:712, pkt 27, 28 i przytoczone tam orzecznictwo.

29 – Zobacz podobnie między innymi wyroki: Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2007:96 pkt 26; Grünewald, C-559/13, EU:C:2015:109, pkt 32.

30 – Wyrok Hirvonen, C-632/13, EU:C:2015:765, pkt 44, 48; zob. podobnie także wyrok Miljoen i in., C-10/14, C-14/14 i C-17/14, EU:C:2015:608, pkt 48, 59, który jednak został wydany w odpowiedzi na pytanie dotyczące wprost porównania efektywnego obciążenia podatkowego.

31 – Jednakże powodem tego, że stawka podatku u źródła w wypadku przychodów z odsetek jest z reguły niższa, jest w rzeczywistości raczej okoliczność, iż państwo źródła i państwo siedziby pragną dzielić swoje władztwo podatkowe w odniesieniu do tych przychodów (zob. pkt 60 i 61 poniżej).

32 – Zobacz wyrok Gerritse, C-234/01, EU:C:2003:340, pkt 1, 2 sentencji.

33 – Zobacz między innymi opinie: rzecznika generalnego P. Légera w sprawie Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2006:418, pkt 49–54; rzecznika generalnego J. Mazáka w sprawie Arens-Sikken, C-43/07, EU:C:2008:170, pkt 79; rzecznika generalnego D. Ruiza-Jaraba Colomera w sprawie Gielen, C-440/08, EU:C:2009:661, pkt 34; rzecznik generalnej E. Sharpston w sprawie Komisja/Finlandia, C-342/08, EU:C:2012:474, pkt 50.

34 – Zobacz między innymi wyroki: Komisja/Francja, C-270/83, EU:C:1986:37, pkt 21; de Groot, C-385/00, EU:C:2002:750, pkt 97; Dijkman i Dijkman-Lavaleije, C-233/09, EU:C:2010:397, pkt 41; Komisja/Belgia, C-387/11, EU:C:2012:670, pkt 53; a także van Caster, C-326/12, EU:C:2014:2269, pkt 31.

35 – Zobacz podobnie wyrok Sopora, C-512/13, EU:C:2015:108, pkt 32–35.

36 – Wyrok Komisja/Portugalia, C-105/08, EU:C:2010:345, pkt 27, 28.

37 – Zobacz moja opinia w sprawie Komisja/Portugalia, C-105/08, EU:C:2010:162, pkt 11, 28.

38 – Zobacz w tym względzie wyrok Komisja/Niemcy, C-600/10, EU:C:2012:737, pkt 25, 26, który jednak również stwierdza brak przeprowadzenia dowodu przez Komisję.

39 – Zobacz między innymi wyroki: Marks & Spencer, C-446/03, EU:C:2005:763, pkt 45; National Grid Indus, C-371/10, EU:C:2011:785, pkt 45; Verder LabTec, C-657/13, EU:C:2015:331, pkt 42.

40 – Zobacz między innymi wyroki: Gilly, C-336/96, EU:C:1998:221, pkt 30; Test Claimants in Class IV of the ACT Group Litigation, C-374/04, EU:C:2006:773, pkt 51; Finanzamt Linz, C-66/14, EU:C:2015:661, pkt 41.

41 – Zobacz podobnie między innymi wyroki: de Groot, C-385/00, EU:C:2002:750, pkt 94; Renneberg, C-527/06, EU:C:2008:566, pkt 50, 51; a także Bukovansky, C-241/14, EU:C:2015:766, pkt 37.

42 – OECD, Model Tax Convention on Income and on Capital, w brzmieniu z lipca 2014 r.

43 – Commentaries on the Articles of the Model Tax Convention, w brzmieniu z lipca 2014 r., art. 11 pkt 7.1, 7.7.

44 – Zobacz R. Ismer, w: M. Vogel, K. Lehner, Doppelbesteuerungsabkommen, wydanie szóste z 2015 r., art. 23, pkt 147.

45 – Wyrok Miljoen i in., C-10/14, 14/14 i 17/14, EU:C:2015:608, pkt 78, 79 i przytoczone tam orzecznictwo.

46 – Dyrektywa Rady z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych państw członkowskich (Dz.U. 2003, L 157, s. 49).

47 – Dlatego też mylące wydają się z tego powodu wywody Trybunału w wyroku Centro Equestre da Lezíria Grande, C-345/04, EU:C:2007:96, pkt 33–36.

48 – Zobacz, odnośnie do tego względu uzasadniającego, wyroki: FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 35; X, C-498/10, EU:C:2012:635, pkt 39; Komisja/Hiszpania, C-678/11, EU;C:2014:2434, pkt 46.

49 – Zobacz pkt 22 powyżej.

50 – Zobacz podobnie wyrok Sopora, C-512/13, EU:C:2015:108, pkt 33.

51 – Zobacz wyrok FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:630, pkt 48.

52 – Zobacz w tym względzie opinia rzecznika generalnego P. Légera w sprawie FKP Scorpio Konzertproduktionen, C-290/04, EU:C:2006:323, pkt 30.

53 – Zobacz, odnośnie do tego względu uzasadniającego, między innymi wyroki: Rewe-Zentral, zwany „wyrokiem Cassis de Dijon”, 120/78, EU:C:1979:42, pkt 8; Persche, C-318/07, EU:C:2009:33, pkt 41; a także Strojírny Prostějov i ACO Industries Tábor, C-53/13 i C-80/13, EU:C:2014:2011, pkt 55.

54 – Zobacz między innymi wyroki: Futra Participations i Singer, C-250/95, EU:C:1997:239, pkt 41; A, C-101/05, EU:C:2007:804, pkt 58; van Caster, C-326/12, EU:C:2014:2269, pkt 55.